اگر ستارهها و سیارههای دیگر جای خورشید و ماه را بگیرند
چه اتفاقی میافتاد اگر ستارهی دیگری به جای خورشید بر زمین میتابید و یا سیارهی دیگری به جای ماه قرار داشت؟
سازمان فضایی روسیه به تازگی ویدئو و عکس هایی را منتشر کرده است که دقیقا نشان میدهد ستارهها و سیارات دیگر به چه شکلی دیده میشدند. در بخش اول ستاره های مختلفی را جایگزین خورشید میکنیم.
آلفا قنطورس
آلفا قنطورس یک ستاره دوتایی است که به همراه پروکسیما قنطورس که بسیار کمنورتر است یک سامانه سهگانه تشکیل میدهد. این سامانه، از همه ستارهها به منظومه خورشیدی ما نزدیکتر است و با چشم غیر مسلح به صورت چهارمین ستاره درخشان آسمان شب دیده میشود. فاصله آلفا قنطورس از خورشید۴٫۳۶ سال نوری است. شعاع آلفا قنطورس ۲۳A درصد از خورشید بیشتر است و تراکم آن نیز ۱۰ درصد بیشتر از خورشید ما است.
ستاره دوتایی رجل قنطورس، از دو ستاره A و B تشکیل شده که حدوداً هر ۸۰ سال یکبار گرد مدار خود میگردند. فاصله ستاره A از ستاره B در حدود ۲۳٫۷ واحد نجومی است که قابل مقایسه است با فاصله سیاره اورانوس از خورشید، البته این فاصله میانگینی از فاصله دو ستاره A و B است و به خاطر مدارهای بسیار ناهممرکز این دو پیکر آسمانی، فاصله آنها نسبت به هم میان ۱۱ تا ۳۵ واحد نجومی نوسان میکند.
به خاطر نزدیکی زیاد این دو ستاره به هم، ناحیهای کوچک، در حدود ۲ واحد نجومی، میانشان وجود دارد که در آن گردش مداری حالتی پایدار دارد و بنابر این احتمال وجود سیارات در آن هست. این فاصله کم همچنین باعث میشود که غولهای گازی نتوانند در آن شکل بگیرند. ناحیه «زیستپذیر» رجل قنطورس نیز در همین محدوده قرار گرفته و شرایط در آن بهگونهای است که وجود موجودات زنده در آن را نمیشود منتفی فرض کرد. پژوهشها و رصدهایی که تاکنون انجام شده هنوز موفق به یافتن سیارهای پیرامون این سامانه ستارهای نشده است اما شبیهسازیهای کمپیوتری نشان میدهد که احتمال وجود یک سیاره در فاصله ۱٫۱ واحد نجومی (۱۶۰ میلیون کیلومتری) ستاره آلفا قنطورس B، زیاد است و مدار چنین سیارهای میتواند دست کم در مدت ۲۵۰ میلیون سال پایدار بماند.
شباهنگ
شباهنگ یا شِعرای یمانی درخشان ترین ستاره آسمان شب است. این ستاره در پارسی با نامهای کاروانکش، وَراهَنگ، شبکش، خُنُک، تیر و تیشتَر نیز نامیده میشود. نام عربی آن شِعرای یمانی و نام انگلیسی آن Sirius است.
شباهنگ کمابیش از همه نقاط مسکونی زمین دیده میشود و در نیمکره شمالی به عنوان یک رأس مثلث زمستانی شناخته میشود. شباهنگ با ۸٫۶ سال نوری یکی از نزدیکترین ستارهها به زمین است. جرم شباهنگ ۲٫۴ برابر جرم خورشید، و قدر ظاهری آن منفی ۱٫۴۷ است.
این ستاره در پیکر آسمانی (صورت فلکی) سگ بزرگ قرار دارد به همین دلیل در زبان انگلیسی به آن Dog Star هم میگویند. نام آن در نامگذاری بایر «آلفا سگ بزرگ» است.
