«شیوع»: فلمی که ده سال پیش ویروس کرونا را پیش‌بینی کرده بود؟
در سال ۲۰۱۱ فلمی در سینماها پخش شد درباره پیدایش ویروسی ناشناخته و مرگبار در چین. این فلم در آن زمان موفقیت خاصی کسب نکرد، اما حالا به خاطر شیوع ویروس کرونا حسابی محبوب شده است. بین فلمنامه این اثر و اتفاقات دنیای واقعی شباهت‌های خیره‌کننده‌ای وجود دارد.
در سال ۲۰۱۱ فلمی در سینماها پخش شد درباره پیدایش ویروسی ناشناخته و مرگبار در چین. این فلم در آن زمان موفقیت خاصی کسب نکرد، اما حالا به خاطر شیوع ویروس کرونا حسابی محبوب شده است. بین فلمنامه این اثر و اتفاقات دنیای واقعی شباهت‌های خیره‌کننده‌ای وجود دارد.
این فلم در آن زمان فروش چندانی نداشت و با وجود بازیگران برجسته‌ای چون مت دامون، جود لا، گوئینت پالترو، کیت وینسلت و مایکل داگلاس در جدول فروش فلم‌های آن سال در رتبه شصت و یکم قرار گرفت.
اما این فلم نه تنها حالا نامش در بین پرتعدادترین جست‌وجوهای گوگل دیده می‌شود، بلکه به یکی از پرمخاطب‌ترین عناوین موجود در فروشگاه اپل نیز تبدیل شده است.
وارنر برادرز، استودیوی سازنده این فلم می‌گوید که در ماه دسمبر گذشته، یعنی هنگامی که نخستین خبرها درباره کشف ویروس کرونا در چین به گوش می‌رسید، این فلم دوصد و هفتادمین عنوان محبوب در کاتالوگ محصولات این استودیو بود.
حالا اما با گذشت سه ماه محبوبیتش فقط از هشت فیلم هری پاتر کمتر است.
دلیل این اتفاق ویروس کرونا و شباهت‌های شیوع آن با داستان این فلم است که یک دهه پیش ساخته شده است.
هنری شبیه به زندگی
در این فیلم، زن تاجری (شخصیت گوئینت پالترو) در جریان سفر به چین به ویروسی ناشناخته و مرگبار مبتلا می‌شود، جانش را از دست می‌دهد و در این بین دنیا را نیز دچار بحران پزشکی می‌کند.
رابطه با چین یکی از شباهت‌های این فیلم به وقایع جاری است که به افزایش محبوبیت آن در هفته‌های اخیر منجر شده است.
البته «تبلیغ» گوئینت پالترو نیز در افزایش این محبوبیت نقش داشت: این بازیگر امریکایی روز ۲۶ فبروری تصویری از خود منتشر کرد که در هواپیما نشسته بود و ماسک به صورت داشت.
او در این پُست اینستاگرامش چنین نوشته بود: «در راه پاریس. متوهم؟ محتاط؟ آرام؟ ترسان؟ همه‌گیری؟ تبلیغات؟ پالترو می‌خواهد با این در هواپیما بخوابد».
این بازیگر که بیش از ۶ میلیون دنبال‌کننده در اینستاگرام دارد در ادامه نوشته بود «من قبلا در این فیلم بوده‌ام. مراقب باشید. دست ندهید. مرتب دست‌هایتان را بشویید».
شباهت‌ها
فلم «شیوع» شباهت‌های حیرت‌انگیزی با واقعیت دارد.
شخصیت خانم پالترو در پی دست دادن با آشپزی در هانگ‌کانگ به ویروس MEV-1 مبتلا می‌شود. این ویروس از طریق لاشه یک خوک که توسط خفاشی گزیده شده بود به آشپز منتقل شده است. او بعد از بازگشت به خانه شدیداً مریض می‌شود و در فاصله کوتاهی می‌میرد. پسرش نیز به سرعت جان خود را از دست می‌دهد، اما معلوم می‌شود که همسرش، شخصیت مت دامون، در برابر این ویروس مقاوم است.
در دنیای واقعی نیز کارشناسان عقیده دارند که نقطه آغاز شیوع ویروس کرونای جدید، انتقال آن از حیوان به انسان در ماه دسامبر گذشته در شهر ووهان بوده است.
حتی گمان می‌رود که ناقل اصلی این ویروس کرونا خفاش بوده باشد، عین اتفاقی که در جریان همه‌گیری بیماری سارس در بین سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۰۳ افتاد. این ویروس احتمالا با وساطت حیوان دیگری به انسان منتقل شده است.
فعلاً بر سر ماهیت این حیوان واسط اجماعی وجود ندارد (حیوان واسط در فلم خوک بود)، اما گزارشی که از طرف سازمان بهداشت جهانی منتشر شده است نقطه آغاز شیوع ویروس کرونا را به یکی از بازارهای فروش زنده حیوانات در ووهان وصل می‌کند.
دقیقاً مانند ویروس کرونای جدید، ویروس تخیلی این فلم نیز از طریق تماس مستقیم یا تماس با سطوح آلوده بین انسان‌ها منتقل می‌شود.
