رحمان اوغلی: ترک‌تباران افغانستان باید در فکر و رهبری شان تغییر ایجاد کنند

اشاره: سردار محمد رحمان اوغلی، یکی از روشنفکران جامعه‌ی ماست. آقای اوغلی، متولد ولایت فاریاب و از قوم ازبک است.
وی در رشته فنی رادیو-تلویزیون، سند ماستری دارد.
آقای اوغلی سِمت‌هایی همچون، استادی در دانشگاه بلخ، مشاوریت ریاست مدارس افغان ترک، ریاست تجارت مرزی بلخ و مدیرمسوولی شماری از نشریه‌ها را عهده‌دار بوده‌است.
اوغلی، همچنان طی یک دوره، نماینده مردم ولایت فاریاب در پارلمان نیز بوده‌است
خبرگزاری دید، در پیوند به برخی مسایل مهم ملی و بین‌المللی، مصاحبه‌ای را با وی ترتیب داده، به شرح زیر:

دید: شما که از چندین سال بدین‌سو وارد عرصه‌ی سیاست بودید، سیاست داخلی افغانستان را چگونه تعریف می‌کنید؟
رحمان اوغلی: قبل از این‌که سیاست داخلی افغانستان را تعریف کنم، می‌خواهم نگاه گذرا داشته باشم به این‌که سیاست یعنی چه؟
سیاست، آن‌گونه که ما می‌دانیم از کلمه‌ی عربی«سائس» گرفته شده که به معنای مهار کردن یا مدیریت کردن است. به این معنا که سیاست، هنر و مهارت تنظیم و مدیریت امور دولتی است؛ یعنی اگر بتوانید مهارت و توانایی لازم را برای تنظیم و مدیریت امور دولتی پیدا کنید، شما می‌توانید سیاستمدار باشید و در پهلوی آن، می‌توانید سیاست داخلی افغانستان را تعریف کنید. اگر بپذیریم که مبنا و منشاء تعریف سیاست همین است، پس بسیار به سادگی می‌توانیم دریابیم که سیاست داخلی افغانستان تا چه اندازه موفقانه است و تا چه اندازه موفق نیست و تا چه حدی بر مبنای همین تعریفی که ارایه کردیم، توانسته شکل بگیرد. سیاست‌گزاری‌ها در افغانستان در مقاطع زمان، مختلف و متفاوت بوده است. متاسفانه، اغلباً در امور دولت‌داری، کارهای مهم نتوانستیم انجام دهیم؛ یعنی گهگاهی بوده که امور دولت‌داری در افغانستان متوقف بوده و افغانستان درگیر بحران‌ها و جنگ‌ها شده و به همین سبب، نتوانسته در امور تنظیم و مدیریت دولتی کارهای مثمری را انجام دهد. آنگاهی که دستخوش تحولات بوده، نتوانسته به شکلی که لازم است سیاست داخلی و سیاست خارجی‌اش را ترتیب و پی‌ریزی کند؛ اما این به آن معنا نیست که بگوییم در افغانستان هیچ سیاستی وجود نداشته است. جایی که زندگی وجود دارد، مسایلی در امور سیاست هم می‌تواند مورد بحث باشد و که در سال‌های اخیر، تا حدی پیشرفت‌هایی هم در این عرصه صورت گرفته است. در عرصه مدیریت و تنظیم امور دولتی بخصوص درعرصه ی سیاست داخلی، پیشرفت‌هایی صورت گرفته و کارهایی در حال انجام است. بر مبنای همین تلاش‌ها، مردم افغانستان برای آینده‌ها امیدوار می‌شوند و این امیدواری را برای آرامی، رفاه و آسایش مردم افغانستان بسیار مفید می‌دانم.
دید: آقای اوغلی، بر مبنای همین تعریفی که ارایه داشتید، خودتان با سیاستی که داشتید، تا چه اندازه موفق بوده‌اید؟
رحمان اوغلی: من یک تعریف بسیار ساده از سیاست کردم، گرچند سیاست از نظر سیاسیون و نخبه‌گان سیاسی متفاوت، تعریف متفاوتی دارد، مثلن تعریف سیاست از نظر علمای ماتریالیست به گونه دیگری‌ست. ما همیشه تعریف عادی آن را از زبان مردم شنیده‌ایم، مثلن گفته شده که سیاست فشرده‌ی اقتصاد است، جایی‌که اقتصاد وجود دارد، در آنجا خواهی یا نخواهی سیاست هم وجود دارد، به همین شکل تعریف‌های دیگری هم وجود دارد؛ اما تعریف من از آن، تعریف از زاویه‌ی مدیریتی است. بنابر این، یکی از دیدگاه‌ها در سیاست‌پردازی« سیاست روشنگرانه» است، ما بیشتر در تعقیب این مامول بودیم و عمل کردیم.
