چرا افغانستان برای دستیابی به خودکفایی به تولید سِمنت متکی است؟

سرمایه‌گذاری در سمنت از نظر جئوپولیتیکی تغییردهنده بازی نخواهد بود، زیرا سمنت معمولاً در هر کشوری یافت می‌شود. مطیع‌الله فایق پژوهش‌گر ارشد موسسه بیرونی می‌گوید: با این حال در داخل کشور از بسیاری جهات به نفع افغانستان خواهد بود

ترجمه و تلخیص: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید

حکومت طا-لبان به‌عنوان اولین گام برای دستیابی به خودکفایی اقتصادی، به شدت روی تولید سمنت سرمایه‌گذاری و از زمان بازگشت به قدرت در سال ۲۰۲۱، دست‌کم سه قرارداد با شرکت‌های خصوصی امضا کرده است.

به‌رغم حمایت محدود خارجی، طا-لبان پروژه‌های زیربنایی را خود تمویل کرده، اقدامات ضد فساد را اجرایی و پول ملی را تثبیت کرده است. در نتیجه، از فروپاشی اقتصادی جلوگیری کرده است.

از اواخر دهه ۱۹۷۰ با اینسو، اکنون طا-لبان بیش از هر نهاد دیگری بر افغانستان اقتدار دارد.

به گفته گروه بین‌المللی بحران، طی دو سال گذشته، با سرکوب شورش‌های جزئی از جمله شورش‌های شاخه محلی گروه داعش در مناطق شرقی و گروه‌های ضد طا-لبان در مناطق شمالی، خشونت‌ها کاهش یافته است.

این امنیت، امدادگران را قادر می‌سازد تا به مناطقی که قبلاً غیرقابل دسترس بودند وارد شوند و مسیرهای تجاری هموارتر را تسهیل کنند.

علاوه بر این، والدین نگرانی‌های کم‌تری در مورد امنیت فرزندان‌شان در مکتب ابراز می‌کنند، که منجر به افزایش ثبت‌نام‌ها در کل شده است. به‌رغم ممنوعیت آموزش متوسطه برای دختران، درصد دختران افغانستانی که به دوره ابتدایی می‌روند از ۳۶ به ۶۰ درصد افزایش یافته است.

مسدود ماندن دارایی‌های خارجی افغانستان و تداوم رنج مردم

با این حال، به دلیل عدم تمایل طا-لبان به گفت‌وگو در مورد ممنوعیت‌ها، این گروه با تحریم مواجه شده و ذخایر خارجی افغانستان در حساب‌های خارج از کشور مسدود باقی مانده است. طا-لبان با معاملات بین‌المللی برای تجارت دست و پنجه نرم می‌کنند و بعید است در آینده نزدیک کرسی سازمان ملل را به دست آورند.

با وجود این چالش‌ها، آن‌ها توانسته‌اند عملیات‌های اساسی مانند پرداخت حقوق به کارمندان دولت و واردات برق را حفظ و در عین حال برای پروژه‌های زیربنایی محدود بودجه تخصیص دهند.

مقامات طا-لبان گفته‌اند که سه توافق‌نامه با شرکت‌های بین‌المللی و محلی، از جمله بازسازی فابریکه‌های سمنت در ولایت‌های پروان، هرات و قندهار است.

در اکتوبر سال گذشته، قرارداد توسعه فابریکه سمنت جبل سراج با همکاری شرکت مهندسی محلی «عوفی بهرام» با گروه جهانی و بین‌المللی الفلاح قطر منعقد شد.

این طرح تولید این فابریکه را از ۳۰ هزار تن به ۱.۵ میلیون تن در سال افزایش می‌دهد که رشد پنجاه برابری را نشان می‌دهد در حالی که ارزش کل پروژه ۲۲۰ میلیون دالر برآورد شده است.