الهام از واقعیت
هر دو ویروس تخیلی و واقعی باعث ایجاد مشکلات تنفسی می‌شود، اما ویروس MEV-1 مشتقی از ویروسی واقعی به نام نیپاه است که به خانواده ویروس‌های کرونا تعلق ندارد.
یک تفاوت، کشندگی به مراتب کمتر همه‌گیری فعلی در مقایسه با آن ویروس تخیلی است. شخصیت‌های این فلم مرتب به نرخ مرگ‌ومیر ۲۵ درصد اشاره می‌کنند، در حالی که به گفته سازمان بهداشت جهانی نرخ مرگ‌ومیر بیماری کووید-۱۹ در حال حاضر حدود ۳.۴ درصد است.
در فلم شیوع، ویروس MEV-1 ظرف تنها یک ماه به مرگ ۲۶ میلیون نفر در سراسر دنیا منجر می‌شود. اما در حدود ۳ ماهی که از پدیدار شدن ویروس کرونای جدید می‌گذرد، تعداد افرادی که جان خود را به خاطر ابتلا به آن از دست داده‌اند کمتر از ۲۵ هزار نفر است.
تنها اتفاقی که در دوران معاصر با وقایع این فیلم برابری می‌کند آنفلوآنزای اسپانیایی است که در فاصله سال‌های ۱۹۱۸ و ۱۹۲۰ به مرگ بیش از ۵۰ میلیون نفر در سراسر جهان منجر شد.
قرنطینه
شیوع ویروس در این فلم باعث می‌شود تا کارمندان سرویس اطلاعات همه‌گیری امریکا – نهادی واقعی – برای شناسایی و قرنطینه افراد مبتلا اعزام شوند. شهر شیکاگو در امریکا به صورت کامل قرنطینه می‌شود، اتفاقی که شبیه قرنطیه کامل شهرهای مختلف در چین و دیگر کشورها است.
ترس و تاثیرات ثانویه
محبوبیت تازه این فیلم، اسکات برنز، نویسنده فلمنامه را متحیر کرده است. با این حال، در مصاحبه‌ای که با مجله فورچون داشت گفت که ایده اصلی این فلم این بود که نشان دهد جامعه مدرن در برابر شیوع اینگونه بیماری‌ها آسیب‌پذیر است.
به گفته او «شباهت ویروس فلم ما به ویروس کرونا جزئی، اتفاقی و واقعاً بی‌اهمیت است. چیزی که اهمیت دارد و دقیق است واکنش اجتماعی و فراگیری وحشت و تاثیرات ثانویه آن است».
شاید اشاره او در این صحبت‌ها به یکی از شخصیت‌های فلم بوده باشد: آلن کروموید، خالق تئوری‌های توطئه.
این شخصیت که توسط جود لا به تصویر کشیده شده است شایعات بی‌اساسی درباره این ویروس منتشر می‌کند و درمان‌هایی جعلی برای آن ارائه می‌دهد.
اتفاق ترسناک این است که در واقعیت نیز شرکت آمازون اخیراً اعلام کرد که از فروش بیش از یک میلیون قلم کالا توسط اشخاص ثالث به دلیل ادعاهای نادرست فروشندگان مبنی بر درمان بیماری کووید-۱۹ جلوگیری کرده است.
جیم باکر، کشیش تلویزیونی سرشناس امریکایی، اخیرا توسط مقامات ایالت نیویورک به خاطر تبلیغ کلوئید نقره به عنوان درمان این بیماری توبیخ شد.
از طرف دیگر، ما شاهد پخش اخبار جعلی گوناگونی راجع به منشاء این ویروس بوده‌ایم، از جمله شایعاتی مبنی بر تولید این ویروس به عنوان سلاح بیولوژیکی.
حتی خود آقای برنز نیز هدف یکی از این تئوری‌های توطئه قرار گرفت.
او در مصاحبه با روزنامه نیویارک تایمز گفت که عده‌ای در شبکه‌های اجتماعی با او تماس گرفته بودند و او را به عضویت در سازمانی مخفی که هدفش کنترول مسائل دنیا است متهم کرده بودند.
به گفته او «به یاد دارم که یکی از نگرانی‌هایم در آن زمان این بود که شیوع اطلاعات نادرست می‌تواند به اندازه خود ویروس خطرناک باشد».
مقبولیت علمی
توضیح دیگری که می‌توان برای محبوبیت این فلم ارائه کرد توجه آقای برنز به مقبولیت علمی آن است.
او هنگام نوشتن فلمنامه از گروهی از ویروس‌شناسان و همه‌گیرشناسان، از جمله کارشناسان سازمان بهداشت جهانی، مشورت گرفته بود.
توصیه‌های شان مو بر تن آدم سیخ می‌کرد.
آقای برنز به مجله هالیوود ریپورتر گفت «وقتی با کارشناسان این حیطه صحبت کردم، همه آن‌ها می‌گفتند که شیوع یک بیماری دیر و زود دارد، ولی سوخت و سوز ندارد».