ژوبیندار
ژوبیندار، نگهبان شمال یا سِماک رامِح نام ستارهای در صورت فلکی گاوران است. این ستاره، سومین ستاره از نظر قدرت درخشش در آسمان شب است. ژوبیندار یک اَبَرغول سرخ و رنگ آن سرخ روشن است و از درخشانترین ستارههای آسمان شب است. برای رصد آن باید در نیمهشب ماه جون به آسمان جنوبی نگریست. این ستاره از نظر جرم با خورشید برابری میکند. اگر چهار میلیارد سال آینده از فاصله ۳۷ سال نوری به خورشید نگاه شود در آسمان مشابه نگهبان شمال خواهد بود. سرعت آن بیش از ۱۲۵ کیلومتر بر ثانیه برآورد میشود و به علت دوری، ۸۰۰ سال طول میکشد تا قوسی برابر نیمدرجه را در آسمان بپیماید.
کرکس نشسته
کرکس نشسته یا آلفا شلیاق سومین ستاره پرنور آسمان است. این ستاره زمانی ستارهٔ قطبی زمین بود و در ۱۲۰۰۰ سال دیگر نیز ستارهٔ قطبی خواهد شد. این ستاره در پیکر آسمانی دیگپایه (شلیاق) قرار گرفته است و به همراه دو ستاره دیگر تشکیل مثلث تابستانی را میدهند. کرکس نشسته را در ایران باستان نگهبان دروازهها و گذرگاههای رشتهکوه البرز میدانستند. در سال ۱۹۸۳ توسط ماهواره اخترشناختی فروسرخ (IRAS) کشف شد که این ستاره را هالهای از گرد و غبار فراگرفته که شاید در آینده از آن غبار، سیارههایی تشکیل شوند.
جُدَی
جُدَی یا آلفا خرس کوچک یک ستاره است که در صورت فلکی خرس کوچک قرار دارد. این ستاره به رنگ زرد و قطرش ۳۷/۰ است. فاصله این ستاره از ما ۴/۱۱ سال نوری و -با صرف نظر از فاصله آن از ما- ۱۴ بار درخشانتر از خورشید است.
این ستاره در حال حاضر به عنوان ستاره قطبی برای پیدا کردن قطب شمال در نیمکره شمالی زمین، مورد استفاده قرار میگیرد.
در ادامه سیاراتی را می بینیم که به جای ماه قرار می گیرند
عطارد
عطارد و یا همان تیر کوچکترین و نزدکترین سیاره به خورشید در منظومه خورشیدی است. سطح رو به خورشید سیاره تیر به دلیل نزدیکی به خورشید بسیار داغ است. رویه پشت به خورشید تیر نیز بسیار سرد است. سیاره تیر ماه ندارد. تیر، کوچکترین سیاره منظومه خورشیدی است و همانگونه که یک رخ از کره ماه همیشه رو به زمین است، یک رخ از تیر نیز به حالتی ابدی رو به خورشید و رخ دیگر آن پشت به خورشید است. با وجود اندازه کوچک، سیاره تیر از میدان مغناطیسی نیرومندی برخوردار است. تیر تندروترین سیاره منظومه خورشیدی است که با سرعتی حدود ۴۸ کیلومتر بر ثانیه، هر ۸۸ روز یک بار خورشید را دور میزند. از این رو سیارهای گریزپاست که دیدنش آسان نیست و به همین دلیل است که شاید، ایرانیان باستان آن را «تیر» نامیده و در یونان «مرکوری» یا «پیک خدایان» لقبش داده بودند.
ناهید
سیاره ناهید بدون ماه است و از بسیاری دیدگاه ها چون اندازه، جرم، گرانش و ترکیبات ساختاری به زمین همانندی دارد و به همین دلیل به آن نام خواهرِ زمین را دادهاند. یکی از دلیلهای این نام گذاری این است که دانشمندان میگویند در چند میلیون سال پیش سیاره ناهید بسیار همانند زمین بوده و دارای شرایط زندگی بوده است اما به دلیل نزدیک شدن به خورشید شرایط زندگی در آن از بین رفت. چنان که قطر آن در حدود ۱۲٫۱۰۴ کیلومتر است، در سنجش با زمین که قطرش ۱۲٫۷۵۶ کیلومتر است. جرم ناهید حدوداً ۸۱درصد جرم زمین و تراکم آن، نزدیک به ۹۵ درصد تراکم زمین است.
