افغانستان در سال ۱۴۰۰ – بخش دوم
در حالی که سریال سقوط به شدت و سرعت ادامه داشت، غنی فراری پیش‌شرط تازه‌ای برای برکناری خود تعیین کرد. او عصر روز پنجشنبه ۲۱ اسد، در مراسم بزرگداشت روز جهانی جوانان در ارگ ریاست جمهوری گفت: زمانی از قدرت کنار خواهم رفت که مردم افغانستان در مورد جانشین من تصمیم بگیرند
افغانستان در سال ۱۴۰۰، عنوان سلسله‌مطالبی است که به بازخوانی مهم‌ترین تحولات افغانستان در عرصه‌های سیاست و امنیت می‌پردازد.
این رویدادها به ترتیب وقوع از نظر زمانی و با شماره‌گذاری در تعداد بر اساس ماه‌های سال، بازخوانی می‌شوند.
قسمت دوم این نوشتار را باهم می‌خوانیم.
اسد
۱
دفتر نمایندگی سازمان ملل متحد (یوناما) در گزارشی که روز دوشنبه ۴ اسد منتشر کرد، تلفات غیرنظامیان افغانستان را در نیمه اول سال ۲۰۲۱ بی‌سابقه خواند.
در گزارش سازمان ملل آمده بود که در شش ماه اول سال ۲۰۲۱ پنج هزار و ۱۸۳ نفر در افغانستان قربانی خشونت‌ها شده‌اند که از این میان یک هزار و ۶۵۹ نفر کشته و ۳ هزار و ۲۵۴ نفر زخمی شده‌اند، و این نشان دهنده ۴۷ درصد افزایش در میزان تلفات غیرنظامیان نسبت به زمان مشابه در سال ۲۰۲۰ است.
۲
اشرف غنی، رییس جمهوری فراری افغانستان روز دوشنبه یازدهم اسد، نشست فوق العاده پارلمان را برگزار کرد. این نشست در تعطیلات اعضای مجلس برگزار شد.
او در این نشست فوق العاده، خواستار ایجاد بسیج ملی علیه طالبان شد. پارلمان نیز در پایان آن نشست اعلامیه‌ای در حمایت از نیروهای امنیتی و نظام صادر کرد.
غنی در آن نشست خطاب به نمایندگان پارلمان گفت: «از شما می‌خواهم شانه بدهید تا با هم برای افغانستان، آینده روشن را تامین کنیم. هر نماینده و سناتور با هزاران نفر رابطه دارد، از شبکه‌های‌تان استفاده کنید تا یک بسیج ملی ایجاد شود و یک جواب قاطع به دشمنان داده شود».
غنی برنامه امنیتی شش ماه آینده دولت را واضح خواند، بسیج ملی را عنصر اساسی آن، تمرکز بر دفاع از اهداف استراتژیک را وظیفه ارتش، حفاظت از شهرها و ولسوالی‌های استراتژیک را وظیفه پولیس و بسیج مردمی با نیروهای امنیتی را وظیفه امنیت ملی اعلام کرد.
پارلمان افغانستان نیز پس از سخنرانی غنی فراری، اعلامیه‌ای صادر و به اتفاق آرا تایید کرد.
در آن اعلامیه آمده بود که این قوه از جمهوریت، قانون اساسی، آزادی بیان، حقوق زنان، نهادهای انتخاباتی و حقوق شهروندی مردم حمایت می‌کند و اجازه نمی‌دهد دستاوردهای دو دهه گذشته نابود شود.
همچنین پارلمان حمایت خود را از نیروهای دفاعی و خیزش‌های مردمی اعلام کرد.
۳
تا اواسط ماه اسد، آنچه اتفاق افتاد سقوط ولسوالی‌ها بود اما از شانزدهم این ماه و با سقوط شهر زرنج، مرکز ولایت نیمروز در غرب کشور، سریال سقوط مراکز ولایات نیز آغاز شد.
نیروهای حکومت موجود، روز جمعه ۱۵ اسد، شهر زرنج، مرکز ولایت غربی نیمروز را تصرف کردند. در ۵ سال گذشته این اولین باری بود که طا-لبان کنترل مرکز یک ولایت را به دست گرفت.
