اگر امریکا بدون توافق صلح از افغانستان خارج شود؟

دولت افغانستان از لحاظ مقایسوی اهرم فشار کم‌تری برای جذب یا مجبور کردن طالبان به گفت‌وگو خواهد داشت در حالی که طالبان انگیزه کمی برای مذاکره می‌داشته باشند، در صورتی که احساس کنند به هدف اولیه خود رسیده‌اند – خروج نیروهای خارجی از افغانستان

ایالات متحده در توافق‌نامه ۲۹ فبروری با گروه طالبان که در دوحه امضا شد، گفته بود که به زدوی خروج نظامیان را طی ۱۴ ماه آغاز می‌کند. این توافق خروج نظامیان را به پیروی طالبان از تعهدات ضد تروریزم وابسته ساخته، اما به صراحت مشروط به موفقیت روند صلح افغانستان نیست. توافق‌نامه، طالبان را متعهد به آغاز گفت‌وگوهای میان‌افغان می‌سازد، اما در مورد سناریویی که ممکن گفت‌وگوها شکست بخورد و یا اینکه به دلایل عملی مانند همه‌گیری ویروس کوید-۱۹ متوقف شود، صحبت نمی‌کند.

در روند صلح چی اتفاقی خواهد افتاد

بعید به نظر می‌رسد که مذاکرات تحت هدایت ایالات متحده در آستانه عملی شدن خروج کامل نظامیان امریكایی پیشرفت داشته باشد، پیش از آنکه گفت‌وگوها حداقل تحرک قابل توجهی ایجاد كند. دولت افغانستان از لحاظ مقایسوی اهرم فشار کم‌تری برای جذب یا مجبور کردن طالبان به گفت‌وگو خواهد داشت در حالی که طالبان انگیزه کمی برای مذاکره می‌داشته باشند، در صورتی که احساس کنند به هدف اولیه خود رسیده‌اند – خروج نیروهای خارجی از افغانستان. در صورت تمایل به ارائه شرایط امتیازدهی زیاد، دولت افغانستان می‌تواند طالبان را در میز مذاکره نگه دارد، اما در حال حاضر چنین پیشنهادی غیر واقعی به نظر می‌رسد.

در صورت عدم پایان کامل فعالیت‌های دیپلماتیک با هدف پیشبرد روند صلح، احتمالاً خروج ارتش امریكا با حداقل كاهش همراه خواهد بود. علاوه بر این، دولت افغانستان و برداشت‌های منطقه‌ای نسبت به خروج واشنگتن از افغانستان، اعمال فشارهای سیاسی برای ایالات متحده را بسیار دشوارتر می‌کند. سایر کشورها یا سازمان‌های بین‌المللی ممکن است تلاش کنند برای میانجی‌گری در این زمینه اقدام کنند، اما اگر ایالات متحده سیاست عدم مشارکت و خروج را اجرا کند، آن‌ها با مشکل روبرو می‌شوند. احزاب افغانستان در صورت عدم دستیابی به نقش دیپلماتیک پیشرو، بی‌طرفی کشورهای همسایه را زیر سوال خواهد برد. سایر کشورهای خارجی – به عنوان مثال در اروپا – احتمالاً نفوذ تأثیرگذار بالای طرف‌های درگیر ندارند تا چنین ابتکاری را به خود سوق دهند. دبیر کل سازمان ملل متحد در اصول می‌تواند نوعی میانجی‌گری را مجاز سازد، اما دستیابی به اجماع گسترده برای وی دشوار خواهد بود. اگرچه، پنج عضو دایمی شورای امنیت سازمان ملل رسماً از توافقنامه ایالات متحده و طالبان حمایت کرده‌اند، اما محوری تند از این چارچوب مطمئناً عمل‌کرد بیشتر سازمان ملل را پیچیده‌تر می‌کند.

چرا امریکا احتمالاً قبل از حل و فصل صلح خارج خواهد شد

برداشت‌های سیاسی داخلی امریکا و تاریخ سیاست خارجی ایالات متحده، از اعلام خروج از شمال شرق سوریه گرفته تا ترور جنرال قاسم سلیمانی و توقف مذاکرات با طالبان، نشان می‌دهد که تصمیم برای خروج کامل از افغانستان دور از انتظار نیست. علاوه بر این، شمار روز افزون جمهوری خواهان و دیموکرات‌ها نسبت به جنگ‌های به اصطلاح بی‌پایان مخالفت نشان داده‌اند.

