چرا ازبیکستان نگران بی‌ثباتی در افغانستان است؟
این فعالیت‌ها نشان می‌دهد که چگونه تاشکند در دو سال گذشته دیدگاه خود را نسبت به افغانستان گسترش داد و عمدتاً به تهدیدات امنیتی آن توجه کرده است تا به طور فزاینده‌ای آنچه که ازبیکستان می‌توانست انجام دهد.
زمانی که «شوکت میرضیایف» رییس جمهور ازبیکستان به قدرت رسید، رویکردش نسبت به افغانستان به طور قابل توجهی نسبت به رییس جمهور قبلی متفاوت بود. میرضیایف به جای محافظت از ازبیکستان در مقابل افغانستان و دیدن این کشور به عنوان یک مرکز بی‌ثباتی، مشتاقانه افغانستان را به عنوان یک شریک اقتصادی و امنیتی در آغوش گرفت. حتی قبل از این که میرضیایف رسماً ریاست جمهوری را در ماه دسمبر سال ۲۰۱۶ میلادی به دست گیرد، دولتش پیشنهاد داد که افغانستان می‌تواند از خاک ازبیکستان برای مذاکره با طالبان استفاده کند.
وقتی رییس جمهور اشرف غنی در ماه دسمبر سال ۲۰۱۷ میلادی به طور رسمی از ازبیکستان دیدن کرد، بیش از ۲۰ توافقنامه در رابطه با همکاری‌های اقتصادی، ترانزیت کالا، فراهم نمودن برق از ازبیکستان و همکاری در بخش صحت و تحصیلات به امضا رسید. علاوه براین، در جریان همین دیدار بیش از ۴۰ قرارداد صادراتی به ارزش ۵۰۰ میلیون دالر نیز به امضا رسید.
در اواخر ماه مارچ ۲۰۱۸، تاشکند یک کنفرانس چند ملیتی را در مورد صلح و ثبات در افغانستان برگزار کرد که بر اساس گفته‌های مقامات ازبیک، این نشست منجر به مذاکرات اخیر بین گروه طالبان و دولت افغانستان شد.
این فعالیت‌ها نشان می‌دهد که چگونه تاشکند در دو سال گذشته دیدگاه خود را نسبت به افغانستان گسترش داد و عمدتاً به تهدیدات امنیتی آن توجه کرده است تا به طور فزاینده‌ای آنچه که ازبیکستان می‌توانست انجام دهد، در اختیار بگذارد. دولت جدید در تاشکند فاقد شور و شوق و ابتکارات در زمینه بازسازی افغانستان نبود و به آرامی به عنوان یک بازیگر فعال در این تلاش‌ها مبدل می‌شود.
با این حال، اخیراً نشانه‌های دیده می‌شود که دولت جدید می‌تواند رویکرد فعلی‌اش را بازنگری کند و افغانستان را به عنوان یک منطقه بی‌ثبات و نگرانی بزرگ در منطقه ببیند. میرضیایف در سخنرانی خود به رؤسای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (CIS) بر تهدیدات تروریزم از سوی افغانستان متمرکز بود. از میان نُه موضوعی که وی در سخنرانی خود مطرح کرد، افغانستان بیش‌ترین فضا را به خود اختصاص داده بود. وی از گروه‌های تروریستی مجهز و با پشتیبانی مالی صحبت کرد که از خاورمیانه به افغانستان می‌روند و به آسیای میانه نزدیک می‌شوند.
به بیان دیگر آنچه تاشکند می‌توانست در این دو سال روی آن کار کند، این است که میرضیایف می‌توانست از رؤسای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع بخواهد به پروژه‌های اجتماعی و اقتصادی ازبیکستان در افغانستان بپیوندند. علاوه براین، وی می‌توانست شرکت کنندگان را تشویق کند تا به مذاکرات صلح پیوسته و به آن کمک کند. میرضیایف شنوندگان عالی داشت: رؤسای جمهور دو کشور دیگر آسیای میانه (تاجیکستان و ترکمنستان) و مهم تر از همه ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه نیز در آن نشست حضور داشت.
بیانیه میرضیایف درباره افغانستان در نشست کشورهای مشترک‌المنافع، عدم هماهنگی با اتاق فکر دولتش – موسسه تحقیقات استراتژیک و منطقه‌ای – را نشان داد. «ولادیمیر نوروف» مدیر اجرایی سازمان همکاری شانگهای در مصاحبه‌ای اعلام کرد که اطلاعات مربوط به وضعیت بدتر شدن امنیتی افغانستان «چیزی جز یک تفکر واهی» نیست.
نوروف به نامه‌ای جعلی که در رسانه‌های روسی ظاهر شد و حاکی از وضعیت بد امنیتی در مرز افغانستان-ازبیکستان بود، اشاره کرد. در آن نامه، یکی از مقامات ارشد ازبیک گفته بود که ۵ هزار شبه نظامی که از سوریه و عراق رانده شده بودند، به افغانستان می‌روند و به مرز ازبیکستان نزدیک می‌شوند. برای دفاع بیش‌تر از مشروعیت آن نامه، نوروف در آن مصاحبه گفته بود که ازبیکستان از آن دوره که افغانستان را به عنوان یک مشکل امنیتی می‌دید، گذر کرده است و این کشور را به عنوان یک شریک اقتصادی می‌بیند که کوتاه‌ترین راه به خلیج فارس را ارائه می‌کند.
تغییر رویکرد میرضیایف نسبت به افغانستان روشن نیست. سخنان میرضیایف در آن نشست حاکی از تغییر نگرش بین سخنان قبلی‌اش مبنی بر سهم‌گیری فعال در روند صلح بود، اما این نیز یک سخنرانی بود. با این حال، توجه به مسائل امنیتی برای دولت فعلی و نفوذ سرویس‌های امنیتی بر میرضیایف افزایش یافته است. به خوبی می‌توان دید که این نگرانی‌ها باعث تغییر در موضع و افکار میرضیایف نسبت به افغانستان می‌شود.
منبع: دیپلومات
نویسنده: امیده هاشموف
برگردان: طاهر مجاب
