تسخیر کابل و سیاست خارجی پاکستان

ناآرامی و چرخه جدید بی‌ثباتی در افغانستان قطعاً استراتژی پاکستان را به خطر می‌اندازد، از آن‌جایی که خود را به عنوان مرکز جئواکونومیک معرفی می‌کند

زمانی که سال ۲۰۲۱ آغاز شد، کمتر کسی فکر می‌کرد که تا پایان سال، طا-لبان مسئولیت افغانستان را به دوش داشته باشند. اما سرعت تسخیر این کشور از سوی طا-لبان به حدی بود که تمام ارزیابی‌های اطلاعاتی ایالات متحده و سایر بازیگران در افغانستان اشتباه ثابت شد.
زمانی که جو بایدن رییس جمهور امریکا در سال ۲۰۲۱ وارد کاخ سفید شد، یک گزینه داشت؛ یا توافق دوحه را که سلفش با طا-لبان امضا کرده بود لغو کند یا به آن پایبند بماند.
توافق دوحه چارچوب زمانی را برای خروج نیروهای امریکایی از افغانستان تعیین کرده بود. در مقابل، طا-لبان وعده دادند که اجازه نمی‌دهند خاک افغانستان دوباره توسط گروه‌های تروریستی مورد استفاده قرار گیرد و با گروه‌های دیگر وارد مذاکره شود.
بر اساس این توافق‌نامه، ایالات متحده باید خروج نیروها را تا اول می ۲۰۲۱ تکمیل می‌کرد.
با این حال، بایدن پس از آغاز به کار، دستور بازنگری وضعیت افغانستان را صادر کرد و پس از ماه‌ها ارزیابی پنتاگون و وزارت امور خارجه، مجبور شد به برنامه دوحه هرچند با تغییر تاریخ خروج، پایبند بماند.
بایدن به جای ضرب‌الاجل اول ماه می که در توافق دوحه برای خروج نیروها تعیین شده بود، تایید کرد که آخرین سرباز امریکایی تا ۱۱ سپتمبر افغانستان را ترک می‌کند.
این اعلامیه با واکنش شدید طا-لبان مواجه شد و آن‌ها آن را نقض توافق دوحه خواندند و تهدید کردند در صورت ماندن نیروهای خارجی در این کشور جنگ‌زده پس از اول ماه می، حملات خود را علیه نیروهای خارجی به رهبری امریکا از سر خواهند گرفت.
با این حال، دولت بایدن از پشت صحنه با رهبران طا-لبان صحبت می‌کرد تا اطمینان حاصل شود که خروج نیروها به آرامی و بدون هیچ مشکلی انجام می‌شود. با آغاز خروج نیروهای ایالات متحده بر اساس یک طرح تجدید نظر شده، طا-لبان از سوی دیگر شروع به تهاجم کردند – ولسوالی‌ها را تصرف کردند.
با افزایش سرعت عقب‌نشینی و خروج نیروهای خارجی، پیشروی نظامی طا-لبان نیز افزایش یافت.
استخبارات ایالات متحده – با توجه به سرعت پیشروی طا-لبان – ارزیابی خود را تغییر داد و نتیجه این شد که طا-لبان ظرف شش ماه تا یک سال پس از خروج نظامیان خارجی، این کشور را تسخیر خواهند کرد.
با ورود به مرحله نهایی خروج، بازگشت طا-لبان به قدرت اجتناب‌ناپذیر بود. این گروه شورشی بسیاری از ولسوالی‌ها و ولایات را تصرف کردند، حتی جاهایی را که در گذشته تسلط چندانی نداشتند، بدون هیچ مقاومتی گرفتند.
بایدن با مشاهده پیشروی سریع طا-لبان به سمت کابل، دستور خروج نیروهای امریکایی و تخلیه دیپلمات‌ها، کارکنان و شهروندان امریکایی را تا ۳۱ اگست صادر کرد.
در همین حال، زلمی خلیلزاد نماینده ایالات متحده برای افغانستان در تلاش بود تا به توافقی دست یابد که تحت آن یک انتقال مسالمت‌آمیز قدرت انجام شود. در بحبوحه تمام این اقدامات، جنگجویان طا-لبان در اواسط ماه اگست به دروازه‌های کابل رسیدند.
ایالات متحده تلاش کرد تا اشرف غنی رییس جمهور وقت را متقاعد کند تا با طا-لبان به توافق برسد، اما دیگر خیلی دیر شده بود.
به تاریخ ۱۵ اگست، رییس جمهور غنی و دیگر دستیاران نزدیکش سوار بر هلیکوپتر از این کشور گریختند.
طا-لبان که به ایالات متحده و دیگران اطمینان داده بودند قبل از هرگونه توافقی وارد کابل نشوند، باید مسئولیت پرکردن این خلاء را بر عهده می‌گرفتند.
آنها پس از حملات ۱۱ سپتمبر ۲۰۰۱ توسط ایتلاف بین‌المللی به رهبری ایالات متحده از قدرت برکنار شدند، اما اکنون امنیت را تامین کرده و به ایالات متحده و سایر نیروهای بین‌المللی کمک می‌کنند تا کشور را ترک کنند.
زمانی که آخرین هواپیمای امریکایی از کابل پرواز کرد، پیروزی طا-لبان کامل شد. این امر بدون شک مهم‌ترین لحظه سیاست خارجی سال ۲۰۲۱ بود.
خروج پر هرج و مرج ایالات متحده و شکست متواضعانه، بحث را از پاکستان دور کرد، پاکستانی که اغلب به عنوان مشکل اصلی آشفتگی افغانستان متهم شده است.
نحوه خروج ایالات متحده از افغانستان، رسانه‌های بین‌المللی و امریکایی را وادار کرد تا بیشتر بر شکست واشنگتن تمرکز کنند تا این که پاکستان را مقصر بدانند.
با این حال، خروج ایالات متحده از افغانستان یک سوال جدی را در مورد آینده روابط پاکستان و ایالات متحده مطرح می‌کند که اغلب بر مبنای معامله بوده است.
رییس جمهور بایدن به نادیده‌گرفتن نخست وزیر عمران خان ادامه می‌دهد و هنوز با او تیلفونی صحبت نکرده که اولویت‌های ایالات متحده یا عدم آن را برای پاکستان نشان می‌دهد.
با این حال، انتصاب یک سفیر تمام‌وقت در پاکستان از سوی ایالات متحده نشان می‌دهد که هیچ شکست کاملی در روابط وجود نخواهد داشت.

