ظواهری کشته شد، گام بعدی برای امریکا در افغانستان چه خواهد بود؟

ترجمه و تلخیص: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید

اندرو واتکینز و کیت بیتمن درباره میراث ظواهری، آنچه که مرگ او در مورد طا-لبان و پیامدهای سیاست ضد تروریزم ایالات متحده و افغانستان به ما می‌گوید، صحبت کردند

روز دوشنبه رییس جمهور بایدن فاش کرد که حمله هواپیمای بدون سرنشین امریکا، ایمن‌الظواهری رهبر القاعده و مغز متفکر حملات ۱۱ سپتمبر را کشته است. ظاهراً، ظواهری در بالکن یک خانه امن در کابل بوده است. هفته گذشته، ایالات متحده در کنفرانس منطقه‌ای در تاشکند ازبیکستان، با تمرکز بر مبارزه با تروریزم شرکت کرد که در آن امیرخان متقی، وزیر امور خارجه طالبان گفت حکومت آن‌ها به تعهدات خود مبنی بر عدم استفاده از افغانستان به عنوان پایگاهی برای تروریزم فراملی عمل کرده است. حضور ظواهری در کابل ظاهراً سخنان متقی و قول احتمالی طا-لبان برای قطع روابط با گروه‌هایی مانند القاعده را تضعیف می‌کند. این امر همچنین مذاکرات هفته گذشته میان طا-لبان و مقامات ایالات متحده را در مورد لغو مسدود کردن دارایی‌های بانک مرکزی افغانستان که می‌تواند به کاهش بحران انسانی این کشور کمک کند، پیچیده می‌سازد.
اسفندیار میر استاد انستیتوت صلح امریکاUSIP، اندرو واتکینز و کیت بیتمن درباره میراث ظواهری، آنچه که مرگ او در مورد طا-لبان و پیامدهای سیاست ضد تروریزم ایالات متحده و افغانستان به ما می‌گوید، صحبت کردند.
میراث ظواهری چیست؟
میر: ایمن‌الظواهری به طور معمول توسط تحلیل‌گران و سیاست‌گذاران به عنوان تهدید تروریستی کم‌اهمیت جلوه داده می‌شد، به‌ویژه در مقایسه با اسامه بن لادن، سلف کاریزماتیک او. اما نگاه دقیق‌تر به مسیر القاعده نشان می‌دهد که او توانست این گروه را در برابر موج حملات هواپیماهای بدون سرنشین امریکایی هدایت کند و رقابت با گروه قدرتمند جهادی رقیب در داعش را پشت سر بگذارد. امروز، شاخه‌های القاعده در شرق افریقا و منطقه ساحل حضور دارند. ظواهری همچنین توانست مشارکت استراتژیک تاریخی القاعده با طا-لبان را به‌رغم فشارهای بین‌المللی و نظامی عظیم بر طا-لبان برای جدا شدن از این گروه حفظ کند.
بنابراین، ظواهری برای جانشین خود، سازمانی قوی‌تر و احتمالاً خطرناک‌تر از سازمانی که بن لادن در سال ۲۰۱۱ برای او به جا گذاشت، برای بقیه جهان باقی می‌گذارد.
مرگ ظواهری در مورد طا-لبان چه می‌گوید؟
واتکینز: موقعیت ظواهری در مرکز شهر کابل قویاً نوعی پناه‌گاه طا-لبان را نشان می‌دهد، حتی اگر این امر ممکن غیررسمی باشد. مقامات امریکایی در مطبوعات شبکه حقانی را به ارتباط نزدیک با القاعده متهم کردند که از ظواهری میزبانی کرده است.
در درون طالبان، ارزیابی نظرات در مورد القاعده یا احساس اعضای آن‌ها در مورد حمایت از این گروه، دشوار است، حتی اگر خطرات جدی برای تداوم حکومت شان بر افغانستان ایجاد کند. نسل بزرگ‌تر، رهبری کنونی آن‌ها، به طور حتم سختی‌هایی را که گروه آن‌ها از زمان حمله ایالات متحده به افغانستان و سرنگونی طا-لبان در اواخر سال ۲۰۰۱ متحمل شد، به خاطر حملات ۱۱ سپتمبر القاعده متحمل شده است.
در نشست‌های سطح بالا و بیانیه‌های دیپلماتیک، طا-لبان همچنان به تعهدات ایالات متحده تحت توافق دوحه (که در فبروری ۲۰۲۰ با ایالات متحده امضا کردند) اشاره می‌کنند، که از طا-لبان می‌خواهد از هر گروهی که به دنبال آسیب رساندن به ایالات متحده، متحدان آن – به‌ویژه القاعده – حمایت نکنند. شرایط مرگ ظواهری نشان می‌دهد که طا-لبان توافق‌نامه را نقض کرده و به فشار بر ایالات متحده برای پایبندی به آن ادامه می‌دهند. این امر همچنین بر نگرانی همسایگان و قدرت‌های منطقه‌ای افغانستان، مبنی بر اینکه تروریزم ممکن از مرزهای این کشور ناشی شود؛ تاکید خواهد کرد.
این موضوع چه معنایی برای سیاست ایالات متحده در قبال افغانستان دارد؟
بیتمن: سیاست‌گذاران ایالات متحده در رویکرد خود با طا-لبان، به دنبال خط باریکی بوده‌اند: با طا-لبان در مورد مسایل بشردوستانه، حقوق و حکومتی که برای واشنگتن مهم است، تعامل کنند، در حالی که به دنبال کاهش این خطر باشند که این تعامل مشروعیت بیشتری به طا-لبان ندهد.
اما ایالات متحده مجبور شده است این واقعیت را بپذیرد که حتی این تعامل حداقلی دیپلماتیک، تا حدی تأثیری بر عادی‌‌سازی حکومت طا-لبان دارد. مبادله این بود که تعامل کمک‌های ایالات متحده را به خاطر کاهش بحران‌های عظیم انسانی و اقتصادی تسهیل کرده، و کانالی را برای طا-لبان باز نگه دارد تا برای احترام به حقوق بشر و زنان، حکومت فراگیر – و به طور بالقوه در آینده – نوعی همکاری در مبارزه با تروریزم تلاش کند.
اکنون توجیه تعامل عملی با طا-لبان برای ایالات متحده و سایر کشورها بسیار دشوارتر خواهد بود.

