قطر؛ نقطه عطف همیشگی طا-لبان

قطر نقطه عطفی مهم برای حکومت طا-لبان است؛ زیرا از سکوی قطر بود که طا-لبان به اریکه قدرت رسید، اما آیا این کشور کوچک حوزه خلیج فارس که در رقابتی تنگاتنگ و نفس‌گیر با عربستان مدعی رهبری دنیای اسلام دست و پا می‌زند، این ظرفیت را دارد که زمینه شناسایی بین‌المللی حکومت طا-لبان را فراهم کند؟

امیرخان متقی وزیر خارجه حکومت طا-لبان که در رأس هیئتی به قطر رفته است با نمایندگان شورای همکاری خلیج فارس در دوحه گفت‌وگو کرد. کمک‌رسانی فوری و «راه حل سیاسی که خواسته‌های مردم افغانستان را برآورده کند» از محورهای عمده این گفت‌وگوها بوده است.
در بیانیه رسانه‌ای که وزارت خارجه قطر منتشر کرده، آمده که در دیدار روز دوشنبه ۲۵ دلو، نمایندگان کشورهای شورای همکاری خلیج فارس بر لزوم برآورده کردن نیازهای بشردوستانه فوری مردم افغانستان و تامین امنیت کاروان‌های کمک‌های بشردوستانه برای تحویل‌دهی به افراد نیازمند تاکید کردند.
وزارت خارجه طا-لبان نیز با انتشار بیانیه‌ای گفته است که این گفت‌وگوها روی وضعیت سیاسی و اقتصادی و نیاز فوری مردم افغانستان به کمک‌های بشری تمرکز داشته است.
این اما ظاهر ماجرا است، در حالی که هیئت‌هایی که به نمایندگی از حکومت غیر رسمی طا-لبان به ایران، ناروی، سویس، روسیه، قطر یا هر کشور دیگری سفر می‌کنند در کنار طرح موضوعات و موارد فوق، اهداف کلان‌تر و حیاتی‌تر را نیز دنبال می‌کنند و آن به رسمیت شناختن حکومت طا-لبان در افغانستان است.
فقدان مشروعیت بین‌المللی برای حکومت جدید افغانستان، جایگاه داخلی آن را نیز عمیقاً متزلزل ساخته است، آنچنان که عدم مقبولیت داخلی، خود از عوامل عمده به رسمیت شناخته نشدن آن در عرصه بین‌المللی است.
در این میان، قطر نقطه عطفی مهم برای حکومت طا-لبان است؛ زیرا از سکوی قطر بود که طا-لبان به اریکه قدرت رسید، اما آیا این کشور کوچک حوزه خلیج فارس که در رقابتی تنگاتنگ و نفس‌گیر با عربستان مدعی رهبری دنیای اسلام دست و پا می‌زند، این ظرفیت را دارد که زمینه شناسایی بین‌المللی حکومت طا-لبان را فراهم کند؟
قطر بر خلاف کوچکی طول و عرض جغرافیایی‌اش، به مدد منابع سرشار انرژی و به یمن نزدیکی استراتژیک به امریکا در چند ساله پسین، جایگاه خود را از یک کشور کوچک شیخ‌نشین در حاشیه خلیج فارس، به متن تعاملات مهم منطقه‌ای و جهانی ارتقا داده است. سیاست خارجی فعال و اثرگذار این میکروکشور، اگرچه در ظاهر مبتنی بر مسالمت و مدارای سیاسی است، اما گوشه چشمی تنش‌آلود هم به عربستان دارد و هم به ایران. نقش‌آفرینی این کشور در سوریه با حمایت از تروریزم داعشی، سبب تقابل بنیادین با ایران شد و ورود به قضیه افغانستان و میزبانی از نمایندگی سیاسی طا-لبان و روند مذاکرات صلح این گروه با امریکا، به انزوا و انفعال ریاض انجامید و به این ترتیب، قطر هم‌اکنون از بازیگران مهم و تعیین‌کننده در حوزه امور منطقه و فرامنطقه است.
اما هیئت حکومت طا-لبان در این سفر، با کشورهایی فراتر از از قطر سروکار دارد: شورای همکاری خلیج فارس که متشکل از شش کشور عربستان سعودی، بحرین، امارات متحده عربی، قطر، عمان و کویت است. بنابراین تصور می‌شود توسعه دایره روابط کابل تحت سلطه ط-البان با کشورهای عرب حوزه خلیج فارس، نشانه آن است که از یک سو ظرفیت تعاملی رهبران حکومت تازه افغانستان با کشورهای مختلف افزایش یافته و از جانب دیگر نشانگان حساسیت کشورهای طرف گفت‌وگو با نمایندگان کابل نسبت به امروز و آینده افغانستان و منطقه است؛ چیزی که در موضع‌گیری نمایندگان شورای همکاری خلیج فارس نیز تبارز یافت و آنان بر «لزوم وجود اقتدار عملی برای اطمینان از عدم استفاده از قلمرو افغانستان توسط هیچ گروه تروریستی» یا صدور مواد مخدر به کشورهای منطقه، تأکید کردند.
نمایندگان شورای همکاری خلیج «ابراز نگرانی کردند که گروه‌های تروریستی ممکن است بتوانند از خاک افغانستان حملاتی را علیه سایر کشورها یا منافع آنها انجام دهند» و این نشانه بی‌اعتمادی عمیق آنان به حکومت طا-لبان است؛ چیزی که به طور قطع در رویکردهای آنان نسبت به شناسایی رسمی این حکومت نیز اثرگذار است.
از سوی دیگر، اگرچه در شش ماهه گذشته، هیچ تغییری در ساختار سیاسی برساخته حکومت طا-لبان رونما نشده است، اما تقریباً بدون استثنا، ترجیع‌بند تکراری تمام دولت‌ها و سازمان‌های مهم بین‌المللی در مواجهه با حکومت طا-لبان، موارد مشترکی مانند تشکیل دولت فراگیر، رعایت حقوق بشر، احترام به حقوق زنان در عرصه کار و آموزش و توجه به آزادی‌ها و حقوق اساسی همه شهروندان و اقلیت‌های افغانستان بوده است.
در بیانیه وزارت خارجه قطر آمده است که نمایندگان شورای همکاری خلیج فارس «مواضع ثابت» خود در مورد افغانستان را تکرار کردند.
در بیانیه آمده است که این نمایندگان «بر اهمیت آشتی ملی و راه حل سیاسی که خواسته‌های مردم افغانستان را برآورده کند، منافع همه بخش‌های جامعه را در نظر بگیرد و آزادی‌ها و حقوق اساسی از جمله حق زنان برای کار و تحصیل را محترم بشمارد، تاکید کردند».

از سوی دیگر آنچنان که در اطلاعیه وزارت خارجه طا-لبان آمده است، هیئت طا-لبان در سفر به قطر، با دیپلمات‌های خارجی‌ای که به جای کابل، از دوحه فعالیت می‌کنند، نیز ملاقات خواهد کرد.
اگرچه مشخص نیست که این هیئت با نمایندگان کدام کشورها ملاقات خواهد کرد، اما این احتمال وجود دارد که به دلیل در بند بودن شماری از شهروندان امریکایی و بریتانیایی در زندان‌های طا-لبان، دور جدیدی از مذاکرات طا-لبان و غرب، حول محور زندانیان غربی در افغانستان متمرکز باشد؛ چیزی که خود از موانع تغییر موضع جهان نسبت به حکومت طا-لبان برای به رسمیت شناختن آن، شناخته می‌شود.