روابط ناپایدار افغانستان-پاکستان
مقامات پاکستانی اختلافات با کابل را کم‌اهمیت جلوه می‌دهند و به زمینه‌های متعدد همکاری مداوم اشاره می‌کنند تا نشان دهند که روابط «عادی» و «خوب» پیش می‌رود. اما این نیز یک واقعیت است که ماه‌هاست هیچ دیداری از سوی هیچ یک از طرفین صورت نگرفته است
روابط پاکستان و افغانستان ممکن آن قدرها هم خوب نباشد. درگیری لفظی اخیر بین مقامات دو کشور را در نظر داشته باشید. هفته گذشته، معاون وزیر خارجه طا-لبان اسلام‌آباد را متهم کرد که «میلیون‌ها دالر» از ایالات متحده دریافت کرده تا به هواپیماهای بدون سرنشین امریکایی اجازه استفاده از حریم هوایی پاکستان را برای عملیات در افغانستان بدهد. واضح بود که این اظهارات شیر عباس استانکزی در پاسخ به سخنرانی شهباز شریف نخست‌وزیر پاکستان در مجمع عمومی سازمان ملل بود. وی گفت که پاکستان در نگرانی جامعه جهانی در مورد فعالیت گروه‌های تروریستی از خاک افغانستان، شریک است. این ادعای استانکزی واکنش سخنگوی وزارت خارجه پاکستان را برانگیخت و آن را «غیرقابل قبول» و برخلاف روح روابط دوستانه بین دو همسایه خواند.
اما فقط این درگیری لفظی نیست که حاکی از تنش در روابط است. فعالیت‌های خشونت‌آمیز تحریک طا-لبان پاکستان (تی‌تی‌پی) همچنان منبع نگرانی و ناامیدی اسلام‌آباد است. از زمان به دست گرفتن قدرت توسط طا-لبان، حملات تروریستی فرامرزی تحریک طا-لبان پاکستان افزایش یافته است. انتظارات رسمی مبنی بر این که طا-لبان به پاکستان کمک خواهد کرد تا مرزهای غربی خود را ایمن و باثبات سازد، برآورده نشده است. تحریک طا-لبان پاکستان همچنان در افغانستان مستقر است و از آن‌جا حملات انجام می‌دهد. بیش از ۱۵۵ پرسونل امنیتی پاکستان در این حملات در سال گذشته جان خود را از دست داده‌اند.
آخرین گزارش ربع‌وار دبیرکل سازمان ملل متحد در مورد افغانستان که در ماه سپتمبر به شورای امنیت ارایه شد، به «تداوم حضور و فعالیت گروه‌های خارجی در افغانستان و مناطق مرزی آن» اشاره دارد. همچنین گزارش اشاره می‌کند که «تنش‌های مرزی و حوادث امنیتی» در امتداد مرز افغانستان با پاکستان ادامه دارد. گزارش قبلی تیم نظارت بر تحریم و پشتیبانی تحلیلی شورای امنیت سازمان ملل متحد نشان داد که «تی‌تی‌پی به طور حتم بیشترین سود را نسبت به تمام گروه‌های افراطی خارجی در افغانستان پس از تسلط طا-لبان برده است» و «حملات و عملیات‌های متعددی را در پاکستان انجام داده است». گزارش همچنین می‌گوید که تحریک طا-لبان پاکستان به‌عنوان یک نیروی مستقل «متشکل از ۳ تا ۴ هزار جنگجوی مسلح است که در امتداد مناطق مرزی شرق و جنوب شرق افغانستان و پاکستان حضور دارند.»
مقامات پاکستانی با تحریک طا-لبان پاکستان وارد گفت‌وگو شدند به این امید که این امر به توافقی برای پایان دادن به جنگ ۱۴ ساله این گروه مسلح علیه پاکستان منجر شود. اما ماه‌ها پیش، زمانی که مشخص شد خواسته‌های تحریک طا-لبان پاکستان غیرقابل مذاکره است، گفت‌وگوها شکست خورد و دیگر از سر گرفته نشده است. در عوض، پاکستان مجبور شده است که اقدامات اعلام نشده‌ای را علیه اهداف و شخصیت‌های تحریک طا-لبان پاکستان در افغانستان انجام دهد. به گفته منابع آگاه، این امر شامل حذف سه رهبر ارشد این گروه شبه نظامی شده است. در حالی که این امر اعتراض کابل را برانگیخت، اما بعید است پاکستان چنین اقدامات اعلام‌نشده را متوقف کند.
