رهایی ۵ هزار زندانی؛ اهرم فشاری که علیه خود طالبان استفاده می‌شود
اکنون عامل اصلی(بهانه حضور نیروهای خارجی-اشغال) کنار رفته است. پس گروه طالبان برای عدول از مذاکره باید بهانه‌ای داشته باشد. این جاست که مسئله آزادی ۵-۶هزار زندانی به میدان می‌آید.
گروه طالبان شرط گذاشته که در صورتی به مذاکرات میان‌افغانی حاضر خواهد شد که ۵ تا ۶هزار زندانی این گروه از زندان‌های افغانستان آزاد شود. این تازه‌ترین شرط این گروه برای آغاز مذاکرات میان‌افغانی صلح است، در حالی که دولت افغانستان را نیز به عنوان نظام مشروع به رسمت نمی‌شناسند.
طالبان همواره حضور نیروهای خارجی را بهانه عدم مذاکره با دولت افغانستان، سیاسیون و احزاب قرار داده و اعلان کرده که هرگاه نیروهای خارجی از افغانستان خارج شدند، با دولت و جریان‌های سیاسی مذاکره خواهند کرد.
نمایندگان این گروه و امریکا حدود ۱۸ماه در دوحه چانه زدند و سرانجام به توافقی دست یافتند که بر مبنای آن نیروهای خارجی در مدت ۱۴ ماه افغانستان را ترک می‌کنند و در ازای آن گروه طالبان باید با حکومت افغانستان و جریان‌های سیاسی داخلی به مذاکره بنشیند.
اکنون عامل اصلی(بهانه حضور نیروهای خارجی-اشغال) کنار رفته است. پس گروه طالبان برای عدول از مذاکره باید بهانه‌ای داشته باشد. این جاست که مسئله آزادی ۵-۶هزار زندانی به میدان می‌آید.
افغانستان اکنون دارای نظام، قانون اساسی، دولت مشروع و قوای مسلح منظم است. این دولت از سوی جامعه جهانی و سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته شده، در نزدیک به ۸۰ کشور جهان سفارت دارد. کرسی افغانستان را در ملل متحد در اختیار دارد و به عنوان نماینده مشروع کشور و ملت در جهان مطرح است. ولی گروه طالبان خلاف تمام موازین و معیارهای دیپلماتیک و حقوق بین‌الملل از امریکا می‌خواهند که زندانیان این گروه را از زندان‌های کابل رها کند تا آن‌های حاضر به مذاکره شوند، آن هم نه با دولت افغانستان چون آن را به رسمت نمی‌شناسند که با جناح‌های داخلی.
امریکا متحد استراتژیک افغانستان است، ولی حق اعمال نظر در مسایل ملی، سیاسی و دولتی کشو ما را ندارد. این جا این پرسش مطرح می‌شود که چرا طالبان چنین شرطی گذاشته‌اند، شرطی که ناممکن است.
به باور نویسنده، طالبان سه ایده در ذهن دارند. ۱- این گروه فکر می‌کند که دولت افغانستان در همه مسایل گوش به فرمان امریکاست. ۲ گروه طالبان محاسبه کرده که با امضای توافقنامه صلح، هر خواست آنان پذیرفته خواهد شد ولو غیر منطقی و ابلهانه باشد. ۳ گروه طالبان می‌خواهد با طرح چنین خواسته‌هایی وقت کشی کرده و با تکمیل روند خروج نیروهای خارجی، در یک حمله برق آسا کابل را متصرف شده و «امارت اسلامی» را احیا کند.
اما در این جا ذکر چند نکته را ضروری می‌دانم:
• خلاف برداشت طالبان، دولت افغانستان سراپا گوش به فرمان امریکا نیست و این موضوع در جنجال میان محب و خلیلزاد و همچنان مخالفت رییس جمهور غنی با آزادی زندانیان به خوبی هویدا شد.
• ظاهراً طالبان عجله ترامپ را در خروج از افغانستان، ضعف در توانایی نظام یا دیپلماتیک تلقی کرده است. ولی باید متوجه باشند که هر بند توافقنامه صلح مشروط بوده و اگر کوچکترین خطایی بکنند، تمام معادلات بر هم خواهد خورد. نباید کار دست خودشان بدهند.
• این ذهنیت طالبان برخاسته از دیدگاه این گروه در مورد دولت افغانستان و مقایسه آن با دولت استاد ربانی در دهه هفتاد است. گروه طالبان روی این موضوع حساب باز نموده که دولت دچار اختلافات درونی است و با یک حمله برق آسا ساقط خواهد شد. اما باید روشن کرد که اکنون دولت افغانستان دست کم ۳۵۰ هزار نظامی در اختیار دارد که ملی است و وفادار به قانون اساسی کشور. مردم در کنار دولت هستند و هیچگاه نظام طالبانی و امارتی نمی‌خواهند.
چنین می‌پندارم که طالبان اصلاً به مذاکره و تامین صلح باور نداشته و همواره تلاش می‌کند که از طریق کودتا به مقصد و هدف خود نزدیک شود. اگر چنین نبود علم کردن شرط آزادی زندانیان به عنوان اهرم فشار چه تعبیری تواند شد.
تحلیل نویسنده از موضع دولت در قبال آزادی زندانیان این است که بر خلاف محاسبات طالبان، کابل مسئله آزادی زندانیان را از حسن نیت به اهرم فشاری علیه خود این گروه تبدیل کرده است. در این موضوع مبحث اصلی آزادی زندانیان نه که مصاف «مشروعیت» است. رییس جمهور اشرف غنی سه‌شنبه در ننگرهار گفت که به اندازه کافی حسن نیست نشان داده و اکنون طالبان باید حسن نیت نشان دهند. آقای غنی، مشاور امنیت ملی و سخنگوی ریاست جمهوری هرسه مسئله آزادی زندانیان را موضوعی خوانده‌اند که باید در طول مذاکرات میان‌افغانی مطرح شود. دولت افغانستان در رهایی انس حقانی با اعتراضات گسترده افکار عامه مبدل شد. پس در این برهه نمی‌خواهد یک بار دیگر با ملت مواجه شود. رییس جمهور غنی گفت که اگر طالبان حسن نیت می‌خواهند، چرا به افغانستان نمی‌آیند دفتر باز نمی‌کنند، چرا رابطه خود را با پاکستان و قاچاق مواد مخدر به مردم توضیح نمی‌دهند و چرا با «کفار» توافق صلح امضا می‌کنند و از حمله بر آنان پرهیز دارند، ولی بر مردم افغانستان و نیروهای امنیتی و دفاعی کشور رحم نمی‌کنند.
آقای غنی تصریح کرد که او پیشنهاد مذاکرات بی قید و شرط را در کنفرانس پروسه کابل داده و اکنون باید طالبان قدم پیش بگذارند.
توماس ویست مشاور پیشین جو بایدن معاون باراک اوباما نیز اذعان کرده که در موضوع رهایی زندانیان طالبان رییس جمهور اشرف غنی برحق است. پس طالبان در نه در افکار عامه مردم افغانستان و نه در میان جامعه جهانی وجهه درست و حسابی ندارند.
در تحلیل نهایی، می‌پندارم که طالبان نه به صلح باور دارند، به ثبات، نه به مردم سالاری و نه به جمهوریت، آنان همچنان در پی امارت اسلامی و پیاده کردن برنامه‌های آی اس آی در افغانستان هستند، پس اگر هم ۵ هزار زندانی آنان رها شود، بهانه دیگری را علم خواهند کرد.
