درنگی بر مذاکرات صلح؛ راهکارها و اقدامات
به تازگی حمدالله محب مشاور امنیت ملی کشور گفته که طالبان بايد روابط شان را با کشورها، شبکه‌های قاچاق و شبکه‌های جرمی وضاحت بدهند و تا زمانی که پاکستان حمايت اين گروه را توقف ندهند، مذاکرات و صلح نتيجه نمی‌دهد.
مذاکرات صلح، روندی که راه را برای برقراری آتش‌بس و ختم خون‌ریزی و جنگ هموار می‌کند و پدیده صلح را که خواست همه مردم افغانستان است، در کشور برقرار می‌نماید. با آن که نشست‌های متعددی پیرامون این موضوع با اقدامات و تحرکات بیرون از حکومت افغانستان انجام شد، اما نتیجه آن جز مشروعیت بخشیدن به طالبان و نادیده گرفتن مردم و حکومت، چیز دیگری نبوده است.
مهم‌ترین گفت‌وگوها پیرامون صلح افغانستان از سوی امریکا انجام شد که زلمی خلیلزاد نماینده خاص این کشور پیشگام گردید و ۹ دور با مقامات طالبان به گفت‌وگو نشست.
در این نبشته تلاش شده است تا این مذاکرات را از چند زاویه به بررسی بگیریم.
مذاکرات طالبان و امریکا
در گفت‌وگوی طالبان و امریکا که ۹ دور انجام شد و حدود ده ماه به درازا کشید، بیشتر روی خروج نیروهای امریکایی از افغانستان تمرکز شده و مردم افغانستان نمی‌دانستند که روی سرنوشت شان چه تصامیمی اتخاذ شده/ می‌شود. پیرامون همین موضوع راین کراکر یکی از سفیران پیشین امریکا در افغانستان گفته بود که گفت‌وگوی واشنگتن با طالبان در غیبت حکومت افغانستان یک اشتباه بزرگ بود.
کراکر تأکید داشت که حکومت افغانستان باید در گفت‌وگوهای امریکا و طالبان دخیل باشد؛ چون به باور او غیبت آنان، حکومت کابل را غیر مشروع نشان می‌دهد. وی اظهار داشت: اگر ما با طالبان گفت‌وگو می‌کنیم و حکومت افغانستان دخیل نباشد، ما مشروعیت حکومتی را زیر سوال می‌بریم که سال‌ها از آن به قیمت خون و دارایی خویش حمایت کردیم.
بدون تردید، گفت‌وگوی امریکا با طالبان در غیبت حکومت افغانستان، مشروعیت بخشیدن به گروه ۳۰ – ۴۰ هزار نفری طالبان است که سال‌ها دست شان به خون مردم بی‌گناه آلوده بوده و هم‌اکنون نیز در برخی نقاط افغانستان در مقابل نیروهای امنیتی و دفاعی می‌جنگند و هرازگاهی دست به‌قتل و کشتار و سربریدن مردم ملکی می‌زنند که نمونه آن را در شاهراه جلریز و شاهراه کابل غزنی می‌توان دریافت، در تقابل با نزدیک به ۳۰میلیون شهروند افغانستان.
نقش پاکستان در گفت‌وگوهای صلح و آتش‌بس در افغانستان
باورها بیشتر بر این است که پاکستان نقش مثمر و موثری در کشانیدن طالبان به میز مذاکره و موفقیت گفت‌وگوهای صلح دارد و می‌تواند در این مورد نقش مرکزی و سازنده‌ای را بازی کند. به تازگی حمدالله محب مشاور امنیت ملی کشور گفته که طالبان بايد روابط شان را با کشورها، شبکه‌های قاچاق و شبکه‌های جرمی وضاحت بدهند و تا زمانی که پاکستان حمايت اين گروه را توقف ندهند، مذاکرات و صلح نتيجه نمی‌دهد.
از آنجایی که لانه امن طالبان در پاکستان است و آنان آزادانه از مراکز و مدارس دینی استفاده کرده و حملات تروریستی را سازمان‌دهی می‌نمایند. ولی گفته‌هایی وجود دارد که در سفر اخیر هیئت طالبان به پاکستان، این گروه با تمامی اعضایش در پاکستان دیدار و صلح و آتش‌بس را یگانه راه برای بقای خود عنوان کرده است.
از سویی هم، حکومت پاکستان در حال حاضر تحت فشار شدید امریکا و دیگر متحدانش قرار دارد تا در مذاکرات صلح و تأمین آتش‌بس در افغانستان بالای طالبان فشار وارد کند. دور از باور نخواهد بود که پاکستان در این راستا نقش مثبت بازی کند، زیرا تاکنون ثابت ساخته که می‌تواند مدیر طالبان باشد و تا زمانی که نخواهد، طالبان همچنان آله دستش خواهد بود.
