هندی‌ها و مردم آسیای میانه؛ چهره جدید داعش
نویسنده: رافائلو پانتوچی
منبع: فارین پالیسی
ترجمه و تلخیص: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید
از آنجا که ملی‌گرایان سفیدپوست در سراسر جهان با اقدامات نژادپرستانه، اسلام‌هراسی و یهودستیزی به شهرت رسیده‌اند، به نظر می‌رسد تمرکز جهان روی تروریزم تغییر کرده است. بسیاری کارشناسانِ افراط‌گرایی اکنون در بسیاری از تجسمات خود به عنوان عامل اصلی تهدید تروریستی، به راست‌گرایان افراطی توجه دارند. اما این رویکرد کوته‌بینانه، پویایی را که دولت اسلامی به جنبش جهادی بین‌المللی تزریق کرده و همچنین پیامدهای بلندمدت شبکه‌های ایجاده شده را نادیده می‌گیرد. به طور خاص، ارتباطات هند و آسیای میانه که این گروه پرورش داده است در حال حاضر پیامدهای فرامنطقه‌ای دارد.
این تهدید با تازه‌ترین حمله گروه داعش-شاخه خراسان در اوایل ماه اگست بر زندانی در جلال‌آباد ظهور کرد. این حمله میزان جاه‌طلبی را نشان داد که این گروه را از سایر وابسته‌های منطقه‌ای داعش متمایز می‌سازد. به عنوان بخشی از تلاش جهانی جهت انجام کاری برای همکارانی که در زندان‌ها می‌پوسند، این امر حاکی از چگونگی رویکرد این گروه برای آزادی زندانیانش بود که نسبت به روش طالبان متفاوت است. در چشم داعش شاخه خراسان، طالبان با انجام گفت‌وگو با حکومت ایالات متحده، در اصل به آن‌ها تسلیم میشوند. اما جالب‌ترین ویژگی این حمله، فهرست اسامی جنگجویان بود – یک گروه چند ملیتی که شامل افغان‌ها، هندی‌ها، تاجیک‌ها و پاکستانی‌ها می‌شود.
در حالی که در نگاه اول این امر تعجب‌آور به نظر نمی‌رسد، اما حضور مردمان آسیای میانه و هندی‌ها در حملات فراملی یک پدیده نسبتاً جدید است که الگوی تغییر جهاد وابسته به داعش را منعکس می‌کند. برخی از برجسته‌ترین حملات این گروه – مانند بمب‌گذاری‌های سال ۲۰۱۹ عید پاک در سریلانکا، حمله به کلوپ شبانه در سال ۲۰۱۷ در ترکیه یا حملات با موتر باری سال ۲۰۱۷ در نیویارک و استکهلم – گیرایی و جذابیت مداوم جهادگرایی را برای مخاطبان جهانی آشکار ساخت. در واقع، ظهور و صعود همدستان و پیروان آسیای مرکزی و جنوبی در صف نخست برنامه‌ریزی حملات، تحولی با عواقب و پیامدهای بالقوۀ نگران‌‌کننده است.
مفکوره‌های جهادی در آسیای میانه یا هند چیز جدیدی نیست. جنگ داخلی دهۀ ۱۹۹۰ تاجیکستان که در آستانه جدایی این کشور از اتحاد جماهیر شوروی آغاز شد، میدان اولیۀ پسا-جنگ سرد بود که عناصر جهادی را شامل می‌شد. جنگجویان از شمال افغانستان به عنوان پایگاهی برای جنگ در تاجیکستان استفاده کردند.
در حالی که بیشترین پشتیبانی جنگ در تاجیکستان از جوامعی در شمال افغانستان ناشی می‌شد که در مبارزه علیه القاعده و طالبان ادامه داشت، برخی جنگجویان سرخورده و ناامید این درگیری سرانجام در کنار القاعده به جنگ پرداختند. برای مدتی، ارزیابی‌ها از اینکه القاعده پس از اخراج شدن از افغانسان پسا-۱۱ سپتمبر به کجا خواهد رفت، روی درۀ فرغانه متمرکز شد؛ منطقه‌ای شامل دامنه‌های ازبیکستان، تاجیکستان و قرقیزستان که محل زندگی جوامع محافظه‌کار است. گروه‌هایی مانند جنبش اسلامی ازبیکستان، جند الخلیفه، اتحادیه جهاد اسلامی یا گروه‌های مختلف تاجیکستانی شبکه‌هایی را ایجاد کردند که به دخیل نمودن مردمان آسیای میانه در جنگ افغانستان و پاکستان کمک کردند. اما این شبکه‌ها از لحاظ تأثیر‌گذاری نسبتاً محدود بودند.
تاریخ جهادگرایی هند حتی از این هم فراتر می‌رود. این کشور مهد ظهور جنبش «دیوبندی» بود، فرقه‌ای که منبع تفکر طالبان و دیگران بود. و درگیری در کشمیر مدت‌هاست توسط گروه‌های افراطی به عنوان یکی از حل ناشده‌ترین درگیری‌های جهادی در جهان باقی مانده است.
سوریه، یک نقطه عطف مهم در دخیل شدن هند و آسیای میانه در جنبش جهادی جهانی بود.
آشفتگی که همچنان مردم را به خود جلب می‌کند، این نشانۀ واضح و برجسته در داستان جهاد بین‌المللی است. نبردی بود که مسلمانان را از تقریباً ۱۰۰ کشور مختلف جهان و از هر قاره گرد آورد. این امر شامل هندی‌ها و تبار آسیای میانه می‌شود، گرچه تجربیات آن‌ها متفاوت است.
مردمان آسیای میانه به خوبی در این درگیری ادغام شدند و در کنار گروه‌های وابسته به داعش و القاعده خدمت کردند. به طور مثال، گل‌مراد حلیموف، دگروال سابق تاجیکستانی به عنوان فرمانده ارشد داعش مطرح شد. با وجود برخی معضلات، جنگجویان هندی نیز به جنگ در افغانستان راه یافتند تا در کنار داعش بجنگند.
از زمان ظهور داعش، مردم آسیای میانه در حملات در ترکیه، به شمول حمله بر میدان هوایی اتاترک در ماه جون سال ۲۰۱۶، قتل عام بزرگ در کلوپ شبانه «رینا» در سال نو ۲۰۱۷ در نیویارک، حملات با وسایل نقلیه سال ۲۰۱۷ در استکهلم و بمب‌گذاری زیرزمینی در سن پترزبورگ، دخیل بوده‌اند.
برای هندی‌ها، نقش بین‌المللی محدودتر بوده است. در بیشتر موارد هندی‌ها در حملات در افغانستان و به تعداد محدود در جبهه‌های جنگ در سوریه ظاهر میشوند. سال گذشته، داعش ایجاد شاخۀ وابسته خود را به طور رسمی در هند اعلان کرد.
در حال حاضر، بیشترین توجه به گروه‌های تروریستی راست افراطی معطوف است – چیزی که با توجه به فضای سیاسی کاملاً قطبی در جهان غرب قابل درک است. اما تهدیدهای خشونت‌بار اسلام‌گرایان از بین نرفته و در حال تحول است. جهادگرایی آسیای میانه و هند داستانی است که در طول تاریخ بسیار کم مورد توجه قرار گرفته است. آن‌ها دقیقاً نوعی تهدیدی هستند که تا دیر نشده باید تحت نظارت و بررسی قرار گیرند.
