معضل چین در افغانستان

خروج ایالات متحده از افغانستان به دور از ارایه هرگونه مزیت ملموس، پکن را درست در لحظه‌ای که باید بر تشدید رقابت در شرق متمرکز شود، می‌تواند متزلزل کند. به عبارت دیگر، ماه عسل چین در افغانستان پس از امریکا، قبل شروع خاتمه می‌یابد

نویسنده: ست جونز و جوب بلانشت
ترجمه و تلخیص: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید
خروج شتابزده و آشفته ایالات متحده و به دنبال آن پیروزی نظامی طالبان، مورد بسیار خوشحال‌کننده‌ای برای چین نبود. بر بنیاد گفته‌های رسانه‌های دولتی چین، خروج امریکا «آخرین غروب امپراتوری» بود. وزارت خارجه چین اعلان کرد که تجربه جنگ در افغانستان باید برای واشنگتن درسی از «ماجراهای نظامی غیرمسئولانه» باشد. برخی در پکن حتی ادعا کردند چین در جایی که ایالات متحده شکست خورد، پیروز خواهد شد.
ژو بو افسر ارشد ارتش آزادیبخش خلق چین به نیویارک تایمز گفت: «افغانستان از دیرزمانی قبرستان فاتحان – الکساندر کبیر، امپراتوری بریتانیا، اتحاد شوری و اکنون ایالات متحده – بوده است. اکنون چین وارد می‌شود، اما نه مسلح با بمب، بلکه مجهز با نقشه‌های ساختمانی و فرصتی برای اثبات شکست این نفرین».
پیروزی پکن این نگرانی را در ایالات متحده ایجاد کرده است که چین از دورنمای استراتژیک در حال تغییر در آسیای مرکزی استفاده کند. همان‌طور که جان بولتون، مشاور امنیت ملی دونالد ترامپ، ماه گذشته هشدار داد، چین و روسیه، دشمنان اصلی ما در جهان، در حال حاضر به دنبال کسب مزایا هستند.
اما رهبران چین با تمام وجود، نگران نظم نوظهور در افغانستان هستند که می‌تواند ثبات منطقه را تهدید کند و تروریزم را در مناطق ناآرام غربی چین که محل زندگی جمعیت مسلمان زیادی است، گسترش دهد.
اگر چنین به نظر می‌رسد که چین طالبان را در آغوش گرفته است. این امر به این دلیل است که چاره‌ای جز این ندارد. پکن در حال حاضر با دولت شکست‌خورده افغانستان در غرب خود، افزایش تنش‌ها با هند در جنوب غرب، یک شریک بی‌ثبات و سرکشِ کوریای شمالی در شمال شرقی خود، و تشدید رقابت با ایالات متحده، به‌ویژه در تنگه تایوان مواجه است. دولت شی‌جین پینگ در آرزوی ثبات و قابلیت پیش‌بینی است، اما پس از خروج ایالات متحده از افغانستان، احتمالاً به هیچ‌یک دست نخواهد یافت.
اما پیش از آن‌که پکن بتواند به این اهداف دست یابد، باید به تهدیدات ناشی از افغانستان رسیدگی کند. مهم‌ترین آن‌ها پناهگاه احتمالی تروریستان در مرز غربی چین است، جایی‌که پکن در مورد تهدیدهای تروریستی حساس است. همان‌طور که «ژائو هوآشنگ» یکی از کارشناسان برجسته چین در امور افغانستان، به تازگی نوشته است: «تا حد زیادی امنیت و ثبات سین کیانگ نقطه شروع سیاست چین در قبال افغانستان است».
نگرانی مهم پکن، وجود چند صد جنگجوی جنبش اسلامی ترکستان شرقی در افغانستان است که به دنبال ایجاد یک دولت اویغور در سین کیانگ است. بر اساس ارزیابی شورای امنیت سازمان ملل متحد، عناصر جنبش ترکستان شرقی با طیف وسیعی از سازمان‌های تروریستی از جمله القاعده، جماعت انصارالله و جماعت التوحید والجهاد همکاری کرده‌اند. هر سه این گروه‌ها احتمالاً در افغانستان فعال خواهند بود و این جنبش چندین متحد محلی را در اختیار خواهد داشت.
داعش شاخه خراسان نیز چین را تهدید به حمله کرده است. این گروه که دشمن طالبان است، قابلیت‌های نظامی قابل توجهی دارد همان‌طور که حمله بر میدان‌هوایی کابل مبین این مدعا است. حمله‌ای که منجر به کشته شدن ۱۳ سرباز امریکایی و بیش از ۱۷۰ تن از مردم افغانستان شد.
ماه عسل کوتاه
این واقعیت که پکن در پی خروج امریکا از افغانستان با چالش‌های جدیدی روبرو است، لزوماً به این معنا نیست که واشنگتن از آن سود خواهد برد. هند، یکی از مهم‌ترین شرکای ایالات متحده در هند و اقیانوسیه، پیروزی طالبان را تهدیدی بزرگ می‌داند که احتمالاً روابط کنونی این کشور را با پاکستان تشدید می‌کند. هند با از دست دادن متحد خود در کابل، نگران است که افغانستان به پناهگاه گروه‌های تروریستی ضد هند مانند جیش محمد و لشکر طیبه تبدیل شود. در نتیجه، دهلی‌نو باید بیشتر پهنای باند دیپلماتیک و نظامی خود را در مرز شمال غربی خود متمرکز کند و توانایی خود را برای مقابله با چین محدود کند.
خروج ایالات متحده از افغانستان روابط با اتحادیه اروپا و ناتو را نیز تیره کرده است، زیرا بسیاری از متحدان ایالات متحده از ماهیت یکجانبه و سازماندهی‌نشده این خروج خشمگین شده‌اند. این گام‌های اشتباه بدون شک تلاش‌های دولت بایدن را برای جذب اروپا در استراتژی چین پیچیده خواهد کرد.

با این وجود، این چین است، نه ایالات متحده که با بزرگ‌ترین درجه عدم قطعیت در پی خروج امریکا از افغانستان مواجه است. در شرق آسیا، ایالات متحده خود را برای افزایش وضعیت نظامی و تعمیق روابط با جاپان، کوریای جنوبی و تایوان در چارچوب بررسی وضعیت جهانی وزارت دفاع امریکا آماده می‌کند. از آنجا که چین در هر جهت با چالش‌های جدید و قدیمی روبرو است، به زودی خود را بیش از حد تحت فشار می‌بیند. خروج ایالات متحده از افغانستان به دور از ارایه هرگونه مزیت ملموس، پکن را درست در لحظه‌ای که باید بر تشدید رقابت در شرق متمرکز شود، می‌تواند متزلزل کند. به عبارت دیگر، ماه عسل چین در افغانستان پس از امریکا، قبل شروع خاتمه می‌یابد.