با سقوط شهر زرنج، صدها نفر از غیرنظامیان که عمدتاً خانواده‌‌ها و کودکان بودند، راه فرار به سمت مرز ایران را در پیش گرفتند.
این شهر، تقریباً بدون درگیری به دست طا-لبان افتاد. ناظران، تعلل حکومت مرکزی در اعزام نیروی کمکی به نیمروز را عامل اصلی سقوط این ولایت می‌دانستند.
۴
روز شنبه ۱۶ اسد مقام ولایت، فرماندهی پولیس، ریاست امنیت ملی و ساختمان زندان جوزجان در شهر شبرغان به تصرف طالبان درآمد.
حلیمه صدف، نماینده پیشین جوزجان در مجلس گفت که صبح روز شنبه، ۱۶ اسد ساحات داخل شهر شبرغان به شمول تمام ادارات دولتی از مقر والی، ارگان‌های دولتی، امنیتی و خانه مارشال دوستم به دست طا-لبان سقوط کرده است.
۵
در پی سقوط شهرهای زرنج مرکز ولایت نیمروز در غرب و شبرغان مرکز ولایت جوزجان در شمال، روز یکشنبه، ۱۷ اسد، شهر سرپل، مرکز ولایت شمالی سر پل و مرکز ولایت شمالی کندز نیز سقوط کرد.
عصر همان روز، طالقان مرکز ولسوالی تخار هم به تصرف نیروهای طا-لبان درآمد. به این ترتیب، جنگجویان طا-لبان در ادامه نبردهای شان برای در اختیار گرفتن افغانستان، روز یکشنبه ۱۷ اسد موفق شدند سه شهر مهم طالقان، سرپل و کندوز را تصرف کنند.
۶
به دنبال آن روز دوشنبه ۱۸ اسد، شهر ایبک، مرکز ولایت سمنگان توسط طا-لبان تصرف شد.
در حالی که پیش‌روی‌های نیروهای طا-لبان در ولایات شمالی با سرعت ادامه داشت، بعد از ظهر روز دوشنبه، ۱۸ اسد، ولسوالی نجراب کاپیسا به دست جنگجویان طا-لبان افتاد.
۷
روز چهارشنبه ۲۰ اسد، اشرف غنی رییس جمهور فراری، برای بررسی وضعیت عمومی و امنیتی شمال کشور به شهر مزارشریف مرکز ولایت بلخ سفر کرد، اما این سفر نه تنها کمکی به بهبود اوضاع امنیتی نکرد، بلکه آن را تشدید هم کرد؛ به گونه‌ای که همزمان با سفر غنی فراری به بلخ، سه ولایت به تصرف طا-لبان درآمد: فراه در غرب، بغلان در شمال و بدخشان در شمال‌شرق.
به این ترتیب از تمام ولایات شمالی، تنها مراکز ولایت‌های بلخ و فاریاب در کنترول دولت باقی ماند.
۸
به دنبال آن نیروهای طا-لبان، صبح روز پنجشنبه ۲۱ اسد، وارد شهر غزنی در جنوب شدند.
در غرب نیز اگرچه جبهه اسماعیل خان برای مدتی طولانی از سقوط ولایت استراتژیک هرات جلوگیری کرد، اما سرانجام این شهر مهم بعد از یک درگیری نسبتاً سنگین، عصر روز پنجشنبه ۲۱ اسد، به طور کامل به کنترل گروه طا-لبان درآمد.
پس از هرات، قرعه سقوط به نام بادغیس زده شد. شهر قلعه‌نو مرکز ولایت بادغیس، شام روز پنجشنبه ۲۱ اسد، به دست طا-لبان افتاد.
پس از بادغیس، نوبت سقوط به غور و فراه رسید و شهر فیروزکوه، مرکز ولایت غور، بدون درگیری سقوط کرد.
۹
با پیش‌روی برق‌آسای طا-لبان در غرب، شهر مهم و استراتژیک قندهار و پس از آن ولایت زابل هم در جنوب در اختیار آنان قرار گرفت و به دنبال آن ولایت جنوبی لوگر، صبح روز جمعه ۲۲ اسد به کنترول طا-لبان درآمد.