با وجود همه تلاش‌ها خود را موفق نمی‌دانیم. اگر موفق بودیم، افغانستان تغییر می‌کرد، اگر موفق بودیم افغانستان به جایگاه رفیع می‌رسید، افغانستان مشکلات فعلی را نمی‌داشت. بنابر این، هیچ سیاست‌مداری شاید در افغانستان ادعا کرده نتواند که موفق بوده است، چون موفق‌بودن یک سیاست‌مدار، موفق‌بودن یک پالیسی برای انجام مدیریت دولت، می‌تواند از نظر امنیتی و سیاسی_اجتماعی از دید مردم به دور نماند و مردم از آن مستفید شوند. با توجه به این، ما ادعا کرده نمی‌توانیم که موفق بوده‌ایم.
دید: مهم‌ترین دستاوردی که تاکنون از سیاست داشتید، چه بوده است؟
رحمان اوغلی: مهم‌ترین دستاورد ما، بیشتر، نمونه‌بودن در روشنگری سیاسی، مسایل اتحاد قومی، تلاش برای ملت‌سازی و تعمیم دموکراسی و ارزش‌های انسانی بوده است. به عنوان یک فرد و به عنوان یک شهروند، اگر قرار باشد که از من بپرسید، خواهم گفت که تلاش‌های خود را در جهت ایجاد ذهنیت‌ها و زمینه‌ها برای تشکیل ملت افغانستان انجام دادیم و پیوسته بر آن متعهدیم. این نکته را مردم ما شاهد هستند، اما این‌که به صورت کُل در سطح و سویه افغانستان کاری انجام داده باشیم، ما در مسوولیت مهم دولتی قرار نگرفتیم که می‌توانستیم نسبت به آن مسوول باشیم. من به صفت عضو و منشی پارلمان افغانستان، در وقت و زمانش، هر آن چیزی‌که برای تعمیم دموکراسی و آزادی بیان لازمی می‌پنداشتیم، انجام دادم و در قسمت آغازین کارهای تشکیل ملتی به نام ملت افغانستان، سهم خویش را ادا کرده‌ام و بر آن تا زنده‌ام، پابندم. من به این باور هستم تا وقتی‌که وحدت ملی افغان‌ها تامین نشده باشد و اقوام افغانستان یکدیگر خود را به صورت درست نشناسند و به همدیگر احترام متقابل نداشته باشند، ما نمی‌توانیم ملتی را به نام ملت افغانستان به وجود بیاوریم. بنابر این، به عنوان یک شهروند و یک روشنفکر این جامعه از هر آن چیز‌ی‌که در حد امکان ما بود، دریغ نکردم.
دید: بدون شک، در اِعمال‌ سیاست‌ها گاهی اشتباهاتی هم رخ می‌دهد؛ بزرگ‌ترین اشتباه شما چه بوده است؟
رحمان اوغلی: از نظر شخصی، ممکن اشتباهات وجود داشته باشد که من متوجه آن‌ها شاید نشده باشم.
من پیرو حقایق و واقعیت‌ها هستم. در صداقت و ابراز حقایق هیچ‌گونه فروگذاشت و تاَنی را نمی‌پذیرم. در دفاع از حقایق و برای تجلی حقیقت در جامعه ولو که جان ما هم فدا شدنی باشد، دریغ نمی‌کنیم. باورم براین است که هرازگاهی افقی را که عدالت و حقیقت باشد، تعیین کنید و به سوی آن افق به پیش بروید. یقین دارم که اشتباهات تان کم‌تر می‌شود. شاید هم فشارهایی هم از این بابت بیشتر شود، اما هیچ‌گاهی خود تان را مقصر نخواهید دانست. در یک چنین وضعیتی، اگر اشتباهی از ما سر زده باشد، یقین دارم که خداوند و مردم آن را خواهند بخشید.