مریخ
بَهرام یا مریخ چهارمین سیاره در سامانه خورشیدی است که در مداری طولانی تر از زمین و با سرعتی کمتر از زمین حرکت میکند. هر یک باری که به به دور خورشید میچرخد معادل ۶۸۷ روز (روز زمین) به درازا میکشد و شب و روز کمی طولانیتر از کره زمین است.
بزرگی بهرام نزدیک به یک دوم زمین است و قطر آن ۶۷۹۰ کیلومتر میباشد.
مشتری
در یک نگاه اجمالی، مشتری چهارمین شی درخشان در آسمان میباشد (پس از خورشید، ماه و زهره) اگرچه گهگاه مریخ (بهرام) درخشانتر بهنظر میآید. به کمک دوربین دوچشمی بعضی قمرهای مشتری نیز قابل دیدن میباشد. جرم مشتری ۲٫۵ بار از مجموع جرم سیارات سامانه خورشیدی بیشتر است. جرم مشتری ۳۱۸ بار بیشتر از جرم زمین است. قطر آن ۱۱ برابر قطر زمین است. مشتری میتواند ۱۳۰۰ زمین را درخود جای دهد.
زحل
کِیوان یا زُحَل، پس از مشتری، دومین سیاره بزرگ منظومه شمسی و ششمین سیاره دور از خورشید است. زحل یک گلوله گازی غولپیکر است که با وجود حجم زیادش تنها ۹۵ برابر زمین جرم دارد. تراکم این سیاره حدود یکهشتم زمین و کمتر از آب است. یک روز کامل در کیوان برابر ۱۰ ساعت و ۳۹ دقیقه در زمین و یک سال آن برابر ۲۹٫۵ برابر سال زمین است. از آنجایی که مدار استوایی زحل تقریباً همانند زمین در ۲۷ درجهاست، تغییرات زاویه سیاره نسبت به خورشید شبیه به زمین میباشد و در این سیاره نیز همان چهار فصل مشاهده میشود. جرم سیاره زحل همانند مشتری از گاز است که بیشتر آن را هیدروژن تشکیل میدهد. میزان اندکی هلیوم و متان در ردههای بعدی گازهای تشکیلدهنده سیاره قرار دارند.
اورانوس
هفتمین سیاره از نظر نزدیکی به خورشید و چهارمین سیاره از نظر اندازه و سومین سیاره از نظر جرم در منظومه شمسی است. اورانوس هر ۸۴ سال و ۷ روز یک بار به دور خورشید میچرخد. همچنین هر ۱۰ساعت و ۴۸ دقیقه یک دور به دور خودش میچرخد. اورانوس دارای ۵ ماه به نامهای میراندا، آریل، آمبریل، تیتانیا و ابرون است. این سیاره را ویلیام هرشل در سال ۱۷۸۱ میلادی کشف کرد.
نپتون
نپتون آخرین سیاره سامانه خورشیدی است. این نام به عنوان خدای دریا و همزاد اورانوس نامگذاری شده است. کشف این سیاره در بین سالهای ۱۷۹۰ تا ۱۸۴۰ بر اثر اختلالاتی که در مدار اورانوس مشاهده شد، انجام گردید.
زمین
زمین سومین سیاره سامانه خورشیدی است که در فاصله ۱۵۰ میلیون کیلومتری از ستاره خورشید قرار دارد. همچنین در میان چهار سیاره سنگی گردان به دور خورشید (تیر، ناهید، زمین و مریخ) زمین بزرگترین آنها است. گاهی از آن با نامهای جهان و سیاره آبی نیز یاد میشود. نام لاتین آن Terra است. در سامانه خورشیدی، فاصله زمین تا خورشید بین فاصله زهره (یا ناهید) تا خورشید و فاصله مریخ (یا بهرام) تا خورشید است. زمین جزو سیارات داخلی سامانه خورشیدی بهشمار میآید.