روز جمعه، پاکستان به روسیه، چین و ایالات متحده در مسکو پیوست تا در مورد روند صلح متوقف شده صحبت کنند. این کشور با روسیه و چین همچنین توافق کرد که همه طرف‌ها باید خشونت را کاهش دهند تا بتوانند محیطی مساعد برای احیای پروسه صلح ایجاد کنند. نمایندگان این سه کشور همچنین از ایالات متحده خواستند که به میز مذاکره برگردد، زیرا آن‌ها معتقدند جنگ افغانستان فقط می‌تواند از طریق روند صلح خاتمه یابد. نشست مسکو مقدمه‌ای برای نشست پکن بود که همه‌ای جوانب به‌شمول پاکستان تمایل دارند تا نقش خود را در گفت‌وگوها بازی کنند.
طالبان؛ باید‌ها و نباید‌ها
گروه طالبان که سال‌های طولانی در ستیز با مردم افغانستان بوده‌اند، ظاهراً می‌خواهند در روند صلح چانه بزنند. در ۹ دور مذاکرات بین امریکا و طالبان، ادامه خشونت‌ها و درگیری از سوی این گروه به وضاحت تبارز داد که در تلاش مشروعیت بخشیدن به امارت اسلامی و امتیازگیری بیشتر هستند.
با این حال اما، اعتقاد بر این است که یکی از موانع اصلی در مذاکرات، عدم تمایل طالبان به آتش‌بس یا کاهش خشونت است. زمانی که هیئت طالبان به سرپرستی ملا عبدالغنی برادر و خلیلزاد در اوایل این ماه در اسلام‌آباد ملاقات کردند، احتمال آتش‌بس یا حداقل کاهش سطح خشونت مورد بحث قرار گرفت. طالبان که با گروه‌های سیاسی دیگر افغانستان در مسکو ملاقات کرده و قرار است در چین وارد گفت‌وگوهای میان‌افغانی شوند، از تعامل با دولت کابل خودداری کردند و آن را دست نشانده امریکا نامیدند. با این وجود، این گروه اصرار داشت هنگامی که توافق با امریکا در مورد برنامه زمانبندی خروج نیروها انجام شد، با افغانستان صحبت خواهند کرد.
بدون تردید، رویکرد طالبان در حالی که به ازسرگیری مذاکرات تأکید دارند، اما همزمان با آن تمایلی به آتش‌بس ندارند، موجب سرکوب بیشتر آنان از سوی نیروهای امنیتی و دفاعی خواهد شد. این گروه هم‌اکنون به‌خوبی می‌داند که جنگ راه‌حل نیست و یگانه گزینه برگشت به میز مذاکره و پیوستن به صلح می‌باشد. انتظار می‌رود که طالبان از جنگ دست کشیده و برای این که خلوص نیت خود را به نمایش بگذارد، آتش‌بس اعلام کند.
طرح صلح رییس جمهور غنی
طرح هفت مرحله‌ای رییس جمهور غنی برای رسیدن به صلح، به موضوعات داخلی و خارجی پرداخته است و برای پایدار بودن صلح به تقویت نیروهای مسلح ملی تاکید کرده است.
این برنامه هفت مرحله دارد و در این هفت مرحله به مسایلی چون بیرون شدن نیروهای امریکایی از افغانستان، همکاری‌های پس از خروج این نیروها در پیکار با هراس‌افگنی، آغاز گفت‌وگوهای میان‌افغانی، آتش‌بس میان طرف‌های درگیر، رسیدگی به مشکلات تمامی بخش‌های افغانستان و نقش مردم در ساختارهای سیاسی آینده پرداخته شده است.
این برنامه بر سه بخش متمرکز است. بخش نخست آن را مذاکره با امریکا، طالبان و پاکستان دربر می‌گیرد. در بخش دوم هم از مباحثه با کشورهای منطقه و جهان و سازمان‌های بین‌المللی، در پیوند به صلح، سخن گفته شده است و در بخش سوم نیز دربارۀ فوریت تلاش‌های صلح تأکید شده است.
به نظر می‌رسد که جوانب مختلف از این طرح راضی هستند و انتظار می‌رود که همه موارد یاد شده عملی و افراد و گروه‌های ذیدخل آن را بپذیرند.
در یک نتیجه بندی کوتاه، می‌توان گفت که امروزه همه جوانب دریافته‌اند که جنگ افغانستان راه‌حل نظامی ندارد و یگانه گزینه میز مذاکره و گفت‌وگوهای بین‌الافغانی است. انتظار می‌رود که امریکا و متحدان نزدیک و ذیدخل افغانستان راه را برای گفت‌وگوهای بین‌الافغانی هموار کرده و بگذارند که خود افغان‌ها روی سرنوشت خود تصمیم بگیرند.
