چگونه پیروزی طا-لبان پویایی منطقه‌ای در آسیای مرکزی را تغییر می‌دهد
پیروزی طا-لبان در افغانستان چشم‌انداز همکاری بین دولت‌های روسیه، چین و آسیای مرکزی را افزایش می‌دهد، اما آن را تضمین نمی‌کند
اوراشیا فوریوم
پیروزی طا-لبان در افغانستان چشم‌انداز منطقه را دگرگون کرده و کشورهای همسایه را نگران ساخته است. کشورهای آسیای مرکزی با جریان‌های مهاجرت، چالش‌های بشردوستانه و بی‌ثباتی سیاسی روبرو هستند. افغانستان پس از امریکا همچنین به مسکو و پکن و چندین قدرت منطقه‌ای دیگر مانند تهران و اسلام‌آباد فرصت‌هایی برای تقویت تعامل منطقه‌ای در حالی که جهان به سمت چندقطبی شدن حرکت می‌کند، فراهم می‌نماید.
چین و روسیه و قدرت‌های منطقه‌ای مشتاق افزایش نفوذ خود در آسیای مرکزی هستند، هرچند با اهداف متفاوت.
موفقیت طا-لبان نباید بازیگران منطقه‌ای را غافلگیر می‌کرد. نارضایتی‌های مردمی در سرتاسر افغانستان نسبت به حکومت نادرست و فاسد، دولت اشرف غنی رییس جمهور مخلوع کنونی را نامشروع ساخت و تسلط طا-لبان را تسهیل کرد. نگران کننده ترین مسئله برای رهبران آسیای مرکزی این است که آنها در داخل با نارضایتی‌های مشابهی روبرو هستند.
تاجیکستان، ترکمنستان و ازبیکستان که با افغانستان هم مرز هستند، مناطق مرزی خود را مستحکم کرده‌اند و سعی دارند تا از جریان های گسترده پناهجویان و تحرکات ستیزه جویان در سراسر مرزهای خود اجتناب کنند. این کشورها نرخ بالای فقر و ناامنی فزاینده انسانی را تجربه می‌کنند که با کووید-۱۹ بدتر شده است. با کمبود برق خود، پایتخت‌های آسیای مرکزی اکنون با مسئله قطع صادرات برق به افغانستان روبرو هستند، که دیگر نمی‌توانند هزینه‌های آنها را بپردازد و احتمالاً وضعیت را در مناطق شهری برای مردم تشدید می‌کند.
ازبیکستان بیشترین تمایل را برای تعامل با طا-لبان دارد. این کشور به عنوان یکی از دو کشور محصور در خشکی جهان، سرمایه گذاری زیادی در زیرساخت‌های حمل و نقل منطقه‌ای برای رسیدن به بازارهای جهانی از طریق جنوب آسیا انجام داده است و می‌خواهد از این جاه طلبی‌ها محافظت کند.
دولت تاجیکستان مدت‌هاست که نسبت به طا-لبان محتاط بوده و به عنوان پناهگاه مخالفان افغان ضد طا-لبان عمل می‌کند. با توجه به حضور بزرگ تاجیک در افغانستان، تاجیکستان همچنین تصریح کرده است که هرگونه به رسمیت شناختن طا-لبان منوط به ایجاد یک حکومت قومی فراگیر خواهد بود.
پیروزی طا-لبان فرصت بالقوه‌ای را برای مسکو برای تقویت مجدد نفوذ خود در آسیای مرکزی فراهم می‌کند. روسیه به دنبال سوء استفاده از خروج ایالات متحده و این تصور رو به رشد است که ایالات متحده به متحدان یا شرکای منطقه‌ای خود متعهد نیست. این کشور خود را به عنوان یک تامین‌کننده کلیدی امنیت قدرت سخت برای آسیای مرکزی معرفی کرده است – منطقه‌ای که روسیه آن را بخشی از «حوزه نفوذ» خود می‌داند و در آن دو پایگاه دارد.
در اگست ۲۰۲۱، ازبیکستان در نشست آنلاین سازمان پیمان امنیت جمعی، ایتلاف نظامی کشورهای شوروی سابق که دو بار به دلیل اختلافات با مسکو از آن خارج شد، شرکت کرد. گمانه زنی‌هایی وجود دارد که ممکن است عضویت ازبیکستان دوباره روی میز باشد. نیروهای روسیه تمرینات آموزشی مشترکی را با همتایان ازبیک خود در امتداد مرز افغانستان و ازبیکستان و مانورهای مشترک با تاجیکستان برگزار کرده‌اند.
واشنگتن، آسیای مرکزی را به ویژه کشورهای هم مرز تاجیکستان و ازبیکستان را به عنوان شریکی در تلاش های خود برای ایجاد ثبات در منطقه پس از خروج می‌بیند.
اما کسب مجوز برای هرگونه حضور نظامی مجدد ایالات متحده در منطقه نبرد دشواری بوده است. مسکو و پکن از نفوذ اقتصادی، نفوذ سیاسی و با استفاده از اطلاعات خود برای خدشه دار کردن وجهه واشنگتن در میان شرکای خود استفاده می‌کنند و فعالانه آنها را از اجازه هرگونه حضور امنیتی ایالات متحده در قلمرو خود منصرف می‌کنند.
پیروزی طا-لبان در افغانستان چشم‌انداز همکاری بین دولت‌های روسیه، چین و آسیای مرکزی را افزایش می‌دهد، اما آن را تضمین نمی‌کند.
این چشم‌انداز نوظهور در آسیای مرکزی و جنوبی نمونه‌ای واضح از تغییر به سوی دنیای چند قطبی آشفته‌تر است، جایی که قدرت‌های بزرگ و در حال ظهور و بازیگران محلی به طور فزاینده‌ای با هم برخورد می‌کنند.
