تجارت غیرقانونی مواد مخدر: دیدگاه روسیه

سیاست روسیه در قبال مواد مخدر باید شامل درک وسیع‌تر از امنیت باشد که نه تنها تهدید برای امنیت ملی، بلکه تهدید انسانی و اجتماعی ناشی از مواد مخدر را نیز در بر گیرد

تجارت مواد مخدر از افغانستان که بازار روسیه را تأمین می‌کند، موجب درگیری، فساد و بی‌ثباتی در منطقه شده، از سازمان‌های تروریستی حمایت مالی کرده و منجر به اعتیاد ویرانگر و اپیدمی اچ‌آی‌وی در روسیه شده است. چطور مبارزه با آن به پیروزی برسد؟ در حالی که تقویت همکاری‌ها با همسایگان آسیای میانه برای جلوگیری از جریان مواد مخدر بسیار مهم خواهد بود، اما روسیه اجرای قانون با رویکرد نرم برای تقاضای تجارت مواد در داخل را نیز باید تکمیل کند.
الکسی روگف معاون ریاست تهدیدات و چالش‌های جدید وزارت خارجه روسیه در نوامبر سال ۲۰۱۹ گفت: «تهدید مواد مخدر افغانستان یکی از بدترین معضلات برای امنیت ملی روسیه است».
وی همچنان به معضل مواد مخدر روسیه از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی پرداخت. روسیه با احتساب یک پنجم بازار تریاک جهان که ۶۵ میلیارد دالر تخمین زده می‌شود، بزرگ‌ترین مصرف‌کننده هرویین در جهان است که همه آن از افغانستان از طریق آسیای میانه جریان دارد.
روسیه حدود چهار تا شش میلیون معتاد به مواد مخدر دارد و میزان مرگ و میر ناشی از مواد مخدر ۱۰.۲ در هر ۱۰۰ هزار نفر است. این امر بسیار بالاتر از کشورهای اروپایی است. انگلیس به رغم این‌که بزرگ‌ترین مصرف‌کننده کوکائین است، میزان مرگ و میر ناشی از مواد مخدر آن ۳.۷ در هر ۱۰۰ هزار تن است. با مرگ و میر حدود ۳۰ هزار نفر در سال، جای تعجب نیست که روسیه تجارت مواد مخدر را بزرگ‌ترین تهدید امنیت ملی خود بداند.
چطور می‌توان در مقابله با آن پیروز شد؟
اظهارات الکسی روگوف کاملاً نشان دهنده رویکرد امنیتی روسیه نسبت به این مشکل است. پاسخ روسیه به درجه اول بر جنبه امنیتی تجارت مواد مخدر مانند پولیس و کنترل مرزها متمرکز شده است. در حالی که همکاری منطقه‌ای برای جلوگیری از جریان مواد مخدر بسیار مهم است، اقدامات بین روسیه و همسایگان آسیای میانه آن کوتاه مدت و ضعیف است. پوتانسیل مبارزه با مواد مخدر سازمان‌های منطقه‌ای و همکاری با اتحادیه اروپا که تحت تأثیر تجارت مواد مخدر افغانستان نیز قرار دارد، می‌تواند بیشتر مورد استفاده قرار گیرد.
مواد مخدر با عبور از مسیر شمال، از طریق تاجیکستان، قرقیزستان و ازبیکستان به روسیه قاچاق می‌شود.
درگیری‌های مداوم (۲۰۰۱-۲۰۲۰) و بی‌ثباتی سیاسی در افغانستان، این کشور را به مکانی برای قاچاق مواد مخدر تبدیل کرده است. تجارت مواد مخدر منجر به اختلافات بسیاری بین ایالات متحده و روسیه شده است، زیرا دو طرف نتوانسته‌اند به یک استراتژی منسجم مبارزه با مواد مخدر دست یابند. احتمال همکاری ناتو و روسیه برای مدت کوتاهی مطرح شد، اما با خروج ایالات متحده از افغانستان پس از توافقنامه صلح ایالات متحده و طالبان در ۲۹ فبروری سال ۲۰۲۰، این امر نیز بعید به نظر می‌رسد. تحولات اخیر مبارزه با مواد مخدر را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
با توجه به این‌که ۶۱ درصد جمعیت افغانستان درآمد خود را از طریق کشاورزی به دست می‌آورد، عدم امکان کشت محصولات سنتی در بحبوحه درگیری و خلاء جدید قدرت، روسیه باید برای جلوگیری از تشدید تولید مواد مخدر، اقدامی کند. علاوه بر این، علاقه افغانستان به تولید انبوه داروهای مصنوعی، به ویژه آمفتامین‌ها که ارزان‌تر از هرویین است، به طور فزاینده‌ای نگران کننده است.
جنگ علیه مواد مخدر در سطح منطقه‌ای
یک بازار خلاق و سازگار با هزاران روش جدید برای مخفی کردن و قاچاق مواد مخدر، تجارت غیرقانونی مخدر واقعاً یک مشکل فراملی است و نیاز به همکاری شدید بین کشورهای آسیب‌دیده دارد. با این حال، پوتانسیل مبارزه با مواد مخدر سازمان‌های منطقه‌ای مانند سازمان همکاری شانگهای (SCO)، اتحاد امنیتی به رهبری چین و روسیه یا سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) به طور کامل مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و از نظر ظرفیت و اراده سیاسی محدود است.
روسیه از طریق سازمان همکاری‌های شانگ‌های، امنیت جمعی خود را با همسایگان آسیای مرکزی تقویت کرد. استراتژی مبارزه با مواد مخدر ۲۰۱۸-۲۰۲۳ سازمان همکاری‌های شانگ‌های نشان دهنده ایجاد میکانیزم موثر مقابله با مواد مخدر در این سازمان است.
بیشتر تلاش روسیه در منطقه بر تقویت دولت‌ها مانند سرمایه‌گذاری در ساختار دولت یا ارتش آن‌ها متمرکز است. روسیه حضور نظامی مداوم خود را در منطقه حفظ کرده که احتمال دارد پس از خروج امریکا افزایش دهد. با این حال، همکاری‌های منطقه‌ای عمدتاً بر روی عملیات مشترک کوتاه مدت و امنیت مرزی متمرکز شده است، مانند عملیات عنکبوت در جولای ۲۰۱۹ که منجر به توقیف ۴ هزار و ۲۲۶ کیلوگرم مواد مخدر و دستگیری ۳ هزار و ۲۴۱ تن شد.