میزبانی نشست فوق‌العاده وزرای خارجه سازمان همکاری اسلامی در مورد افغانستان توسط پاکستان بر اهمیت اسلام‌آباد تاکید کرد.
سئوال اینجاست: آیا پاکستان می‌تواند این حرکت را حفظ و جهان را با طا-لبان درگیر کند؟ ترس این است که جامعه بین‌المللی بار دیگر افغانستان را رها کند، کابوسی که پاکستان به ‌شدت تلاش دارد از آن اجتناب شود.
از سویی هم، آغاز سال ۲۰۲۱ امیدهایی را برای گرم‌شدن روابط بین پاکستان و هند ایجاد کرد. در نتیجه مذاکرات پشت پرده، دو کشور در ۲۵ فبروری توافق کردند که آتش‌بس را در امتداد خط کنترل (LoC) بازگردانند.
آنها قرار بود گام‌های بیشتری مانند احیای بخشی از روابط تجاری بردارند، اما این پیشنهاد توسط کابینه پاکستان رد شد و احتمال آن کاهش یافت.
همچنین هند که قرار بود اقدامات اعتمادسازی در مورد کشمیر انجام دهد، نتوانست چنین اقدامی را انجام دهد.
با این حال، به رغم این شکست‌ها، آتش‌بس در LoC همچنان پابرجاست – چیزی که نشان می‌دهد دو طرف مایلند تنش‌ها را تشدید نکنند.
از آنجایی که سال ۲۰۲۱ نقطه عطفی برای افغانستان بود، چیزی که سیاست خارجی پاکستان را شکل داد، اما سال ۲۰۲۲ چالش‌های بیشتری را برای اسلام‌آباد در جبهه خارجی به همراه خواهد داشت.
این امر تا حد زیادی به این بستگی دارد که وضعیت در افغانستان چگونه پیش می‌رود. ناآرامی و چرخه جدید بی‌ثباتی در افغانستان قطعاً استراتژی پاکستان را به خطر می‌اندازد، از آن‌جایی که خود را به عنوان مرکز جئواکونومیک معرفی می‌کند.