افغانستانِ ۲۰۲۵؛ تقاطع سرنوشت و بحران

مترجم: سید‌طاهر مجاب – خبرگزاری دید

خبرگزاری دید: چالش‌های افغانستان در ۲۰۲۵ شامل نقض مداوم حقوق بشر، بی‌ثباتی اقتصادی و ناامنی غذایی؛ بلایای طبیعی مرتبط با آب و هوا و تحولات سیاسی منطقه‌ای به‌رغم بهبود امنیت، چالش‌های مهمی هستند که به‌دلیل ۴۵ سال درگیری همچنان ادامه دارد.

سالی که به تازگی به پایان رسید، پر فراز و نشیب برای افغانستان بود که رویدادهای مهمی در دل آن نقش بست و همچنان این کشور را در ۲۰۲۵ به چالش خواهد کشید.
داعش- خراسان (ISIS-K) حداقل ۱۹ حمله تروریستی را انجام داد که غیرنظامیان هزاره و شیعه، هواداران صوفی، اتباع خارجی و مقامات حکومت سرپرست طالبان را هدف قرار داد. یکی از رویدادهای قابل توجه ترور خلیل رحمان حقانی، یکی از مقامات ارشد حکومت سرپرست و برادر جلال‌الدین حقانی، بنیان‌گذار شبکه حقانی بود.
سازمان‌ملل از افزایش ناامنی در ۲۰۲۴ خبر داد و گفت که ۸ هزار و ۶۵۰ حادثه امنیتی را بین نوامبر ۲۰۲۳ تا نوامبر ۲۰۲۴ ثبت کرده است.
خصومت بین پاکستان و افغانستان تشدید شد و پاکستان در پاسخ به حملات طالبان پاکستان، حملات هوایی بر خاک افغانستان انجام داد. طالبان افغانستان در تلافی امسال را با حمله به «چند نقطه» در پاکستان به پایان رساندند.
حکومت سرپرست با اختلافات داخلی و چالش‌های امنیتی روبرو بود. انتقادها در درون رهبری طالبان، به‌ویژه در مورد سیاست‌های مربوط به حقوق زنان و آموزش، شکاف‌های فزاینده‌ این گروه را برجسته کرد و وضعیتی را به جهان نشان داد که اکنون سراج‌الدین حقانی را میانه‌رو می‌دانند.
با وجود تلاش‌های دیپلماتیک جهانی، از جمله نشست‌های سران در دوحه، مسکو و تهران، طالبان نتوانستند به‌عنوان دولت قانونی افغانستان رسمیت جهانی را تضمین کنند. نشست شورای امنیت سازمان ملل در دسمبر ۲۰۲۴ اختلافات شدیدی را بین اعضای دایمی در مورد چگونگی تعامل با طالبان هویدا کرد.
در دسمبر ۲۰۲۴، ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه قانونی را امضا کرد که به موجب آن طالبان در آینده از فهرست رسمی سازمان‌های تروریستی حذف می‌شوند. در فبروری ۲۰۲۴، شی جین پینگ، رهبر چین، اعتبارنامه نماینده رسمی طالبان را در پکن پذیرفت.
اگرچه غرب از طالبان انتظار دارد که سیاست‌هایش را برای تضمین مشروعیت تغییر دهد، اما به‌رسمیت شناختن روسیه و چین ممکن است همسایگان افغانستان – ایران و جمهوری‌های آسیای مرکزی – را وادار کند که طالبان را به‌رسمیت بشناسند؛ به این دلیل که آن‌ها “همسایه‌های همیشگی” هستند و باید روش همزیستی را ایجاد کنند.
گروه‌های مخالف مسلح مانند جبهه مقاومت ملی و جبهه آزادی افغانستان حملات متعددی را علیه طالبان انجام دادند. سازمان ملل موارد متعددی از نقض حقوق بشر، از جمله شکنجه، بازداشت‌های خودسرانه و قتل‌های غیرقانونی پرسونل نظامی و مقامات جمهوری اسلامی افغانستان را مستند کرده است.
بحران بشردوستانه در افغانستان همچنان یکی از شدیدترین بحران‌ها در جهان است و ۲۸ میلیون نفر برای زنده ماندن به کمک وابسته هستند. اقتصاد این کشور پس از آگست ۲۰۲۱ تقریباً یک سوم کاهش یافته است که منجر به بیکاری گسترده، فقر و ناامنی غذایی شده است.
به‌رغم تلاش‌های بین‌المللی، از جمله کمک ۸ میلیارد دالری ایالات متحده به کابل از آگست ۲۰۲۱، برخی سیاست‌های طالبان، به‌شمول محدودیت‌های تحصیلی دختران و اشتغال زنان همچنان این بحران را تشدید می‌کند.
چالش‌های افغانستان در ۲۰۲۵ شامل نقض مداوم حقوق بشر، بی‌ثباتی اقتصادی و ناامنی غذایی؛ بلایای طبیعی مرتبط با آب و هوا و تحولات سیاسی منطقه‌ای به‌رغم بهبود امنیت، چالش‌های مهمی هستند که به‌دلیل ۴۵ سال درگیری همچنان ادامه دارد.
طبق گزارش سازمان ملل، تقریبا نیمی از جمعیت – حدود ۲۲.۹ میلیون نفر – به‌دلیل دسترسی محدود به خدمات اولیه و نیازهای مزمن، به کمک‌های بشردوستانه نیاز دارند. این امر شامل ناامنی غذایی گسترده می‌شود که ۱۴.۸ میلیون نفر با ناامنی غذایی حاد روبرو هستند.
اقتصادی که قبلاً از کمک‌های خارجی و کشت خشخاش تأمین می‌شد، پس از تسلط طالبان در ۲۰۲۱ به‌طور قابل‌توجهی منقبض شده است و بیکاری گسترده، بدهی خانوارها و فقر حدود ۴۸ درصد از جمعیت را تحت تاثیر قرار داده است.
اگرچه سازمان ملل به‌تازگی گزارش داد که اقتصاد افغانستان نشانه‌هایی از بهبود را نشان می‌دهد، اما سیستم مالی منزوی است و بودجه توسعه‌ای به شدت کاهش می‌یابد.
افغانستان همچنین پنجمین سال متوالی خشک‌سالی را تجربه می‌کند که زلزله، سیل و رانش زمین نیازهای بشردوستانه را تشدید کرده است.
تغییرات اقلیمی (لا نینا) در ۲۰۲۵ می‌تواند منجر به شرایط خشک‌سالی بیشتر و همچنین کاهش بارش برف و بارندگی شود. این امر ناامنی غذایی را بدتر خواهد کرد. یک سوم جمعیت افغانستان به‌شدت ناامنی غذایی دارند. خشک‌سالی بر بهره‌وری محصولات تاثیر می‌گذارد و منجر به افزایش قیمت مواد غذایی و افزایش مشکلات اقتصادی می‌شود.