با توجه به این، کمک بین‌المللی می‌تواند مفید باشد، به ویژه از اتحادیه اروپا. در حالی که آسیای میانه برای بروکسل در اولویت نیست، اما در اینجا یک مورد قوی برای همکاری وجود دارد. تولید هرویین و متان افغانستان تنها مشکل روسیه نیست.
نتیجه‌گیری
قاچاق مواد مخدر یک مسئله پیچیده است که باید در جوانب مختلف با آن مبارزه شود. سیاست روسیه در قبال مواد مخدر باید شامل درک وسیع‌تر از امنیت باشد که نه تنها تهدید برای امنیت ملی، بلکه تهدید انسانی و اجتماعی ناشی از مواد مخدر را نیز در بر گیرد. همکاری شدید با آسیای مرکزی و افغانستان از طریق SCO و CSTO ضروری است. با این وجود، این سیاست عدم تحمل نسبت به جانب عرضه‌کننده مواد مخدر باید با رویکرد نرم‌تر برای جانب تقاضا در داخل کشور تکمیل شود. توجه به پیامدهای اجتماعی و اقتصادی مصرف مواد مخدر واضح و مبرهن است و روسیه علاقه زیادی به کاهش تأثیر قاچاق مواد مخدر بر سلامت و امنیت جمعیت خود دارد. در حال حاضر توسعه سیاست‌های اجتماعی قوی‌تر از پرداختن به علل سیستم تجارت مواد مخدر در آسیای مرکزی عملی‌تر به نظر می‌رسد. مورد دوم نیاز به یک استراتژی بلند‌مدت دارد که فراتر از عملیات ضد مواد مخدر و کنترول مرز باشد. روسیه باید مبارزه خود را در خانه و در خارج افزایش دهد.