فارمت مسکو؛ جستجوی صلح دست‌نیافتنی
در دور چهارم رایزنی‌های فارمت مسکو، شرکت‌کنندگان خواستار تشکیل «دولت فراگیر» و «آشتی ملی» شدند، اما طا-لبان قول ندادند که توصیه‌های فارمت مسکو را تأیید کنند و صرفاً «موضع ستودنی» از خود نشان دادند
وقتی در همان روزهای اولیه دولت دونالد ترامپ فاش شد که بخش‌هایی از تشکیلات ایالات متحده با طا-لبان برای گفت‌وگو وارد تعامل شده‌اند، سایر ذینفعان نیز زمینه‌هایی را برای گفت‌وگوی آشکار درباره آینده افغانستان فعال کردند. در این میان، رایزنی‌های مسکو در مورد افغانستان در سال ۲۰۱۷ متشکل از نمایندگان روسیه، افغانستان، هند، ایران، چین و پاکستان راه‌اندازی شد. هدف آن حصول اطمینان از حل و فصل سیاسی، گفت‌وگوهای میان‌افغانی و ایجاد یک دولت باثبات و فراگیر در کابل پس از خروج ایالات متحده بود.
چهارمین دوره این رایزنی‌ها به تاریخ ۱۶ نوامبر در پایتخت روسیه برگزار شد. فراخوان گفت‌وگو توسط ضمیر کابلوف نماینده ویژه رییس جمهور فدراسیون روسیه برای افغانستان انجام شد. در مقاله‌ای که از سوی Nezavisimaya Gazeta منتشر شد، آقای کابلوف انتقاد شدیدی را در مورد مدیریت وضعیت افغانستان از سوی امریکا مطرح کرد، زیرا بانک‌های ایالات متحده همچنان حدود ۹ میلیارد دالر از ذخایر افغانستان را مسدود کرده است. آقای کابلوف با فراهم کردن زمینه برای دور دیگر از رایزنی‌های فارمت مسکو، گفت: «ما همراه با شرکای منطقه‌ای خود و با تلاش‌هایی برای هماهنگ کردن کمک‌ها به ثبات سیاسی و اجتماعی-اقتصادی اوضاع افغانستان با این خط مشی غرب بر اساس این درک که آشتی ملی واقعی از طریق ایجاد یک دولت قومی-سیاسی فراگیر قابل دستیابی است، مقابله می‌کنیم.»
وضعیت دشوار
کار آسانی نیست. اعضای فارمت مسکو با وضعیت دشواری دست و پنجه نرم می‌کنند، چون از طا-لبان می‌خواهند گروه‌های افراطی و تروریستی در داخل افغانستان را سرکوب کنند، هرچند که طا-لبان به عنوان حاکمان واقعی کابل به رسمیت شناخته نشده‌اند.
اعضای این گروه درجات مختلفی از نگرانی‌ها در مورد رژیم طا-لبان دارند. هیچ یک از کشورهای عضو همگام با جامعه جهانی، تشکیلات عمدتاً پشتون را که به تاریخ ۱۶ اگست ۲۰۲۱ جایگزین دولت رییس جمهور اشرف غنی شد را به رسمیت نشناخته‌اند. اما تقریباً همه دولت‌ها در امور امنیتی با طا-لبان تعامل کرده‌اند. جدا از این، روسیه، چین، ایران و پاکستان حضور دیپلماتیک خود را در کابل حفظ کرد‌اند.
علاوه بر این، مقامات تاجیک، قرقیز، قزاقستان و ازبیکستان از زمان تحولات آشفته ماه اگست ۲۰۲۱ تاکنون چندین بار با طا-لبان تعامل داشته‌اند. هند نیز گروه ویژه‌ای از مقامات را برای اجرای وظایف اصلی سفارتش به کابل فرستاده است. دهلی‌نو همچنین مقدار زیاد کمک‌های بشردوستانه به این کشور ارسال کرده است. پیش از این، هند در دور سوم مذاکرات فارمت مسکو که در اکتوبر ۲۰۲۱ برگزار شد، شرکت کرده بود و در آن یک هیئت هندی با نمایندگان طا-لبان در مسکو تعامل داشت.
به تازگی مأموریت‌های دیپلماتیک ایران و روسیه در کابل هدف حملات مکرر قرار گرفتند. از طرف دیگر، چین نگرانی‌های خاص خود را دارد که عمدتاً مربوط به حضور شبه‌نظامیان اویغور متعلق به جنبش اسلامی ترکستان شرقی می‌شود. تعداد کل جنگجویان این جنبش ETIM مشخص نیست، اما تخمین زده می‌شود که دست‌کم ۱ هزار شورشی مسلح در صفوف خود داشته باشند که اکثراً از ایالت سین کیانگ چین هستند. جدا از این، چین نگران ایمنی کارگران مستقر خود در پاکستان است. آن‌ها از دهلیز اقتصادی چین-پاکستان محافظت می‌کنند. بنابراین، همه طرف‌ها از جمله هند، روسیه، چین و جمهوری‌های آسیای مرکزی می‌خواهند راه‌حل پایدار برای بحران افغانستان دریابند تا از منافع شان محافظت شود.
در دور چهارم رایزنی‌های فارمت مسکو، شرکت‌کنندگان خواستار تشکیل «دولت فراگیر» و «آشتی ملی» شدند، اما طا-لبان قول ندادند که توصیه‌های فارمت مسکو را تأیید کنند و صرفاً «موضع ستودنی» از خود نشان دادند. طا-لبان در یک عبارت عجیب گفتند که به «هیچ کشور ثالث اجازه نمی‌دهد تأسیسات نظامی در افغانستان مستقر کند» و به یک پیش‌فرض اشاره کرد و گفت کشورها نباید «زمین و حریم هوایی خود را در اختیار سایر کشورها قرار دهند».