سال‌ها استخراج بیش از حد، مدیریت ناکافی منابع آب و تغذیه ناکافی آب‌های زیرزمینی منجر به بحران شدید آب شده است. این موضوع بر کشاورزی و دسترسی میلیون‌ها نفر به آب سالم تاثیر می‌گذارد.
کانال آبیاری قوش تپه تا ۲۰ درصد از جریان رودخانه آمودریا را منحرف می‌کند و تنش‌ها را با ترکمنستان و ازبیکستان کم‌آب تشدید می‌کند. تاشکند متعهد شده است یک تیم فنی را برای کمک به روش‌های ساخت و ساز اعزام کند.
طالبان در حمایت از پروژه‌های اتصال منطقه‌ای، به‌شمول پروژه راه‌آهن ترانس-افغان که آسیای مرکزی را به افغانستان و پاکستان متصل می‌کند؛ خط لوله گاز طبیعی ترکمنستان-افغانستان-پاکستان-هند و خط انتقال برق فشار قوی ترکمنستان، افغانستان و پاکستان به چالش کشیده خواهد شد.
کلید ادغام منطقه‌ای در بهبود روابط بین پاکستان و افغانستان نهفته است که به معنای حل و فصل اختلافات بر سر مرز مشترک و وضعیت ۱.۴۵ میلیون پناهنده افغانستانی در پاکستان است.
پس از خروج ناتو از افغانستان در آگست ۲۰۲۱، پاکستان انتظار داشت که نقش موثری در آینده افغانستان داشته باشد، اما در عوض با حملات طالبان پاکستانی که اسلام‌آباد مدعی است در خاک افغانستان پایگاه دارد، مواجه شد. پاکستان تلافی کرد و طالبان افغانستان نیز پاسخ دادند. پس از دور اخیر درگیری‌ها در دسمبر ۲۰۲۴، طالبان اعلام کرد که خواهان کاهش تنش است، اما در صورت واکنش پاکستان، به شکلی «متناسب» پاسخ خواهد داد.
زمان دیپلماسی فرا رسیده است که با توجه به نیاز طالبان به مدیریت وضعیت پیچیده داخلی ناشی از حضور داعش-خراسان، القاعده و طالبان پاکستانی، دشوار خواهد بود. از سویی هم، نمی‌توان گفت که دولت آینده ترامپ چه خواهد کرد، اما احتمالاً سیاست عدم مداخله را حفظ خواهد کرد. به نظر می‌رسد که طالبان از بازگشت ترامپ استقبال می‌کنند. سخنگوی امارات اسلامی گفت که کابل امیدوار است دولت آینده امریکا “گام‌های واقع‌بینانه به سوی پیشرفت ملموس در روابط بین دو کشور بردارد تا هر دو ملت بتوانند فصل جدیدی از روابط را آغاز کنند.”

نویسنده: جیمز دورسو
منبع: اویل پرایس – Oil price.com