نگرانی امنیتی فزاینده پاکستان بر ظهور مجدد تی‌تی‌پی در سوات نیز متمرکز است. به نظر می‌رسد که این پیامد ناخواسته از اجازه دادن به برخی اعضای این گروه برای عبور از مرز و اسکان مجدد در پاکستان امتیاز نادرستی است که در جریان مذاکرات به تی‌تی‌پی داده شد. اما وضعیت امنیتی در سوات که شاهد اعتراضات گسترده ساکنان علیه تی‌تی‌پی بوده، اکنون سازمان‌های مجری قانون پاکستان را موظف به اقدام علیه این گروه شبه‌نظامی کرده است.
فراتر از نگرانی‌های امنیتی، مقامات پاکستانی از ناتوانی طا-لبان در عمل به سایر وعده‌هایش، به ویژه آموزش دختران و احترام به حقوق اولیه بشر، ناامید هستند. برای اولین بار، مقامات ارشد علناً در مورد محرومیت از تحصیل دختران و ادامه بسته ماندن مکتب‌های متوسطه دخترانه توسط مقامات طا-لبان صحبت می‌کنند. بلاول بوتو زرداری وزیر خارجه پاکستان ماه گذشته در مصاحبه‌ای با فرانس ۲۴ گفت که طا-لبان به تعهدات خود در زمینه آموزش دختران عمل نکرده است. شهباز شریف در سخنرانی خود در سازمان ملل نیز گفت که پاکستان در تلاش است کابل را به احترام گذاشتن به حقوق دختران و زنان افغان در زمینه تحصیل و کار تشویق کند. در ماه جولای، قطع‌نامه‌ای به اتفاق آرا توسط شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد به تصویب رسید که در آن تعهد قاطعانه به حقوق کامل و برابر زنان و دختران در افغانستان، از جمله حق تحصیل و آزادی گشت و گذار ابراز شد. چنین درخواست‌هایی از سوی جامعه جهانی و پاکستان پاسخ مثبت طا-لبان را در پی نداشته است. به نظر می‌رسد که اظهارات رهبران طا-لبان مبنی بر اینکه آن‌ها به زمان بیشتری برای گفت‌وگو در باره این موضوع و سایر «امتیازات اجتماعی» نیاز دارند، بهانه‌ای بیش نیست.
صبر جامعه بین‌المللی نیز در مورد این موضوع و سایر مسایل به پایان رسیده است. مارکوس پوتزل معاون سیاسی سازمان ملل متحد در افغانستان در ۲۷ سپتمبر به شورای امنیت گفت که جامعه بین‌المللی صبر و تحمل خود را در تعامل با طا-لبان از دست داده است. وی برخی از «تحولات مثبت در چند ماه گذشته» را تصدیق کرد، اما تاکید کرد: «این تحولات بسیار کم و خیلی کند بوده و بر موارد منفی غلبه می‌کنند.» او «ممنوعیت تحصیل برای دختران و محدودیت‌های فزاینده بر حقوق زنان» را «نشانه‌ای از بی‌تفاوتی» طا-لبان نسبت به بیش از ۵۰ درصد جمعیت عنوان کرد و بیان داشت که این امر خطر انزوای بین‌المللی را در پی دارد.» او گفت که ادعای طا-لبان مبنی بر برقراری صلح و ثبات نیز با توجه به افزایش حوادث امنیتی، درگیری‌های مسلحانه، جنایت و حملات تروریستی روند نزولی دارد. وی افزود: «حضور الظواهری رهبر القاعده در قلب کابل و حمله به وی و نیز ادامه حضور سایر گروه‌های تروریستی، تعهدات طا-لبان در مبارزه با تروریزم را زیر سوال برده و شکاف اعتماد با جامعه بین‌المللی را عمیق‌تر کرده است».
جدا از این تردیدهای فزاینده در مورد سودمندی تعامل، علاقمندی جهان به افغانستان نیز کاهش یافته است. طا-لبان با بازگشت به گذشته قهقرایی و عدم پاسخگویی به نگرانی‌های جامعه جهانی، به کاهش تعامل کمک کرده‌اند. جنگ داخلی و جنگ قدرت در میان طا-لبان عامل اصلی ناتوانی کابل در تصحیح مسیر است و تصمیم‌گیری را پیچیده و به تعویق می‌اندازد.
مقامات پاکستانی اختلافات با کابل را کم‌اهمیت جلوه می‌دهند و به زمینه‌های متعدد همکاری مداوم اشاره می‌کنند تا نشان دهند که روابط «عادی» و «خوب» پیش می‌رود. اما این نیز یک واقعیت است که ماه‌هاست هیچ دیداری از سوی هیچ یک از طرفین صورت نگرفته است. روابط همکاری با افغانستان اجبار استراتژیک برای پاکستان است، اما این امر مشکلات را که مانع دستیابی به این هدف است، از بین نمی‌برد.
