سه‌سالگی توافقنامه دوحه؛ دستاوردها، پیامدها و دیدگاه‌ها!
رسول شهزاد- کابل
خبرگزاری دید: سه سال پس از امضای توافقنامه دوحه، امریکا و طا-لبان همدیگر را به نقض این توافقنامه متهم می‌کنند؛ اما اکنون که سه سال از امضای این توافق گذشته، پرسش این است که دستاوردها و پیامدهای این توافقنامه در افغانستان چه بود.
پس از ۱۸ ماه چانه‌زنی امریکا با طا-لبان به تاریخ ۲۹ فبروری ۲۰۲۰ توافقنامه دوحه به منظور «خروج نیروهای امریکایی» امضا شد که در نتیجه آن نیروهای خارجی از افغانستان خارج و طا-لبان مجدداً بر افغانستان حاکم شدند.
توافقنامه دوحه جدا از ضمیمه‌های پنهانی آن چهار بخش دارد که شامل مبارزه پی‌گیر با گروه‌های تروریستی در خاک افغانستان، خروج نیروهای خارجی از افغانستان، شروع مذاکرات بین‌الافغانی و آتش بس دایمی را شامل می‌شود.
این توافقنامه از سوی طا-لبان و هوادارانش به عنوان یک دستاورد مهم برای «آزادی» افغانستان از «اشغال امریکایی» خوانده می‌شود، مخالفان طا-لبان آن را «معامله ننگین» می‌خوانند و امریکا تهدابی برای آوردن صلح در افغانستان.
ملا عبدالغنی برادر معاون اقتصادی رییس الوزرا در این خصوص گفته که دهم حوت یک روز مهم و با ارزش است و سه سال قبل در همین روز آخرین میخ بر تابوت سومین «اشغال‌گر» در افغانستان کوبیده شد.
برادر گفته است: «امریکا به‌صورت غیرقانونی دارایی‌های افغانستان را مسدود نموده است و نام‌های بزرگان امارت اسلامی را در لیست سیاه نگه‌داشته و به جهانیان هم اجازه تعامل با افغان‌ها را نمی‌دهد».
معاون اقتصادی رییس‌الوزرا همچنین گفته است که تعامل با جهانیان یک نیاز و امارت اسلامی خواهان تعامل مثبت با جهان است.
در همین حال، ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه امریکا در سه سالگی توافقنامه دوحه گفته است که طا-لبان به تعهداتی که در دوحه داده بودند مانند انجام گفت‌وگوهای سیاسی عمل نکرده‌اند.
پرایس همچنان گفته که طا-لبان وعده‌های داده شده به مردم افغانستان را نیز نادیده گرفته‌‌اند.
سخنگوی وزارت خارجه امریکا افزوده که واشنگتن در کنار مردم افغانستان خواهد ایستاد و از طا-لبان می‌خواهد زمینه دست‌رسی به آموزش و حضور در اجتماع را برای زنان و دختران افغانستان فراهم کنند.
در افغانستان اما شهروندان نظرات متفاوتی دارند.
برخی آن را پیام آور پایان جنگ می‌دانند اما شماری هم به این باور هستند که امضای این توافق سبب هرج‌و‌مرج و فروپاشی نهادهای اداری و حکومت‌داری در افغانستان شد این شهروندان همچنان می‌گویند که بیکاری، مهاجرت‌ها و بحران اقتصادی از پیامدهای این توافقنامه است.
داوود ناظری استاد دانشگاه در صحبت با خبرگزاری دید، می‌گوید که توافقنامه دوحه پیامدهای زیادی در افغانستان داشت. تحولات سیاسی و تغییر نظام و دوم در بخش‌های اقتصادی و پروژه‌های زیربنایی و سوم در بخش‌های آموزشی و تحصیلی تاثیرات آن هر روز عمیق‌تر می‌شود.
آقای ناظری افزود: در بخش تغییر نظام باید گفت که تعداد زیادی از کسانی که در نظام پیشین بودند بیکار هستند و تعداد زیادی آواره شدند و شمار زیادی از نخبگان که در بخش‌های مختلف مصروف بودند امروز یا در کشور بیکار هستند و یا در خارج از کشور مهاجر شدند.
