گفت‌وگو با کاشف مزار ملامحمدجان
بشیر شیوا، پژوهشگر آبدات تاریخی در ولایت بلخ است. او بسیاری از آرامگاه‌های بزرگان بلخی را شناسایی کرده است. از آن جمله مزار ملامحمدجان است که در دوران تیموریان زیست و زندگی داشته است…
بشیر شیوا، پژوهشگر آبدات تاریخی در ولایت بلخ است. او بسیاری از آرامگاه‌های بزرگان بلخی را شناسایی کرده است. از آن جمله مزار ملامحمدجان است که در دوران تیموریان زیست و زندگی داشته است. پیش از این مردم با شنیدن ترانه فولکلور ملا محمدجان که خوانندگان افغانستانی و ایرانی آن را خوانده‌اند، با نام او آشنا بودند.
اما در پی ردیابی‌های بشیر شیوا از مزار، ملامحمد، آرامگاه وی در ولسوالی بلخ ولایت بلخ کشف شد.
ترانه ملامحمدجان را عایشه، معشوق هراتی ملامحمد، در اوج فراق و مشکلاتی که در راه رسیدن آن دو به هم پیش آمده بود، برای او می‌سراید که بعد کم کم بر سر زبان‌ها می‌نشیند.
در این زمینه، خبرنگار خبرگزاری دید، با بشر شیوا، آگاه مسایل فرهنگی مصاحبه‌ای ترتیب داده است.
دید: آقای شیوا! کار شما از کجا شروع شد و چه انگیزه و هدفی روح کاوشگر شما را به سمت مزارهای گمنام بلخ کشاند؟
شیوا: هدف من یافتن مزار زردشت و نام‌آوران بلخی است. کار پژوهشی‌ام را در این زمینه از مزار رابعه بلخی شروع کردم. چون در آن زمان این مزار در وضعیت خیلی بدی به سر می‌برد. مثلا حتا در ورودی مقبره قابل استفاده نبود و فقط دریچه کوچکی به آن تعبیه شده بود. به همین دلیل، دست به کتیبه‌سازی و بازسازی آن زدم و چند شعرش را نیز با خط نستعلیق روی دیوار آرامگاه نوشتیم تا کسانی که برای بازدید می‌آیند، به طور کامل با این شاعر بانوی بلخی آشنا شوند.
دید: فعالیت‌های بعدی شما در این زمینه روی ردیابی مقبره‌های کدام بزرگان بلخی صورت گرفته است و چه کارهای تازه‌ای از شما انجام خواهد گرفت؟
شیوا: بعد از کار اولیه من، مزار عارف عیار، از جمع هفت یار عیار ابومسلم خراسانی، تحت پژوهش من کشف شد. همچنان در مورد مزار ابوشکور بلخی نیز دستاوردهایی دارم؛ فعلا همین کافی که مزار وی ردیابی و با سنگ نوشته‌ای که یافت شده، موقعیت آن نیز ثابت و مشخص شده است.
قصد دیگری که دارم انتقال مزار بی بی سروری سنگری، همسر امیر حبیب‌الله کلکانی از پادشاهان تاجیک کشور، همراه با دختر و دامادشان؛ سلطانه و خواجه عبدالخالق، به باغ رابعه بلخی و خواجه ابونصر پارسا است.
دید: به نظر شما گردش‌گرانی که در ولسوالی بلخ برای دیدن آبدات تاریخی می‌روند با چه مشکلاتی در قبال اطلاعات تاریخی بر می‌خورند و تاثیر کار خودتان را در رفع آن تا چه اندازه موثر می‌بینید؟
شیوا: به نظر من کار خیلی بی‌سابقه و مهم در این مورد، کتیبه‌گزاری و بازسازی آن‌هاست. من بعد از کتیبه‌گزاری مزار رابعه بلخی به کتیبه‌گزاری مزار ملامحمدجان، انوری بلخی، برج عیاران که خودش نیز زیر بازسازی قرار دارد و… پرداختم. این کار باعث شد تا بسیاری از مشکلات در زمینه شناخت مقبره‌ها رفع شود.
دید: خب! در آخر دوست دارم از جریان کشف مزار ملامحمد بشنوم و این‌که با شناسایی شدنش تا چه اندازه ملامحمد برای مردم شناخته شده است؟
شیوا: زمانی که روی مزار ملا محمدجان کار می‌کردم از سوی مردم محل مشکلات زیادی را متقبل شدم. چون ده جریب زمین پارک مزار ملامحمد می‌شود که مردم بر آن ادعای مالکیت داشتند. قبلا صرفا نام ملامحمد جان تنها در ادبیات فولکلور بود و در مورد سکونت او اطمینان کامل وجود نداشت. هراتی‌ها او را اهل هرات می‌دانستند و حتا ایرانی‌ها می‌گفتند او از اهالی مشهد است و منظور از «مزار» در ترانه «ملامحمدجان» مزار امام رضا(ع) است.
اما در پی ردیابی‌ها توانستم سنگ‌نوشته مزار او را در بلخ پیدا کنم و این باعث شد تا حضور ملامحمد و سکونت وی در بلخ ثابت شود.