اما در حالی که سریال سقوط به شدت و سرعت ادامه داشت، غنی فراری پیش‌شرط تازه‌ای برای برکناری خود تعیین کرد. او عصر روز پنجشنبه ۲۱ اسد، در مراسم بزرگداشت روز جهانی جوانان در ارگ ریاست جمهوری گفت: زمانی از قدرت کنار خواهم رفت که مردم افغانستان در مورد جانشین من تصمیم بگیرند.
۱۰
در حالی که نبرد سنگین در اطراف شهر مزارشریف، مرکز ولایت استراتژیک بلخ در شمال کشور ادامه داشت، شماری از چهره‌های سیاسی و جهادی و دولتی در بلخ، در نشستی تصمیم‌های تازه‌ای برای مقاومت در برابر پیش‌روی طا-لبان به سمت شهر مزارشریف، را اعلام کردند. در جلسه فرماندهان در شمال تصمیم گرفته شد که یک مرکز فرماندهی واحد در دفتر والی بلخ ایجاد شود، و سپاه ۲۰۹ شاهین در این ولایت «تمام تجهیزات موجود» را در اختیار نیروهای مردمی قرار دهد، اما سرانجام با فرار عطامحمد نور و دیگران، ولایت بلخ نیز روز شنبه ۲۳ اسد به دست نیروهای طا-لبان افتاد. تقریباً همزمان با سقوط مزار شریف، میمنه مرکز ولایت فاریاب نیز به تصرف طا-لبان درآمد. به این ترتیب، سلطه گروه طا-لبان بر ولایات شمالی کشور تکمیل شد.
۱۱
طا-لبان به دنبال پاک‌سازی ولایات شمالی، به شرق کشور رفتند و در آنجا شامگاه روز شنبه ۲۳ اسد، مهتر‌لام، مرکز ولایت لغمان تصرف کردند و ساعتی پس از آن تصاویر ویدیویی از هجوم طا-لبان به سوی شهر جلال‌آباد، مرکز ولایت ننگرهار منتشر شد و در آخرین اقدام هم سحرگاه یکشنبه ۲۴ اسد، گروه طالبان وارد شهر نیلی مرکز ولایت دایکندی در مناطق مرکزی افغانستان شدند. این در حالی بود که کنترل مراکز سه ولایت پکتیا، پکتیکا و کنر نیز در شرق کشور به دست طا-لبان افتاده بود.
در همین روز خبر رسید که ولایت‌های میدان‌وردک در همسایگی کابل، نورستان در شرق و دایکندی در مرکز کاملاً به تصرف طا-لبان درآمده‌اند.
اینهمه در حالی بود که آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد هشدار داد که اوضاع افغانستان از کنترول خارج شده و نخستین گروه از سربازان امریکا نیز در محوطه میدان هوایی کابل مستقر شدند تا به روند خروج دیپلمات‌های این کشور و افغان‌های همکار واشنگتن سرعت بخشند.
۱۲
گروه طالبان اعلام کرد که نمی‌خواهد با زور و از طریق جنگ وارد شهر کابل شود. در بیانیه طا-لبان تصریح شده بود که مذاکرات با حکومت ادامه دارد و طا-لبان می‌خواهند که به گونه «مسالمت‌آمیز» وارد پایتخت شود، اما فرار خفت‌بار و بزدلانه اشرف غنی در ۲۴ اسد، سبب شد که نیروهای حکومت جدید، برای جلوگیری از هرج و مرج و غارت اموال دولتی و مردم، وارد کابل پایتخت شوند.
همزمان با فرار اشرف غنی از کشور و تصرف ارگ ریاست جمهوری به وسیله طا-لبان، این گروه از پایان جنگ در کشور خبر داد.
محمد نعیم، سخنگوی طا-لبان که شامگاه روز گذشته، یکشنبه ۲۴ اسد، با شبکه الجزیره صحبت می‌کرد، گفت: «الحمدلله جنگ در کشور به پایان رسیده است».
به دنبال آن طا-لبان در بیانیه‌ای تأکید کرد که: «عفو عمومی برای همه اعلام شده است. بنابراین شما باید زندگی معمول خود را با اطمینان کامل از سر گیرید».
