جهان در ۲۰۱۷؛ تنش‌ها، حوادث، نسل کشی و تغییرات
سال ۲۰۱۷ را باید از آن منظر مهم دانست که آبستن حوادث قابل توجه در صحنه بین‌الملل بود. از اقدامات تند و عجیب ترامپ در عرصه سیاست خارجی گرفته تاسقوط داعش در سوریه و از سقوط موگابه گرفته تا نسل کشی مسلمانان روهینگیا و از افزایش تهدیدات زمین گرفته تا افزایش تنش بین امریکا و کوریای شمالی، همه و همه، سال ۲۰۱۷ را تبدیل به یکی از حایز توجه‌ترین سال‌ها کرد. گزارش حاضر به بررسی این رویدادهای مهم از منظر رسانه‌ها و اندیشکده‌ها می‌پردازد.
سقوط «رابرت موگابه» پس از ۳۷ سال زمام‌داری
آیا کسی می‌تواند هم قهرمان باشد و هم یک تبهکار؟ با بررسی زندگی موگابه به این نتیجه می‌رسیم که چنین چیزی در مورد او صدق می‌کند. او هم همچون «نلسون ماندلا»، برای جنبش آزادی‌خواهی علیه سفیدپوستان، سال‌ها در زندان‌های کشورش «زیمبابوه» در زندان به سر برد. اما در جای دیگر، درست بر خلاف ماندلا، بر قدرت چنگ انداخت و اعتباری را که به دست آورده بود، بر باد داد. او ۳۷ سال بر کشورش حکومت کرد و تصمیم داشت که حتی اگر اقتصاد به گِل بنشیند و روز به روز استبدادش بیشتر شود، باز هم از حکومت کنار نکشد. دست آخر، این تانک‌های ارتش زیمبابوه بود که با ورود به «هراره» -پایتخت زیمبابوه- او را مجبور به کناره‌گیری از قدرت کرد.
بریتانیا، برگزیت و ماده ۵۰ معاهده لیسبون
جون ۲۰۱۶ بود که برگزیت رای آورد. اما در واقع، بریتانیا برای جدایی از اتحادیه اروپا نیازمند فعال کردن ماده ۵۰ معاهده لیسبون است و طبق اعلام «ترزا می» مبنی بر برگزاری مذاکرات نهایی در روز ۲۹ مارچ ۲۰۱۸، اگر این امر صورت گیرد، راه بازگشتی برای بریتانیا به اتحادیه نخواهد بود. سپس، بریتانیا تا ۲۹ مارچ ۲۰۱۹ فرصت خواهد داشت تا در مورد شرایط جدایی‌اش با شورای اروپا مذاکره نماید. نخست‌وزیر بریتانیا، می‌خواهد با برگزاری انتخابات زودهنگام، شرایط مذاکره را به نفع کشورش تقویت نماید. حزب محافظه‌کار وی، اکثریت پارلمان را از دست داده و شرایط مناسبی ندارد.
نسل کشی مسلمانان روهینگیا
مسلمانان روهینگیا را می‌توان جفادیده‌ترین اقلیت حال حاضر جهان دانست. البته برخی از آن‌ها هندو هستند. این جمعیت، در کشوری زندگی می‌کند که از هر ۱۰ نفر، ۹ نفر بودایی است. مسلمانان به شدت مورد ظلم و تجاوز قرار گرفته‌اند و دولت «میانمار» آن‌ها را در شمار جمعیت انسانی به حساب نمی‌آورد. وحشیانه‌ترین سطح رفتار دولت میانمار در ماه اگوست خود را نشان داد. زمانی که سیل جمعیت روانه کشور همسایه یعنی بنگلادش شد و گزارش‌های بسیار دردناکی از کشتار، تجاوز ناموسی سیستماتیک، و شکنجه منتشر شد. در نهایت، دست کم ۴۰۰ هزار نفر به بنگلادش گریختند و صدها هزار نفر دیگر در داخل خاک میانمار بی‌خانمان شدند. دولت میانمار اعلام کرد که اقدامات ارتش این کشور در پاسخگویی به حملات مسلمانان به پایگاه‌های پولیس و مراکز ارتش این کشور بوده و این در حالی بود که کوچک‌ترین مدرکی دال بر اثبات ادعای خود ارائه نداد.