سیاست‌گذاران و تحلیل‌گران مبارزه با تروریزم ایالات متحده باید ارزیابی‌های خود را از تهدید تروریستی ناشی از افغانستان خیلی زود بازبینی کنند. حمله موفقیت‌آمیز ایالات متحده، کسانی را که در مورد استراتژی مبارزه با تروریزم از آنسوی افق در افغانستان استدلال می‌کردند، اثبات می‌کند. اما یافتن پناه‌گاه ظواهری در کابل ممکن است به تهدیدی جدی‌تر از آنچه تصور می‌شد اشاره کند.
دوم، مقامات ایالات متحده باید فوراً گزینه‌هایی را برای کاهش درد و رنج افغان‌ها بررسی کنند که متکی به تعامل یا تسهیل حکومت طا-لبان نباشد. گام‌های اخیر ایالات متحده در جهت آزادسازی دارایی‌های بانک مرکزی افغانستان که به منظور کمک به کاهش بحران نقدینگی افغانستان و حمایت از، از سرگیری فعالیت‌های عادی اقتصادی بود، اکنون با عدم اطمینان بیشتر مواجه است.
این موضوع برای سیاست ضد تروریزم ایالات متحده چه معنایی دارد؟
میر: در حالی که کشته شدن ظواهری یک موفقیت عملیاتی مهم ضد تروریزم است، اما تصویر استراتژیک کلی از پایداری ارتباط القاعده و طا-لبان را پدیدار می‌کند که خبر بدی برای دولت ایالات متحده است. زیرا واشنگتن می‌خواهد از تمرکز بر مبارزه با تروریزم به سمت رقابت استراتژیک با چین و روسیه حرکت کند. به نظر می‌رسد که دولت ایالات متحده هنوز با دشمنان تروریستی هولناکی روبرو است که می‌توانند از نارضایتی‌ها، اتحادها و حمایت‌های دولتی برای جبران خسارت‌ها و ماندن در مبارزه سوء‌استفاده کنند. امریکا نمی‌تواند چشم از دشمنان تروریستی خود بردارد. مقابله با آن‌ها قبل از پراکنده شدن برای جلوگیری از تحقق تحریکات گروه‌های تروریستی ضروری است.