همایون افغان سخنگوی وزارت معادن و پترولیم افغانستان می‌گوید: «قرارداد هرات و قندهار با شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران محلی (افغانستانی) امضا شده است، اما قرارداد پروژه سمنت جبل سراج با سرمایه‌گذاران قطری امضا شده است.

تلاش برای خودکفایی

در ۲۵ مارچ، تیمی از وزارت تجارت پاکستان پس از ماه‌ها تنش بین دو همسایه، برای آغاز گفت‌وگوها در مورد بهبود روابط تجاری وارد کابل شد.

طی چندین دهه، پاکستان شریک تجاری اصلی افغانستان بود.

اما تشدید خشونت‌های شبه‌نظامیان در امتداد مرز، پاکستان را بر آن داشت تا موانع تجاری ایجاد کند، حتی در حالی که اسلام‌آباد از سیاست قبلی خود یعنی حمایت از طا-لبان دور شد.

اسلام‌آباد حکومت موقت افغانستان را به حمایت از تحریک طا-لبان پاکستان (TTP) متهم می‌کند که مدعی است از خاک افغانستان حملات فرامرزی علیه پاکستان طراحی می‌کند. کابل این موضوع را رد و می‌گوید که به هیچ‌کس اجازه نمی‌دهد از خاک افغانستان علیه پاکستان استفاده کند.

حکومت طا-لبان با فساد در گمرکات مقابله کرده که منجر به افزایش درآمد در مقایسه با دولت‌های قبلی شده است.

با این حال، رشد درآمد آن‌ها به شدت به صادرات زغال سنگ به پاکستان وابسته بود که در نیمه دوم سال ۲۰۲۳ به دلیل تشدید تنش‌ها در امتداد مرز کاهش یافت.

سرمایه‌گذاری در سمنت از نظر جئوپولیتیکی تغییردهنده بازی نخواهد بود، زیرا سمنت معمولاً در هر کشوری یافت می‌شود. مطیع‌الله فایق پژوهش‌گر ارشد موسسه بیرونی می‌گوید: با این حال در داخل کشور از بسیاری جهات به نفع افغانستان خواهد بود.

او می‌گوید: افغانستان بیش از ۴۵ سال است که در یک وضعیت جنگی طولانی قرار داشته است و بازسازی زیرساخت‌های حیاتی مانند جاده‌ها، پل‌ها و خانه‌ها در اولویت هستند.

در حال حاضر افغانستان بیشتر سمنت مورد نیاز خود را وارد می‌کند. انتظار می‌رود که این فابریکه‌های سمنت، افغانستان را قادر به صادرات مازاد تولید کند و کسری تجاری را کاهش دهد.

فائق می‌افزاید، هرگونه سرمایه‌گذاری خارجی در افغانستان نشانه اعتماد به این کشور است و سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی را در سایر بخش‌ها تشویق می‌کند که در نهایت منجر به ایجاد اشتغال و کاهش بیکاری می‌شود.

افغانستان در وضعیت گذار قرار دارد و به عنوان یکی از کم‌تر توسعه‌یافته‌ترین اقتصادهای جهان، برای تقویت رشد اقتصادی، کاهش فقر و دستیابی به توسعه اجتماعی، به سرمایه‌گذاری‌های عظیم در پروژه‌های زیربنایی نیاز دارد.

سمنت برای ساخت ساختمان‌ها، پل‌ها، جاده‌ها، سدها و سایر پروژه‌های زیربنایی ضروری است. فایق می‌گوید که این پروژه‌ها ایجاد و نگهداری شبکه‌های حمل و نقل، شبکه‌های انرژی و سیستم‌های تامین آب را امکان‌پذیر می‌سازد.

انتظار می‌رود شهرنشینی در افغانستان از ۲۶ درصد در ۲۰۲۲ فراتر رود. با انتقال جمعیت به شهرها، تقاضا برای مسکن و ساختمان‌های تجاری نیز افزایش خواهد یافت.