۱۳
پس از فروپاشی دولت اشرف غنی به دست طا-لبان، سراسر کشور صحنه فرار دسته‌جمعی مردم به خارج از افغانستان شد.
تصاویری که از صحنه‌های هجوم مردم به خروجی‌های عمده زمینی و هوایی، به ویژه میدان هوایی کابل، در رسانه‌های مختلف و معتبر جهان منتشر شد، نشانگان یک فاجعه به تمام معنا در ابعاد وسیع انسانی بود.
سنبله
۱
با آن که ۶ هزار نیروی امریکایی مسئول تأمین امنیت میدان هوایی کابل برای برنامه تخلیه بودند، اما روز پنجشنبه ۴ سنبله، دو انفجار مهیب در نزدیکی میدان هوایی کابل، دست کم ۲۰۰ نفر از جمله ۱۳ نظامی امریکایی کشته و در همین حدود زخمی شدند. بخشی از قربانیان آن فاجعه مرگبار، زنان و کودکانی بودند که قصد داشتند به امریکا یا هر کشور دیگری فرار کنند. مسئولیت این انفجار را داعش بر عهده گرفت.
این انفجارها در حالی رخ داد که امریکا و بریتانیا در مورد خطر حمله به میدان هوایی کابل، هشدار داده بودند.
۲
به دنبال آن، در روز جمعه ۵ سنبله، حمله هواپیمای بدون سرنشین امریکا به یک موتر شخصی، موجب مرگ ده عضو یک خانواده افغان از جمله هفت کودک شد که افتضاح برنامه تخلیه را چندبرابر ساخت و آن را با جنایتی هولناک و فراموش‌ناشدنی امریکا در افغانستان گره زد.
مأموریت نظامی امریکا در افغانستان سرانجام به پایان رسید. جنرال کنت منکنزی، فرمانده ستاد مرکزی نیروهای نظامی امریکا در کنفرانسی خبری در پنتاگون گفت که آخرین سربازان امریکایی، روز سه شنبه ۹ سنبله، از افغانستان خارج شدند.
مأموریت نظامی ابرقدرت جهان هرگز با فرجامی خوش همراه نبود و رسوایی‌های شرمآوری که در میدان هوایی کابل رقم خورد، وجهه امریکا را در جهان به شدت تخریب کرد.
۳
حکومت طا-لبان، روز سه شنبه ۱۶ سنبله، کابینه خود را اعلام کرد که در رأس آن ملا حسن آخوند قرار دارد.
ذبیح ا… مجاهد سخنگوی طا-لبان در یک نشست خبری گفت که در ساختار جدید که یک اداره سرپرست است، ملا حسن آخوند به عنوان رییس الوزراء، عبدالغنی برادر معاون اول و عبدالسلام حنفی معاون دوم وی هستند.
سیاسیون و شهروندان کشور در واکنش به کابینه جدید حکومت جدید، آن را تک‌قومی و فاقد تخصص خواندند.
۴
بعد از شکست مذاکره حکومت با جبهه مقاومت ملی، حکومت علیه جبهه مقاومت دست به حمله گسترده زد و روز دوشنبه ۱۵ سنبله مدعی تصرف کامل ولایت پنجشیر شد.
در مقابل اما احمد مسعود، از ادامه مقاومت و حضور در نقاط استراتژیک پنجشیر خبر داد و مردم افغانستان را به قیام سراسری علیه حکومت فراخواند؛ اقدامی که در برخی ولایات و از جمله در کابل، پایتخت، با تظاهرات شبانه صدها مرد و زن، مورد استقبال قرار گرفت.
۵
تیراندازی‌های هوایی شادیانه نیروهای حکومت در شهرهای مختلف کشور، به کشته و زخمی شدن ده‌ها شهروند انجامید.
در شلیک‌های شادیانه هوایی آنان در جمعه‌شب ۱۲ سنبله تنها در کابل، دست کم ۱۷ نفر کشته و ۴۱ نفر زخمی شدند.
به دنبال آن، ذبیح ا… مجاهد، سخنگوی حکومت، با تقبیح این اقدام، به شدت با آن مخالفت کرد.