در بحبوحه کشتار و نسل‌کشی روهینگیا، «آنگ سان سو چی» برنده جایزه نوبل صلح و مشاور کنونی «تین چیاو» -نخست وزیر میانمار- سیاست سکوت را برگزید و به شدت از سوی فعالان حقوق بشر و سازمان‌های حقوق بشری جهان مورد انتقاد قرار گرفت و بسیاری از شخصیت‌های مطرح سیاسی و علمی و فرهنگی جهان، خواستار بازپس‌گیری جایزه نوبل از او شدند.
قدرت‌گیری محمد بن سلمان در عربستان سعودی
همه، «محمد بن سلمان» -ولی‌عهد عربستان- را به عجول بودن می‌شناسند. در ماه جون بود که ملک سلمان این جوان ۳۲ ساله را به عنوان جانشین و وارث حکومت‌اش معرفی کرد. با عزل «محمد بن نایف» پسر عموی وی از ولی‌عهدی و جایگزینی بن سلمان، وی «چشم‌انداز ۲۰۳۰» را به عنوان ابزاری برای ایجاد تغییر و تحول در کشور به کار گرفت. بن سلمان، علاوه بر انجام اقداماتی که با چشم‌انداز ۲۰۳۰ در ارتباط بود، در مسیر قبضه کردن قدرت اقدام به کودتا علیه مخالفین خود و بازداشت ۱۱ شاهزاده تاثیرگذار و مهم سعودی در ماه نومبر کرد و در واقع این اقدام او قدرت گرفتن داخل کشوری او را نشان می‌دهد.
رشد قابل توجه اقتصاد جهانی
اقتصاد جهانی با ۳.۶ درصد رشد، نیم درصد نسبت به سال ۲۰۱۶ پیشرفت داشت. سیاست‌های «یورو زون» در اروپا موفق بود و در مجموع، نرخ بیکاری به کمترین حد خود در ۱۰ سال گذشته رسید. چین با قدرت تمام به ۶.۵ درصد رشد مورد نظر خود در این سال دست یافت و حتی روسیه هم با وجود موانعی چون پیامدهای کاهش قیمت نفت طی چند سال اخیر و تحریم‌ها، توانست به یک شرایط مناسب اقتصادی برسد. این جهانی شدن اقتصاد البته با خیزش و قدرت‌گیری ملی‌گرایان و حامیان سیاست‌های محافظتی اقتصادی (مبتنی بر تولید داخلی) همراه شد.
افزایش گرمای زمین
زمین در حال گرم‌تر شدن است. خواه کسی باور کند یا نه. در ماه سپتمبر بود که «اداره ملی اقیانوسی و جوی» امریکا اعلام کرد که سال ۲۰۱۷ گرم‌ترین سال تاریخ پس از سال ۲۰۱۶ بوده است. نکته قابل توجه این‌که ۸ سال گرم دیگر، همه از سال ۱۹۹۸ به بعد بوده‌اند. آیا نابودی مناطق مختلف جهان در اثر طوفان‌ها و گردبادها و خسارت ۲۹۰ میلیارد دالری و بی‌خانمان شدن صدها هزار نفر، معنی دیگری جز گرم شدن زمین در اثر فعالیت‌های اشتباه انسانی می‌دهد؟
اوج تنش لفظی بین کوریای شمالی و امریکا
روسای جمهور امریکا طی سالیان گذشته، پیوسته مدعی بودند که کوریای شمالی را کنترول خواهند کرد. آن‌ها به دنبال پیاده کردن سیاست «هویج و چماق» بودند که هیچگاه آن چنان که انتظار داشتند، در مورد این کشور اثر نکرد. ترامپ که در جریان انتخابات امریکا، نقش یک انزواگر صلح‌طلب را برای فریب اذهان عمومی بازی کرد و در این راستا حرف از دوستی و همکاری با کوریای شمالی می‌زد، پس از جلوس بر کرسی ریاست جمهوری، تبدیل به دشمن ردیف اول «کیم جونگ اون» رهبر این کشور شد. تنش لفظی به حدی افزایش یافت و کار به حدی بالا گرفت که جامعه بین‌المللی نگران بروز یک نبرد منطقه‌ای بین دو کشور شد. ترامپ بسیار شفاف‌تر و شدیدتر از اوباما اقدام به تهدید نظامی کوریای شمالی کرد و رهبران «پیونگ یانگ»، در واکنشی قاطعانه، چندین آزمایش موشکی را انجام دادند. رییس جمهور امریکا رسماً اعلام کرد: «کوریای شمالی حدی از آتش و خشم را خواهد دید که جهان تاکنون تجربه نکرده است».
