طا-لبان از میانجی‌گری مذاکرات بین تی‌تی‌پی-اسلام‌آباد چه سودی می‌برند؟
اگر طا-لبان بتوانند صلح بین دشمنان را در منطقه تسهیل کنند، ممکن اعتبار بین‌المللی خود را افزایش داده و ایالات متحده و سایر کشورها و کمک‌کنندگان را متقاعد کنند که بودجه‌های افغانستان را آزاد کنند
ترجمه و تلخیص: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید
پس از دو روز گفت‌وگوهای غیرمستقیم به میزبانی طا-لبان افغان در اوایل ماه جون، تحریک طا-لبان پاکستان (TTP) آتش‌بس نامحدودی را با دولت پاکستان تمدید و اعلام کرد. بر اساس گزارش‌ها، تمدید آتش‌بس که دومین بار در دو ماه گذشته انجام شد، طولانی‌ترین آتش‌بس در تاریخ این گروه است.
با این حال، آتش‌بس اصلاً رعایت نشد. بر اساس گزارش موسسه مطالعات درگیری و امنیت پاکستان، شبه‌نظامیان تحریک طا-لبان پاکستان در ماه جولای ۳۳ حمله انجام دادند که در نتیجه ۳۴ نفر کشته و ۴۶ نفر دیگر زخمی شدند که در مقایسه با ماه جون ۷ حمله اضافی را نشان می‌دهد. اسلام‌آباد نیز به ادامه هدف قرار دادن تحریک طا-لبان پاکستان متهم است. در ماه اپریل، هواپیماهای جنگی پاکستان به تی‌تی‌پی در افغانستان حمله کردند. در ۸ اگست، یک بمب کنار جاده‌ای در ولایت پکتیکا در شرق افغانستان منفجر شد و عمر خالد خراسانی رهبر ارشد تحریک طا-لبان پاکستان و مفتی حسن سواتی و حافظ دولت خان از جمله ستیزه‌جویان ارشد این گروه را کشت. تحریک طا-لبان پاکستان مدعی شد که ماموران اطلاعات پاکستان مسئول این حمله بودند.
تحریک طا-لبان پاکستان و اسلام‌آباد قبلاً در مذاکرات صلح شرکت کرده بودند، اما هیچ فایده‌ای نداشت و نقش طا-لبان در این روند دورنمای یک توافق صلح بلندمدت را امیدوارکننده‌تر نساخت. پس از تسلط طالبان بر کابل، تحریک طا-لبان پاکستان جرئت یافت تا با خشونت مجدداً نفوذ خود را در سراسر پاکستان و مناطق قبیله‌ای تحت اداره فدرال (FATA) که با افغانستان هم مرز است، احیا کند. علاوه بر این، اعضای ارشد کابینه طا-لبان افغانستان – به‌ویژه وزیر داخله سراج‌الدین حقانی رهبر شبکه حقانی – حمایت خود را از تحریک طا-لبان پاکستان نشان داده و اصرار دارد که پاکستان به «خواسته‌های» این گروه رسیدگی کند. این ارتباط نزدیک زمانی تایید شد که شبکه حقانی در مذاکرات سال ۲۰۲۱ و همچنین در مذاکرات جاری به عنوان میانجی بین دولت پاکستان و تحریک طا-لبان پاکستان عمل کرد.
در این دور، تحریک طا-لبان پاکستان از نیروهای دولتی پاکستان خواست تا از مناطق قبیله‌ای سابق ایالت خیبرپختونخوا در شمال غرب این کشور خارج شوند، جنگجویان تحریک طا-لبان پاکستان در بازداشتگاه‌های دولتی آزاد شوند و تمامی پرونده‌های قانونی علیه این گروه لغو شود. دولت پاکستان می‌خواهد که تحریک طا-لبان پاکستان در نهایت منحل شود و روابط خود را با داعش در پاکستان و افغانستان قطع کند. در چنین شرایط، طا-لبان افغانستان به طور قابل توجهی از تضعیف روابط بین تحریک طا-لبان پاکستان و داعش سود خواهد برد. زیرا داعش تهدید مستمر برای کابل است.
در ماه می سال ۲۰۲۲، سازمان ملل گزارشی را منتشر کرد که در آن بیان شد تحریک طا-لبان پاکستان بزرگ‌ترین جزء جنگجویان تروریست خارجی در افغانستان را تشکیل می‌دهد و تعداد نیروهای این گروه تقریباً چند هزار نفر است. اگرچه پاکستان در طول سال‌ها مبارزه خود علیه ایالات متحده و دولت افغانستان از طا-لبان حمایت کرد، اما از زمان بازگشت طا-لبان به قدرت، اکنون در حال ارزیابی مجدد بلندپروازی‌هایش در منطقه است.
