بی‌اعتمادی بین افغانستان و پاکستان؛ چالشی در روند صلح و ثبات پایدار
نویسنده: کامران یوسف
منبع: اکسپرس تریبون
مترجم: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید
هفته گذشته، عمران خان نخست‌وزیر پاکستان برای اولین بار از کابل دیدن کرد. شاه محمود قریشی وزیر امور خارجه، فیض حمید رییس آیاسآی و سایر مقامات بلندپایه وی را همراهی می‌کرد. با توجه به شرایط فعلی افغانستان، این دیدار بسیار مهم بود.
در حالی که مذاکرات میان‌افغانی در دوحه جریان دارد، پاکستان و افغانستان ماه‌ها تلاش کردند تا بی‌اعتمادی موجود را از بین ببرند. مشکل اصلی، شکایت‌هایی است که دو جانب علیه یکدیگر دارند. افغانستان مدت‌هاست پاکستان را به پناه‌دادن و حمایت از طالبان و شبکه حقانی متهم می‌کند. این امر در ماه‌های اخیر، پس از آنکه پاکستان نقش کلیدی در کشاندن طالبان به میز مذاکره داشت، کاهش یافت، اما کمبود اعتماد هنوز وجود دارد.
به همین ترتیب، پاکستان شکایات خاص خود را دارد. اسلام‌آباد آشکارا گفته است که گروه‌هایی مانند تحریک طالبان پاکستان و گروه‌های «تروریستی» بلوچ از خاک افغانستان برای مشکل‌آفرینی در پاکستان استفاده می‌کنند. چندی پیش، جنرال بابر افتخار و شاه محمود قریشی وزیر خارجه آنچه «شواهد غیرقابل انکار»ی را ارائه دادند، مبنی بر اینکه هند از خاک افغانستان علیه پاکستان استفاده می‌کند.
با توجه به این پیشینه، مسئله اصلی دو کشور رسیدگی به نگرانی‌های یکدیگر است. در گذشته، وعده‌ها و تلاش‌هایی صورت گرفت اما به دلیل ادامه سرزنش‌ها، هیچ چیزی در عمل تغییر نکرد. در پایان سفر یک روزه عمران خان، گام‌های مشخصی که دو طرف روی آن به توافق رسیدند در بیانیه‌ای مشترکی ذکر شد تا به نگرانی‌های امنیتی یکدیگر رسیدگی شود.
این بخش بیانیۀ مشترک بسیار مهم است: «تا ۱۵ دسمبر ۲۰۲۰: قوت بخشیدن به فعالیت‌های اساسی خدمات استخباراتی مشترک در زمینه تجزیه و تحلیل، نقشه‌برداری و همکاری در برابر دشمنان صلح و کسانی که فرآیند صلح را تخریب وتضعیف می‌کنند».
دو کشور جدول زمانی مشخصی را برای رسیدگی به مسئله شبه‌نظامیان یا گروه‌هایی که آن‌ها را تهدید می‌کند، تعیین کردند.
اما هر دو طرف واقعاً این برنامه را تطبیق می‌کند؟ سئوال به جایی است چون تلاش‌های گذشته نتوانست نتایج مثبتی به همراه داشته باشد. در سال ۲۰۱۱، آیاسآی پاکستان و ریاست عمومی امنیت ملی افغانستان روی تفاهم‌نامه‌ای برای شریک نمودن اطلاعات و همکاری توافق کردند. با این حال، رییس وقت امنیت ملی از امضای تفاهم‌نامه امتناع ورزید چنانچه دولت غنی به خاطر این مسئله با مقاومت شدیدی روبرو شد. در نتیجه آن تفاهم عملی نشد. عناصر مشکوک به نقش پاکستان در روند صلح هنوز در دولت افغانستان هستند و ممکن تلاش‌هایی برای همکاری بین دو آژانس اطلاعاتی را تضعیف کند.
برای اطمینان از اینکه ابتکار فعلی به سرنوشت و تلاش‌های گذشته دچار نشود، رهبری دو کشور باید نقش بیشتری داشته باشد. افزایش و ارتباطات بهتر در سطح بالا، یکی از راه‌های انجام این کار است. نکته مثبت این است که با سفر عمران خان به افغانستان، دو کشور توافق کردند این مبادلات ادامه یابد. رییس جمهور غنی دعوت نخست‌وزیر را پذیرفته و احتمالاً در اوایل سال ۲۰۲۱ به اسلام‌آباد سفر خواهد کرد.
در حالی که چشم‌ها به مذاکرات میان‌افغانی دوخته شده، اگر پاکستان و افغانستان قادر به ایجاد میکانیزمی باشند که به جای ادامۀ بازی سرزنش، نگرانی‌های خود را از طریق گفت‌وگو برطرف کنند؛ در پشت صحنه، این امر نه تنها به روابط دو جانبه بلکه به صلح منطقه‌ای نیز کمک خواهد کرد. این کار دشواری است، زیرا به طور حتم تخریب‌کنندگان در داخل و خارج افغانستان تلاش خواهند کرد تا هر ابتکاری را که پاکستان و افغانستان را به هم نزدیک کند، خنثی کنند.
انتخاب جو بایدن به عنوان رییس جمهور ایالات متحده ابعاد جدیدی را به شرایط پیچیده فعلی اضافه کرد. بایدن در روی کاغذ ممکن است اختلاف زیادی با ترامپ در مورد افغانستان نداشته باشد، اما احتمالاً در توافق‌نامه صلح با طالبان به هدف گرفتن امتیازات بیشتر از این گروه شورشی تجدید نظر کند. قطعاً فشار بیشتری بر پاکستان وارد خواهد شد.
