چراغ سبز امریکا به ایران در مورد صلح افغانستان

ایران نیز با شتاب بخشیدن به تحرکات دیپلماتیک خود در پی تأثیرگذاری بر فرایندها صلح و نظام‌سازی در افغانستان است؛ تحرکاتی که در تقابل با برنامه‌ها و اهداف ایالات متحده قرار دارد و مسبب شکل‌گیری نوعی رویارویی جدید میان تهران ـ واشنگتن شده است.

سرانجام امریکا حاضر شد ایران را نیز در روند صلح افغانستان سهیم سازد!
زلمی خلیلزاد نماینده ویژه وزارت خارجه امریکا برای صلح افغانستان، روز جمعه گفت امریکا با برگزاری دیدارهایی با ایران برای گفت‌وگو در مورد روند صلح در افغانستان موافقت کرده است.
او در مؤسسه صلح امریکا گفت: «ما حتی توافق كرده‌ایم جلساتی با محوریت افغانستان با ایران ترتیب دهیم؛ زیرا ما دوست داریم كه ایران نیز حامی باشد.»
در دو سال گذشته که امریکا روند صلح با طالبان را در پیش گرفته است، افزون بر دولت افغانستان، همسایگان افغانستان و از جمله ایران، بیرون از دایره این روند قرار گرفته بودند. امریکا تصور می‌کرد با این رویکرد می‌تواند صلح افغانستان را یک‌تنه به سرانجام رساند و تعامل جهانی و همگرایی منطقه‌ای را برای روندی که نمی‌تواند فارغ از منافع و نقش‌آفرینی منطقه‌ای ـ جهانی به نتیجه برسد، به رسمیت نمی‌شناخت.
چنین منشی به صورت طبیعی و در حوزه‌ای کلان‌تر و فراتر از صلح افغانستان، به شکل‌گیری تحرکاتی از سوی همسایگان و قدرت‌های پرنفوذ منطقه منجر شد که برای ایالات متحده غیر قابل تصور بود. در این میان، امضای پیمان امنیتی جدید میان ایران و سوریه، توافق ایران و چین برای انعقاد قراردادی ۲۵ ساله و آغاز سفرهای خارجی مصطفی الکاظمی نخست‌وزیر عراق با سفر به تهران و دیدار با مقامات جمهوری اسلامی، دست‌کم سه اتفاق بسیار مهمی بود که اخیراً در حوزه توسعه راهبردی روابط ایران با همسایگان خود و چین به عنوان یکی از مهم‌ترین رقبای جهانی امریکا رخ داد. هرکدام از این سه اتفاق، برای تولید چالش‌های مانع بسط هژمونی امریکا کافی است.
در حوزه صلح افغانستان نیز سفر ابراهیم طاهریان نماینده ویژه وزارت امور خارجه ایران به قطر و دیدار و گفت‌وگو با نمایندگان سیاسی طالبان و سفر عباس عراقچی معاون وزارت خارجه جمهوری اسلامی به کابل که با حاشیه‌هایی همراه بود و او موضع ایران در قبال صلح افغانستان را آمیخته با تشکیک نسبت به نیت امریکا در روند صلح با طالبان بیان کرد، از دیپلماسی فعال ایران در قبال قضایای افغانستان محاکات می‌کند و مبین این مهم است که امریکا توانایی در انحصار درآوردن روند صلح افغانستان را ندارد؛ به گونه‌ای که همه‌چیز آنچنان‌که امریکا می‌خواهد به پیش نمی‌رود.
به همین دلیل است که آقای خلیلزاد ایران را به عدم حمایت کافی از صلح افغانستان متهم کرده و دال مرکزی این اتهام، خودداری ایران از همکاری با روند صلح افغانستان طبق خواست امریکا است.
واقعیت امر این است که فرایند کلی تحولات افغانستان به سمت تغییر شکل معادلات سیاسی در کشور به پیش می‌رود.
امریکا از اواخر دوره ریاست جمهوری باراک اوباما، در تغییری یک صد و هشتاد درجه‌ای، رویکرد تقابلی خود با طالبان را به رویکرد تعاملی تغییر داده است. به موجب این تغییر رویکرد، اکنون نیروهای امریکایی در حال ترک افغانستان هستند.
از سوی دیگر پاکستان نیز با اقتصاد فروپاشیده خود توانایی تأمین منابع مالی و تسلیحاتی طالبان را از دست داده است و در تلاش است که به کمک امریکا، این گروه را بر ساختار سیاسی افغانستان تحمیل کند، اما طالبان، فراتر از این گام برداشته و در پی تحمیل خود بر محافل منطقه‌ای و بین‌المللی به عنوان تنها نیروی تأثیرگذار در فرایند صلح و تحولات پساصلح است.
با توجه به این موارد، جمهوری اسلامی ایران نیز با شتاب بخشیدن به تحرکات دیپلماتیک خود در پی تأثیرگذاری بر فرایندها صلح و نظام‌سازی در افغانستان است؛ تحرکاتی که در تقابل با برنامه‌ها و اهداف ایالات متحده قرار دارد و مسبب شکل‌گیری نوعی رویارویی جدید میان تهران ـ واشنگتن شده است.
ایران خود را متعهد به الزاماتی می‌داند که امریکا بر سر آن، وارد معامله با طالبان شده است.
حفظ چارچوب قانون اساسی پساامارت اسلامی، مشارکت مبتکرانه دولت و احزاب سیاسی افغانستان در روند صلح، همکاری و همگرایی منطقه‌ای در روند صلح، امنیت مرز مشترک ۹۰۰ کیلومتری ایران با افغانستان و توجه به وضعیت سه میلیون مهاجر افغانستانی مقیم ایران، الزامات بنیادین جمهوری اسلامی در قبال روند صلح افغانستان است، اما این الزامات، نه تنها اهمیتی برای امریکا ندارد، بلکه در عمل هم دیده شد که توافقنامه صلح قطر، بر نفی آن‌ها استوار است و دولت ترامپ حاضر است حتی بر سر موارد مهم‌تر دیگر نیز برای جمع‌آوری آرای امریکاییان در انتخابات پیش روی ریاست جمهوری، قمار بزند.
بر پایه این واقعیت، آمادگی امریکا برای گفت‌وگو با ایران با محوریت صلح افغانستان، بایستی مبتنی بر تعدیل مواضع ایران در قبال صلح امریکایی افغانستان و وادار کردن تهران به همدلی و همنوایی با واشنگتن در این خصوص باشد.
اما آیا به راستی اساساً چنین گفت‌وگویی انجام خواهد شد؟

بر اساس آنچه در سخنان روز شنبه آقای نبیل رییس پیشین امنیت ملی کشور مطرح شد، تقابل ایران و امریکا بر سر صلح افغانستان، بسیار عمیق‌تر و پیچیده‌تر از آن است که به آسانی مرتفع شود.