دید: شما به تازه‌گی به عنوان سفیر افغانستان در اوکراین مقرر شدید، فکر می‌کنید کدام کارهای سفیر پیشین به عنوان کارخانگی به شما میراث مانده است؟
رحمان اوغلی: افغانستان نیاز جدی به یک دیپلوماسی ملی و بین‌المللی پویا دارد. این دیپلوماسی، می‌تواند در شناخت و معرفی افغانستان در دنیا بسیار اثرگزار باشد، زیرا تعدادی از شهروندان کشورها فکر می‌کنند که افغانستان زادگاه امن تروریستان جهان است و افغانستان با آن‌که با فقر وعقب‌ماندگی اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کند، متمایل به تجهیز و تربیه تروریستان است. حال این‌که افغانستان خودش از تروریزم رنج برده و قربانی حرکت‌های تروریستی در منطقه و جهان شده است. بنابر این، در قدم اول، فکر می‌کنم که تعمیم مناسبات دوستانه با کشورها امر اولی و ترجیحی سیاست و پالیسی ملی و بین‌المللی ما بوده باشد. در پهلوی آن، رییس‌جمهور افغانستان، سیاست‌گزاری بین‌‌المللی افغانستان را در پنج حلقه و یا در پنج جزء، تشریح کرده که در قدم اول، بهبود روابط با کشورهای همسایه است که در افغانستان اثرگزاری جدی دارند و در کنار آن، تعمیم مناسبات خوب با کشورهای اسلامی است. در قدم سوم، تامین و تحکیم روابط بسیار خوب و دوستانه ما با کشورهای اروپایی و ایالات امریکا مطرح است که من فکر می‌کنم اوکراین هم شامل همین حلقه می‌شود، چون جزو کشورهای اروپایی است. تامین روابط بین افغانستان و کشور اوکراین که از جمهوری‌های با پوتانشیل بسیار بلندعلمی_تخنیکی اتحاد شوروی سابق است، می‌تواند در تاثیرگزاری سیاست ما در سطح کشورهای منطقه و جهان بسیار نقش مهمی بازی کند.
دید: طوری‌که می‌دانیم حکومت وحدت ملی طبق یک توافق سیاسی به میان آمده است، این کرسی سفارت که شما عهده‌دار آن هستید، حق کدام دسته انتخاباتی است؟
رحمان اوغلی: در مسله تقرری ما نیت خوب رییس‌جمهور نقش تعیین‌کننده داشته است و در پهلوی آن تلاش‌ها و همت دوستان بخصوص مسوولین فعلی تیم انتخاباتی ما بیشتر اثرگزار بوده‌اند. مردم ما بسیار منتظر بودند که در داخل کشور مطابق ظرفیت‌ها و استعدادها جایگاهی برای ما در نظر گرفته شود، اما حالا حکومت تصمیم گرفته که در بیرون از کشور باشم؛ مسله‌ای است که باید مورد پذیرش و اطاعت قرار گیرد.
دید: شما اشاره‌ای داشتید که گویا این کرسی که حالا شما در آن مقررشده‌اید، از آدرس تیم«اصلاحات و همگرایی» است که شما هم حامی آن بودید، اما چندی پیش شما و گروپ تان با این تیم و با داکتر عبدالله عبدالله، مقاطعه‌ی سیاسی اعلان کردید؟
رحمان اوغلی: ما با داکتر عبدالله مقاطعه‌ی سیاسی اعلان کردیم، چون توقعات و تعهداتی از آدرس داکتر عبدالله وجود داشت که عملی نشد، اما داکتر عبدالله تنها کسی نبود که در تیم حضور داشته باشد. در تیم، دوستان بسیار اثرگذار و متعهد نیز حضور دارند که ستون فقرات این تیم را تشکیل می‌دهند. ما روابط خود را با همین دوستان حفظ کردیم و در آینده هم این روابط می‌تواند با در نظرداشت منافع ملی مردم ما تحکیم بیشتر یابد.
دید: با تجربیات که از سیاست دارید، توصیه‌ی تان به جوانان که به تازگی وارد سیاست می‌شوند، چیست؟
رحمان اوغلی: جوانان قبل از اینکه به درب و دریچه‌های افراد و اشخاص مراجعه کنند، به خود شناسی سیاسی و علمی_اجتماعی برسند، یعنی این که جوانان دریابند که آنها یک«ظرفیت» هستند و می‌توانند جامعه را تغییر دهند.آنها باید بدانند که می‌توانند سیاستمداران خوبی باشند. دانشمندان، عالمان، روشنفکران، داکتران، انجینران و افسران خوب کشور در آینده باشند، بنابر این، در قدم اول برای جوانان لازم است که اعتماد به نفس خویش را تقویت کنند.