وگفتنی است که این تنش‌های لفظی همچنان در سال ۲۰۱۸ ادامه خواهد داشت.
موفقیت سیاسی بی‌نظیر «شی جین‌پینگ»
امسال، سال «شی جین‌پینگ» رییس جمهور چین بود. چین قویاً از قوانین تجارت بین‌الملل بهره برد. «شی»، در عرصه جهانی‌سازی، «سیاست‌های مراقبتی» اقتصاد خود را حفظ کرد. در ماه جون و در همان زمانی که امریکا زیر پیمان پاریس زد، وی به خاطر عمل به تعهدات‌اش در قبال گرمایش زمین، از سوی رهبران جهانی و در نشست پاریس مورد تمجید و تحسین قرار گرفت. موفقیت‌های پی در پی وی، کار را به جایی رسانید که ترامپ از اتهامات و توهین‌های خود بر علیه چین دست کشید و عملاً در دیدار ماه نومبر، به نوعی در مقابل وی زانو زد. اما بزرگ‌ترین موفقیت «شی» در نوزدهمین کنگره حزب کمونیست چین رخ داد. او برای دومین ۵ سال، به عنوان دبیر کل حزب انتخاب شد.
برای پی بردن به قدرت اوکافی است که به کدهایی که وی در سخنرانی ۲۰۵ دقیقه‌ای‌اش برای حزب کمونیست داد توجه کنید؛ سخنرانی که ۲۶ مرتبه در آن از واژه‌های «قدرت بزرگ» و «قدَر قدرت» استفاده کرد.
سیاست خارجی خصمانه ترامپ
دونالد ترامپ تبلیغات کارزار انتخاباتی‌اش را طور دیگر به انتها رساند و پس از دستیابی به ریاست جمهوری، طور دیگر عمل کرد. همکاری در «پیمان تجاری اقیانوس آرام» را قطع کرد؛ از توافق زیست محیطی پاریس عقب کشید؛ زیر «برجام» زد و تعهد ایران به توافق هسته‌ای را تایید نکرد؛ استفاده وسیع از پهپاد را مجاز دانست؛ قدس را به عنوان پایتخت اسراییل اعلام کرد؛ مسایل حقوق بشری را به کنج و حاشیه راند؛ زیر قرارداد «نفتا» زد و کانادا و مکسیکو را مایوس ساخت. دوستان امریکا را در ناتو بسیار از خود ناامید کرد؛ سطح تنش با کوریای شمالی را تا حد احتمال بروز درگیری بالا برد و علیه سازمان تجارت جهانی شمشیر را از رو بست. همه این سیاست‌های تند و خصمانه، موجب شده تا بسیاری از متحدین و شرکای امریکا در جای جای جهان، از زوال امپراتوری این کشور به شدت نگران شوند و اگر چنین شود، آثار آن برای این کشور بسیار مخرب خواهد بود.
پایان کار داعش در سوریه و عراق
یکی از مهم‌ترین اتفاقات سال ۲۰۱۷ را نیز می‌توان پایان کار داعش در سوریه و عراق توسط ایتلاف سوریه ،روسیه وایران دانست. هر دو کشور که یکی از سال ۲۰۱۳ و دیگری از سال ۲۰۱۴ اسیر داعش شده بودند، پس از کشاکش‌های فراوان بالاخره رنگ آسایش به خود دیدند. در یک طرف غرب و متحدین امریکا و اسراییل در منطقه از داعش حمایت می‌کردند و از طرف دیگر ایران و روسیه همراه با نیروهای ارتش سوریه در مقابل آن‌ها ایستاده بودند تا آن‌جا که روسیه برای پیروزی درین جنگ جشن گرفت.