چانس بقای دولت افغانستان در صورت خروج ایالات متحده بدون توافق صلح

در اواخر جنوری، رییس جمهور غنی گفت که کاهش نیروهای امریکایی مستقر در افغانستان هیچ تأثیر مادی بر توانایی و تمایل این کشور برای پیشرفت و بهبود وضعیت امنیتی نخواهد داشت. در اواخر ۲۰۱۹، حمدالله محب مشاور امنیت ملی این کشور به شورای روابط خارجی گفت که باورمند است پیروزی نظامی برای افغانستان قابل دستیابی است، حتی اگر نیروهای امریکایی خارج شوند.

در حال حاضر، ایالات متحده و دیگر کمک‌کنندگان حدود ۹۰ درصد بودجه سالانه نیروهای امنیتی افغانستان را تأمین می‌کنند. واشنگتن به تنهایی سالانه بیش از ۴ میلیارد دالر را تأمین می‌کند. اینکه آیا نیروهای امنیتی افغانستان می‌توانند خروج امریکا را جبران کنند یا خیر، دست‌کم بستگی به مقدار کمک‌های مالی دارد.

علاوه بر این، نیروهای امنیتی افغانستان هنوز هم نیاز به پشتیبانی، به شمول حمایت هوایی از جانب ایالات متحده برای مقابله با تهاجم طالبان دارند. پیمان‌کاران امریکایی همچنان خدمات حیاتی و حمایت تخنیکی را برای نیروهای هوایی افغانستان و واحدهای عملیات خاص ارائه می‌کنند. توافق‌نامه صلح بین امریکا و طالبان مشخص کرده است که خروج تمام پیمان‌کاران خارجی مشمول این توافق هستند.

تأثیر خروج نیروهای امریکایی فراتر از سرنوشت نیروهای امنیتی افغانستان خواهد بود؛ هر گونه تغییر منفی در وضعیت امنیتی پرتنش این کشور نه تنها می‌تواند کمک‌های بشردوستانه و ملکی را پایان دهد بلکه به توقف سرمایه‌گذاری‌های تجاری و حیاتی نیز منجر خواهد شد.

هیچ یک از موارد فوق الزاماً بدان معنی نیست که خروج ایالات متحده باعث تسریع سقوط کامل دولت افغانستان یا تصرف کابل از سوی طالبان خواهد شد. تلاش طالبان برای تصرف کابل و دیگر مراکز شهرها مطمئاً با مقاومت قوی رو به رو خواهد شد، حتی اگر نیروی سیاسی ضد طالبان متحد نباشند – یک سناریوی کاملاً احتمالی.

اما حتی در خوش‌بینانه‌ترین سناریویی که دولت افغانستان برای بقا دارد، خروج نیروهای امریکایی و پایان دادن به هرگونه تلاش صلح، احتمالاً باعث می‌شود که درگیری این کشور همچنان در فهرست کشنده‌ترین جنگ‌های جهان باقی بماند. حتی از بین رفتن نسبی کنترول و عمل‌کرد دولت می‌تواند محروم شدن میلیون‌ها خدمات اساسی، کمک‌های بشردوستانه و نجات از فاجعه را به همراه داشته باشد. از دست دادن گزینه‌های امکان‌پذیر برای حل و فصل مسالمت‌آمیز درگیری، ممکن است کشورهایی را که به دنبال حفاظت از منافع خود از طریق حمایت از جناح‌های مختلف و گروه‌های مسلح هستند، اختلافات و تقسیمات داخلی سیاسی را بدتر خواهد ساخت. برای کشوری که طی چند سال گذشته سالانه ۱۰ هزار غیرنظامی – به همراه ده‌ها هزار مبارز از هر دو طرف – کشته یا زخمی شده‌اند؛ چنین خروج ایالات متحده احتمالاً هزینه‌های سنگین و غم‌انگیز انسانی را ادامه خواهد داد.