تحولات اخیر در عربستان؛ جهش اجتماعی یا مانور سیاسی؟

از این گفته ولیعهد عربستان چنین به نظر می‌رسد که تحولات جدید در عربستان برای این صورت می‌گیرد که تا ۱۰ یا ۱۵ سال دیگر عربستان سعودی چهره‌ای میانه‌رو از خود به نمایش بگذارد تا در صورت خواست امریکا برای جنگ با ایران از هر لحاظ آمادگی برای حمایت را داشته باشد.

با به قدرت رسیدن محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی، تحولات گسترده‌ای در این کشور آغاز شده است. این تحولات با دستگیری شاهزاده‌های پول‌دار سعودی و در نهایت باج‌گرفتن در بدل آزادی‌شان شروع شد. پس از آن محمد بن سلمان اعلام کرد که زنان می‌توانند رانندگی کنند و در ورزشگاه‌ها و سینماها حضور یابند. او هچنین اعلام کرد که زنان پس از این می‌توانند در صورت پوشش «محترمانه و اسلامی» از «حجاب سیاه» استفاده نکنند.
این تحولات در این‌جا باقی نماند و در رویدادی بی‌سابقه کنسرت یک خواننده زن در ریاض، پایتخت عربستان برگزار شد. درعربستان برگزاری کنسرت برای زنان سابقه نداشته است، اما برای نخستین بار «هبه میشل طوجی»، خواننده لبنانی در مراسمی در پایخت عربستان، کنسرتی را اجرا کرد.
در همین حال، اعلام شده است که در سال ۲۰۱۸ کنسرت‌ها و نمایش‌های مود در شهرهای مختلف عربستان برگزار خواهد شد. عربستان سعودی کشوری بود که محدودترین قوانین را به ویژه در زمینه مسائل و حقوق زنان داشت. تغییرات اخیر اما عده‌ای را به شدت خوش‌بین کرده و آن‌ها این تغییرات را یک پیش‌‌رفت برای عربستان سعودی می‌پندارند. نیویارک تایمز این تغییرات را «انقلاب اجتماعی در کشوری محافظه کار» خوانده است. اما اگر با یک روی‌کرد عمیق‌تر بنگریم؛ این تغییرات ریشه در جایی دیگر دارد و آن این است که عربستان سعودی می‌خواهد با ایجاد زمینه‌های تفریح و آزادی‌های نسبی، سیاست‌زدایی از شهروندان کرده و توجه آن‌ها را از مسائل مهم سیاسی و اجتماعی منحرف کند.
می‌گویند وقتی کوروش دوم شاه هخامنشی، در سال ۵۴۷ قبل از میلاد پایتخت «لیدیه» کشوری در بخش باختری شبه جزیره آناتولی را گرفت، چندی نگذشت که به وی پیام دادند که لیدیان برای اعاده آزادی خود شورش کرده‌اند. به دنبال دریافت این پیام، کوروش بی‌درنگ لشکر بزرگی را آماده کرد و برای سرکوب لیدیان به آن‌جا اعزام نمود و در نهایت این شورش‌ها سرکوب شد. اما برای آن‌که این شورش‌ها باز ساز و برگ نگیرند به ترفند زیرکانه‌ای دست زد و در شهر عشرتکده‌ها، قمارخانه‌ها و انواع محافل بازی و سرگرمی ایجاد کرد تا لیدیان در آن‌جا حضور یافته و به انواع بازی‌‌ها و عشرتکده‌ها مشغول شوند و دیگر به مسائل مهم سیاسی و اجتماعی فکر نکنند. این ترفند بیشتر از هزار لشکر به درد کوروش خورد و لیدیان را مصروف عشرتکده‌ها و محافل بازی نگهداشت. این مسئله در مورد تحولات سیاسی در عربستان سعودی بسیار دقیق و به جا است؛ زیرا این کشور به یک «انقلاب اجتماعی» دست نزده و تنها با این کار قصد انحراف ذهن مردم از پرداختن به مسائل مهم سیاسی و اجتماعی را دارد. زیرا یک انقلاب اجتماعی به صورت واقعی خود زمانی رخ می‌دهد که اجتماع در تصمیم‌گیری‌های بزرگ سیاسی سهیم باشند. از سوی دیگر این مسئله وجود دارد که محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی این سیاست‌ها را به دستور مستشاران امریکایی خود انجام داده باشد. زیرا همواره در جدل میان ایران و عربستان سعودی، ایران کشوری «معتدل‌تر» معرفی شده و به همین دلیل پشتی‌بان‌های بین‌المللی داشت است. اما اکنون با این روی‌کرد، عربستان می‌خواهد نشان دهد که این کشور همانند گذشته تندرو نیست و به آزادی‌های اجتماعی باور دارد و از رقیب منطقه‌ای خود در این مورد پیش‌تر است و باید پشتی‌بان این کشور بود.

تحولات اخیر در عربستان می‌تواند ریشه در مسئله‌ای دیگر نیز داشته باشد. اخیراً ولیعهد عربستان سعودی گفته است که پیش از این کشورش به دلیل خواست امریکا برای قطع کردن نفوذ شوروی در منطقه دست به حمایت و تکثیر تفکر تندروانه می‌زده است، اما اکنون چون زمان دیگری است عربستان سعودی نیز باید خودش را با این زمان هماهنگ کند. ریشه‌ دیگر این تحولات چنان که ذکر شد در همین جا نهفته است. عربستان سعودی اکنون به دستور امریکا می‌خواهد چهره دیگری از خود نشان دهد تا در مقابل ایران آزادتر و معتقدتر به مسئله آزادی‌های اجتماعی نمایانگر شود. زیرا در سال‌های اخیر در نشست‌های طرف‌داران حقوق بشر و جامعه مدنی امریکا همواره از این مسئله که از کشوری تندرو و شاهی حمایت می‌کند، مورد انتقاد قرار گرفته است و می‌خواهد با به نمایش گذاشتن چهره بزک شده جدید از عربستان سعودی، این کشور را مدافع آزادی‌های اجتماعی نشان دهد، تا بتواند از آن حمایت بیشتر کند. محمد بن سلمان در سفر بازدید خود از امریکا در گفت‌وگو با وال استریت ژورنال گفت است:« اگر جامعه جهانی نتواند با تحریم بیشتر به ایران فشار آورد، ممکن است عربستان ضرف ۱۰ تا ۱۵ سال دیگر با ایران وارد جنگ شود.» از این گفته ولیعهد عربستان چنین به نظر می‌رسد که تحولات جدید در عربستان برای این صورت می‌گیرد که تا ۱۰ یا ۱۵ سال دیگر عربستان سعودی چهره‌ای میانه‌رو از خود به نمایش بگذارد تا در صورت خواست امریکا برای جنگ با ایران از هر لحاظ آمادگی برای حمایت را داشته باشد. این مسئله اما به همین سادگی هم نیست و مردم جهان می‌دانند که آزادی حقیقی نه برپا کردن محافل رقص و کنسرت بلکه برپا کردن صندوق‌های رای برای انتخاب زمام‌داران است.
مهدی سرباز – خبرگزاری دید