آیا محلی برای پایگاه نظامی امریکا در آسیای میانه وجود دارد؟

به نظر می‌رسد که واشنگتن باید در جستجوی راه‌حل‌های دیگری باشد مانند انتقال برخی نیروها به خاورمیانه و استفاده از ناو هواپیمابر برای گشت‌زنی

ترجمه و تلخیص: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید
رییس جمهور جو بایدن وعده داده است که تا فرا رسیدن بیستمین سالگرد حملات تروریستی ۱۱ سپتمبر، هیچ سرباز امریکایی در افغانستان نخواهد ماند. اما واشنگتن مصمم است از دولت افغانستان در مبارزه با طالبان پشتیبانی کند، امری که بدون استقرار پایگاه‌های نظامی امریکا در کشورهای همسایه افغانستان احتمالاً قابل دسترس نیست. بر بنیاد گزارش‌ها، فرماندهی ارتش ایالات متحده آسیای میانه را پیشنهاد داده است. این مطمئناً‌ واضح‌ترین گزینه است.
با این حال، روابط ایالات متحده با دو شریک خارجی آسیای میانه –روسیه و چین – به شدت وخیم شده است و واضح است که آن‌ها برگشت مجدد امریکا را در منطقه نمی‌خواهند. بنابر این، واشنگتن باید به کشورهای آسیای میانه ثابت کند که منافع مالی و سیاسی همکاری با آنان، بیش از ضررهای اجتناب‌ناپذیری است که کشورهای میزبان در نتیجه نارضایتی مسکو و پکن متحمل خواهند شد.
افغانستان با شش کشور دیگر مرز مشترک دارد و هیچ یک از آن‌ها در حاضر از پایگاه ایالات متحده میزبانی نمی‌‌کند و نه هم متحد نزدیک امریکا حساب می‌شود. این شش کشور شامل ایران، پاکستان، چین، تاجیکستان، ازبیکستان و ترکمنستان می‌شود. استقرار پایگاه در ایران و چین امکان ندارد و پاکستان برای آغاز چنین اقدامی اکنون بیش از حد به چین وابسته است. بعید به نظر می‌رسد که ترکمنستان قصد رفتن به مسیر انزوا‌طلبی را داشته باشد و همچنین قزاقستان نه تنها به دلیل فاصله‌اش از افغانستان، بلکه به دلیل روابط نزدیک با روسیه نیز مناسب این لایحه است.
با این وجود، تنها دو گزینه باقی می‌ماند: تاجیکستان و ازبیکستان. درز اطلاعات در رسانه‌های امریکایی حاکی از آن است که پنتاگون در واقع به این کشور به عنوان کاندیدای احتمالی پایگاه‌های جدید چشم دوخته است. اگرچه در نشریات امریکا ذکر نشده است، اما یکی دیگر از کاندیداهای احتمالی قرقیزستان است؛ با توجه به همسایگی‌اش با افغانستان.
تاجیکستان
در نگاه اول، تصور نظامیان امریکایی در تاجیکستان دشوار است؛ کشوری که عضو سازمان پیمان امنیت جمعی است و هم اکنون از پایگاه نظامی روسیه در خاکش میزبانی می‌کند. با این وجود، این امر مانع رییس جمهور امام‌علی رحمان نشده که به چین اجازه داده یک پاسگاه امنیتی در مرز با افغانستان بسازد و – بر اساس شایعات – به هند اجازه دهد پایگاه هوایی «فرخار» را تصرف کند.
در حال حاضر، رحمان برای سپردن قدرت به فرزندش آمادگی می‌گیرد و با توجه به بحران اقتصادی پس از پاندمی کرونا و نگرانی در مورد آینده افغانستان پس از خروج امریکا، دولت تاجیکستان شدیداً به حمایت روسیه نیاز دارد.
قرقیزستان
مانند تاجیکستان، قرقیزستان به شدت به چین و روسیه وابسته است. حواله‌های کارگران مهاجر در روسیه حدود یک سوم تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد و بدهی قرقیزستان به چین بیشتر از یک چهارم تولید ناخالص داخلی است. قرقیزستان نیز بخشی از سازمان پیمان امنیت جمعی و عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا است و از پایگاه نظامی روسیه نیز میزبانی می‌کند.
ازبیکستان
ازبیکستان نسبت به همسایگانش کم‌تر به روسیه و چین وابسته است و اکنون بخشی از سازمان پیمان امنیت جمعی نیست. این کشور از هیچ پایگاه نظامی خارجی میزبانی نمی‌کند. از زمان روی کار آمدن شوکت میرضیایف در سال ۲۰۱۶، روابط این کشور با روسیه گرم‌تر شده است.
با این حال، مسئله میزبانی از نیروهای خارجی از سوی ازبیکستان با مقاومت مسکو و پکن روبرو خواهد شد و مطمئناً تاشکند آماده پرداخت این هزینه نیست. با توجه به عصبانیت ناشی از باز شدن پایگاه نظامی روسیه در این کشور، احتمالاً مقاومت شدیدی توسط جامعه ازبیکستان وجود خواهد داشت. باز شدن پایگاه نظامی ایالات متحده حتی محبوبیت کم‌تری دارد.
حتی اگر پایگاه نظامی ایالات متحده در آسیای میانه باز شود، در واقع تغییری در توازن قدرت به میان نخواهد آمد. هیچ منافعی وجود ندارد که واشنگتن را ملزم به داشتن سیاست طولانی‌مدت در منطقه کند.
در هیچ یک از سه کشور آسیای میانه که ایالات متحده در تئوری بتواند پایگاه نظامی باز کند، مزایای بالقوه کشور میزبان از خطرات آن بیشتر نیست. به احتمال زیاد، هیچ یک از آن‌ها با میزبانی از پایگاه نظامی موافقت نمی‌‌کنند. این امر کاهش نقش ایالات متحده را در منطقه و افزایش رقابت بین قدرت‌‌های جهان را منعکس می‌کند. به نظر می‌رسد که واشنگتن باید در جستجوی راه‌حل‌های دیگری باشد مانند انتقال برخی نیروها به خاورمیانه و استفاده از ناو هواپیمابر برای گشت‌زنی.