طا-لبان، بلافاصله پس از بازگشت به قدرت در افغانستان، ۷۸۰ زندانی تحریک طا-لبان پاکستان از جمله مولوی فقیر محمد معاون سابق این گروه را آزاد کردند. زندانیان آزادشده به طور قابل توجهی شمار نیروهای تحریک طا-لبان پاکستان را افزایش داد، اما از سویی هم شمار زیادی از حامیان مسلکی نظامی را برای طا-لبان فراهم کرد. با توجه به افزایش تعداد حملات مرگبار داعش در سراسر افغانستان، منصفانه است که تصور کنیم طا-لبان برای حفظ وفاداری به تحریک طا-لبان پاکستان انگیزه دارند. طا-لبان افغانستان از هر سناریویی که مانع تقویت داعش شود، سود خواهد برد، زیرا توانایی طا-لبان برای حکومت‌داری را به چالش کشیده و امنیت ملی افغانستان را به شدت به خطر انداخته است. با این حال، دورنمای یک توافق صلح واقعی به طور بالقوه می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد، زیرا برخی اعضای تندرو تحریک طا-لبان پاکستان ممکن به داعش بپیوندد. در واقع، داعش از همان ابتدا از جنگجویان سابق تحریک طا-لبان پاکستان استقبال کرد.
جدای از نگرانی‌های امنیتی، نقش طا-لبان به‌عنوان میانجی ممکن تحت تأثیر شرایط وخیم اقتصادی و زیست‌محیطی – و نیز تردید بین‌المللی نسبت به اعتبار حکومت – باشد که همچنان افغانستان را آزار می‌دهد. افغانستان با بحران شدید اقتصادی و خشکسالی مواجه است که باعث شده تقریباً ۲۳ میلیون نفر از مردم این کشور به کمک‌های بشردوستانه وابسته شوند.
اگر طا-لبان بتوانند صلح بین دشمنان را در منطقه تسهیل کنند، ممکن اعتبار بین‌المللی خود را افزایش داده و ایالات متحده و سایر کشورها و کمک‌کنندگان را متقاعد کنند که بودجه‌های افغانستان را آزاد کنند.
در حالی که طا-لبان نقش میانجی را در مذاکرات صلح به عهده گرفته است، مشخص نیست که آیا طا-لبان در این روند چیزی جز خدمت به خود می‌خواسته است یا خیر. اگرچه غیرمنطقی است که تصور کنیم حملات تحریک طا-لبان پاکستان بلافاصله پس از توافق صلح دیگر متوقف می‌شود، با توجه به اینکه جناح‌های مختلف در داخل تحریک طا-لبان پاکستان مخالف آتش‌بس هستند. بنابر این، مهم است که ببینیم آیا طا-لبان تحریک طا-لبان پاکستان را در مورد ادامه خشونت‌ها پاسخگو قرار می‌دهد یا خیر. تحریک طا-لبان پاکستان به تازگی اعلام کرد که به دنبال صلح واقعی در پاکستان است و نه مخالف دولت است و نه برای قدرت‌های ضد پاکستانی کار می‌کند. با این حال، مشخص نیست که این گروه تا چه حد با اسلام‌آباد همکاری خواهد کرد، وقتی هدف نهایی آن‌ها جایگزینی حکومت منتخب پاکستان با امارت بر اساس تفسیر آن‌ها از شریعت باشد. اولین توافق‌نامه صلح بین تی‌تی‌پی و دولت پاکستان که در ماه می ۲۰۰۴ امضا شد، آتش‌بس ۵ روزه برقرار شد. توافق‌های دیگر در سال‌های ۲۰۰۶ و ۲۰۰۸ نیز نتوانست به خشونت‌های تندروها پایان دهند.
عدم تمایل طا-لبان برای سرکوب تحریک طا-لبان پاکستان نشان می‌دهد که چرا نقش آن‌ها به عنوان شریک مذاکره‌کننده در تلاش‌های ضد تروریزم ایالات متحده در منطقه و فراتر از آن نگران‌کننده است. دولت پاکستان که اکنون مصروف بحران سیاسی و اقتصادی داخلی و شورش فزاینده در ایالت بلوچستان جنوبی است که با سرازیر شدن تسلیحات ساخت امریکا از افغانستان شعله‌ور می‌شود، ممکن مذاکرات کنونی را بهترین راه‌حل کوتاه‌مدت، نه بلندمدت در نظر گیرد. هرچند جزییات زیاد از مذاکرات بیرون نیامده، اما یک چیز مسلم است، پیامدهای اقدامات طا-لبان بسیار فراتر از امنیت منطقه جنوب آسیا خواهد بود.
