در جدال عربستان – یمن؛ موضع گیری ناپخته افغانستان

از یک طرف عربستان سعودی دارای اشتراکات کمتر با افغانستان است و ایران دارای مرز، فرهنگ و زبان مشترک با افغانستان است، کما این‌که بیش از سه میلیون مهاجر افغانستانی نیز در این سرزمین زندگی می‌کنند و از سوی دیگر، بعضی هم‌پیمانان دولت ایران چون روسیه نیز همسایه و هم‌مرز با افغانستان استند.

در کشمکش و جدالی که میان عربستان سعودی و یمن جریان دارد، کشورهای مختلف، تاکنون موضع گیری‌های متفاوت داشته ان. برخی از کشورها حمایت خود را از یمنی‌ها اعلام کرده و شماری دیگرشان عربستان را همواره به مداخله‌گری در امور داخلی یمن متهم می‌کنند، اما در این میان حکومت افغانستان از زمانی که عربستان بر حوثی‌های یمنی حملات موشکی را آغاز کرده حمایت خود را اعلام داشته و درتازه ترین مورد که چند روز پیش حوثی‌های یمن بر «آسمان عربستان سعودی» چندین موشک شلیک کردند، حکومت افغانستان نیزانجام این حملات را محکوم کرد.
در خبرنامه‌ای که وزارت امور خارجه کشور در مورد حمله موشکی حوثی‌ها بر عربستان نشر کرده، آمده است:« جمهوری اسلامی افغانستان حمله راکتی حوثی‌های یمن بر عربستان سعودی را، شدیداً محکوم می‌کند.»
در بخشی از خبرنامه همچنان آمده است:«هرچند راکت پرتاب شده حوثی‌ها را خوش‌بختانه نیروهای دفاعی عربستان سعودی خنثی ساخته‌اند، اما این‌گونه حرکت‌های حوثی‌ها در برابر سرزمین «حرمین شریفین» باعث نگرانی شدید دولت و مردم جمهوری اسلامی افغانستان می‌باشد.»
از لحاظ روابط بین‌الملل، هرکشور آزادانه می‌تواند روابط‌ خود با دیگر کشورها را تحکیم کند و از موضع‌گیری‌های دولت‌های هم‌سو حمایت و در برابر مخالفان ایستاده‌گی کند، اما آگاهان امور در کشور به این باورند که این گونه موضع‌گیری‌ها باتوجه به منافع سیاسی، اقتصادی و فرهنگی مردم تحت حاکمیت آن اتخاذ می‌شود که عدول از این موارد، پیامدهای زیان‌بار خواهد داشت.
بسیاری آگاهان امور منطقه‌ِ‌‌ای به‌این باورند که عربستان سعودی همواره نقشی مداخله‌گرانه در امور یمن داشته و این کشور را حیاط خلوت خود تلقی کرده است، طوری که اکثر مردم یمن گذشته از مذهب، جهت‌گیری سیاسی یا طبقه اجتماعی، بر این باورند که عربستان نقش مهمی در بی‌ثباتی این کشور ایفا می‌کند. به پنداشت آنان، یکی از دلایل مداخله‌های جدی ریاض به یمن، توجه استراتژیک و امیداوری آن به تنگه باب‌المندب است، چرا که عربستان نفت خود را از طریق تنگه هرمز و باب المندب به خارج صادر می‌کند و در صورتی که تنگه‌های یادشده بسته شوند، صادرات نفت این کشور عملاً قطع می‌شود.
باتوجه به جدالی که میان عربستان سعودی و یمن وجود دارد و این کش و قوس‌ها بیشتر جنبه اقتصادی-سیاسی دارد و سعودی نیز هدفش تسلط یافتن بر تنگه باب‌المندب، تضعیف حوثی‌ها و کم نگه‌داشتن نفوس دولت یمن خوانده می‌شود، محکوم کردن یمن توسط حکومت افغانستان و طرح کردن گفتمان «حرمین شریفین» و حمله حوثی‌ها بر آن، که یکی از ابزارهای سیاسی بزرگ دولت آل‌سعود به شمار می‌رود را، می‌توان بیشتر ضعف و بی‌توجهی سیاسی کابل تلقی کرد، تا این‌که یک موضع‌گیری آگاهانه و به نفع مردم افغانستان باشد.
از سویی دیگر، تاکنون حوثی‌های یمن هیچ گونه موضع‌گیری و یا سیاست مشخص در قبال دولت و مردم افغانستان ندارند و هیچ دلیلی وجود ندارد که پس از این نیز آسیبی به افغانستانی‌ها بزنند، اما دولت عربستان سعودی به عنوان یک نهاد سیاسی ثروت‌مندِ تاثیرگذار، آسیب‌های بزرگ اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و روانی به‌صورت مستقیم به مردم افغانستان وارد کرده است. عربستان سعودی رژیم طالبانی را به رسمیت شناخت و در زمان حاکمیت آنان در افغانستان از کشورهای اصلی حامی رژیم طالبانی به شمار می‌رفت.
دولت ریاض با استفاده از ثروت غنی نفتی‌اش در راستای استراتژی مذهبی و سیاسی‌اش، همواره خشونت آفریده است. یکی از راه‌های آفرینش خشونت، حمایت از افراطیت و مدارس تربیه و پرورش تروریزم در خاک پاکستان بوده است. نظر به گزارش‌ها، در سال گذشته ده‌ها هزار مدرسه دیوبندی و امثال آن در پاکستان فعالیت می‌کرده است. جالب است که بسیاری از عوامل انتحاری به آموزش شان در پاکستان اقرار کرده‌اند. این درحالی است که نظر به گزارش‌های رسانه‌ای، یکی از منابع مهم مالی و تجهیز این نیروگاه‌های انسانی، عربستان سعودی بوده است.
مهم‌تر از آن، افغانستان دارای قدرتی نیست که با عربستان و متحدانش دست دوستی بدهد و با مخالفانش دشمنی کند. این واضح است که مناسبات سیاسی و مذهبی یمن با ایران گره خورده و این گره بدون شک، ارتباطی با چین، روسیه و غیره نیز دارد. با این وصف، از یک طرف عربستان سعودی دارای اشتراکات کمتر با افغانستان است و ایران دارای مرز، فرهنگ و زبان مشترک با افغانستان است، کما این‌که بیش از سه میلیون مهاجر افغانستانی نیز در این سرزمین زندگی می‌کنند و از سوی دیگر، بعضی هم‌پیمانان دولت ایران چون روسیه نیز همسایه و هم‌مرز با افغانستان استند.

بی‌تردید، خرد سیاسی ایجاب می‌کند که دولت افغانستان از کنار این مسائل به سادگی نگذرد. افغانستان به‌عنوان کشور توسعه نیافته‌ که مشکلات بسیار دارد و میزبان چندین کشور خارجی جهت تامین امنتیش است، باید در حفظ تعادل مسائل سیاسی دقت کند. به نظر می‌رسد که حمایت و یا عدم حمایت از مسائل مهم امنیتی در سطح جهان، به توانایی نظامی، قدرت اقتصادی و منابع سیاسی مهم ضرورت دارد که افغانستان تاهنوز به آن پختگی نرسیده است.
سیدعبدالبصیر مصباح