وی همچنان گفت که در بخش اقتصادی بسیاری از پروژه‌هایی که پیش از این وجود داشت متوقف شد، موسسات افغانستان را ترک کرد، مشکلات بانکی به وجود آمد و امضای این توافقنامه همچنان در کمک‌های خارجی نیز تاثیرات بر جای گذاشت.
آقای ناظری گفت: در بخش امنیت فعلاً از لحاظ فیزیکی مردم نسبتاً امنیت دارند اما از نظر روحی و روانی مشکلات ناامنی همچنان گسترده است و مخصوصاً زنان و خانواده‌ها از مشکلات روحی و روانی رنج می‌برند.
در بخش آموزشی و تحصیلی باید گفت که دانشگاه‌ها در حال سقوط است مراکز آموزشی به روی زنان بسته است. مکاتب که یکی از دستآوردهای مهم معارف در کشور بود فعلاً در حال سقوط قرار دارد. آینده جوانان کشور تاریک است و آنان در ناامیدی به سر می‌برند. اگر در سال پیشرو وضعیت تغییر نکند بسیاری از نهادهای آموزشی و تحصیلی سقوط خواهد کرد.
آقای ناظری می‌گوید که امضای توافقنامه دوحه پیامدهای جدی بر وضعیت آزادی بیان نیز داشته است.
به گفته او، شماری از رسانه‌ها تعطیل شد، شمار زیادی از کارمندان رسانه‌ای بیکار شدند. به صورت کلی می‌توان گفت که توافقنامه دوحه در ابعاد مختلف تاثیرات خود را داشته و رد پای این توافقنامه در تمام بخش‌های زندگی مردم افعانستان دیده می‌شود.
از سویی هم، عبدالحمید محمودی استاد دانشگاه به خبرگزاری دید می‌گوید که توافقنامه دوحه یک نقطع عطف در تاریخ افغانستان بود که برخی از فرصت‌ها وجود داشت اما متاسفانه این فرصت‌ها تبدیل به یک تهدید شد.
به باور آقای محمودی، انتظاراتی که مردم افغانستان و جوامع بین‌الملل از طا-لبان داشتند برآورده نشده است.
آقای محمودی افزود: برآیند توافقنامه دوحه صلح مثبت در افغانستان نبود بلکه غلبه یک جناح بر جناح دیگر بود و امروز جهان نباید مردم افغانستان را نادیده بگیرد. مردم افغانستان همواره قربانی سیاست‌ورزی‌های ناعادلانه شده است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: امریکا بر اساس منافع ملی خود، به حاکمیت مردم در افغانستان، حقوق‌بشر، آموزش و مسایل دیگر پشت پا زد و رویکرد امریکا تامین صلح در افغانستان نبود بلکه نقض بسیاری از موارد بوده است.
در همین حال، عبدالرووف حسینی مدیر یکی از مکاتب خصوصی در کابل به خبرگزاری دید می‌گوید که سقوط نظام جمهوریت و حاکمیت دوباره امارت اسلامی و همچنان رکود اقتصادی در کشور از پیامدهای منفی توافقنامه دوحه بوده است، نظام اقتصادی افغانستان که در حال صعود بود فروپاشید.
آقای حسینی افزود: مهاجرت هزاران تن از شهروندان کشور مخصوصاً نخبگان، علما، فعالان حقوق مدنی و حقوق‌بشر و سیاسیون نیز یکی از پیامدهای این توافقنامه است.
حسینی افزود که طرفین توافقنامه دوحه باید به این توافق متعهد باشند و هر دو طرق حقوق مردم افغانستان را به رسمیت بشناسند. مردم از ابتدایی‌ترین حقوق شان محروم اند، زنان و دختران افغانستان از حق آموزش و حق تحصیل محروم هستند که این پیامد نقض توافقنامه از سوی هر دو طرف است.
حسینی می‌گوید که در طول تاریخ امریکا با مردم افغانستان و حکومت‌ها صادق نبوده، امریکا برای رقابت با ایران، چین و روسیه افعانستان را به عنوان میدان مبارزه استفاده کرده است.