دید: آقای اوغلی، شما به عنوان یک ترک‌تبار روشنفکر و روشنگر، آینده‌ی ترک‌تباران افغانستان را چگونه می‌بینید؟
رحمان اوغلی: ترکان افغانستان و یا به گفته‌ی شما ترک‌تباران افغانستان، امکانات و فرصت‌های زیادی را هم در داخل افغانستان و هم در بیرون از افغانستان دارند. در داخل افغانستان، برای تعمیم دموکراسی، آزادی بیان، آزادی رسانه‌ها و تعمیم حقوق بشر، حقوق زنان و هر آن‌ چیزی‌ که به عنوان یک اصل برای دموکراسی‌ لازم است، نقش خوبی ایفا کرده‌اند و برای تامین امنیت، ترکان افغانستان در هماهنگی با اقوام دیگر افغانستان می‌توانند به صورت جدی عمل کنند. افغانستان، مال و دارایی تمام اقوام ساکن‌اش است.
ترکان، باید همگام با زمان پیش بروند، چون ترکان بدون سه اصل نمی‌توانند اصلن حرکت و تغییری به وجود بیاورند. نه تنها ترکان، بلکه تمامی اقوام افغانستان باید به اصول و اساسات دین مقدس اسلام که معنویات ملی افغانستان را تشکیل می‌دهد، پابندی لازم را داشته باشند، و در راستای تمیم این ارزش‌ها و معیارها سعی لازم را به خرج دهند و در پهلوی آن، خودشناسی که همانا، تُرک‌بودن، است. خودشناسی، ما را به جایی می‌رساند که همدیگر خود را بشناسیم و احترام کنیم. ترکان افغانستان باید در پی شناخت خویش باشند، چونکه شناخت بدون معرفت ممکن نیست. مشکل اصلی ترکان افغانستان، نبود و یا هم عدم موجودیت قانع‌کننده‌ی معرفت در میان آنهاست. برای رسیدن به معرفت بیشتر همین مسایل لازم را در امور کسب علم باید به خرج دهند. در پهلوی آن، با زمان و مدنیت عصری عمل کنند. نمی‌شود که کارهای قرن ۲۱ را با راهکارهای قرن ۱۷ انجام داد. این‌همه مسایل نه تنها مربوط به ترکان افغانستان می‌شود، بلکه متوجه تمام اقوام افغانستان است.
ترکان افغانستان اگر به فکر و رهبری شان تغییرات نیاورند، نه تنها خود را بلکه اقوام دیگر افغانستان را متوجه خسارت های لازمه خویش خواهند ساخت و زیانمند می‌شوند.چون کسانی‌که خود را نمی‌توانند بشناسند، کسانی‌که نمی‌توانند به خود تغییرات جدی آورند، آنها نه تنها زیانی برای خویش رسانده‌اند، بلکه زیانی برای دیگران هم وارد کردند.
دید: با توجه به گفته‌های شما، فکر می‌کنید تا حالا ترک‌تباران افغانستان چه فرصت‌هایی را از دست داده‌اند؟
رحمان اوغلی: در میان ترک‌تباران افغانستان تجدد گرایی لازم وجود نداشت. ترکان افغانستان از یک دریچه به سیاست، اقتصاد و اجتماع می‌نگریستند، در حالی‌که این مسئله آنها را از ترقی و پیشرفت‌های کلیدی باز داشته و آنها را به‌عنوان یک اصل بسیار مهم و یک اصل بسیار جدی سیاست‌گزاری‌ها و تقویت اقتصادی و بنیادهای اجتماعی، نتوانسته آنها را مطرح کند و متاسفانه تا هنوز اتحاد اقوام در این راستا عمل نکرده که ترکان بتوانند در آن مقطع مدیریت خویش را به شکل لازم برای جامعه، تثبیت کنند.
دید: فکر می‌کنید هنوز هم فرصت‌ها را از دست می‌دهند؟
رحمان اوغلی: به یقین! در صورتی‌که حرکت نکرده باشید؛ فرصت‌ها ضایع می‌شود، در صورتی‌که نیت لازم را نداشته باشند و افکار و راهکردهایی برای بیرون‌رفت از بحران را نسنجیده باشند، به هیچ‌ وجه، به رفاه سیاسی_اجتماعی نخواهند رسید و جایگاه لازم شان را هم در جامعه به شکل جدی تثبیت نخواهند شد. ترکان باید در این زمینه، دقت و غور بیشتر کنند.

دید: سپاس از شما

رحمن اوغلی: از شما هم سپاس