روابط پاکستان-افغانستان؛ رویکرد هند

مترجم: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید

خبرگزاری دید: روابط طالبان با هند به گونه‌ای غیرمنتظره تحول یافته و باعث حیرت بسیاری در اسلام‌آباد شده است. طالبان جدید، هند را شریک مهم در تامین حمایت اقتصادی منطقه‌ای می‌بیند، به‌ویژه با توجه به ناتوانی پاکستان در فراهم کردن کمک‌های کافی. این تغییر اقتصادی و دیپلماتیک، چالشی برای پاکستان محسوب می‌شود، زیرا هند رقیب اصلی‌اش در منطقه است.

چشم‌انداز جیوپولیتیکی در امتداد مرز پاکستان با افغانستان، پس از خروج نیروهای امریکایی و ناتو و بازگشت طالبان به قدرت در ۲۰۲۱، دچار تحول غیرقابل پیش‌بینی شده است. منطقه جنوب آسیا شاهد ناآرامی است، زیرا هند با چالش‌های فزاینده‌ای از سوی بنگلادشِ ناآرام روبه‌رو است و پاکستان درگیر پیامدهای غیرمنتظره تغییر روابطش با افغانستان شده است.

روابط افغانستان و پاکستان که زمانی ریشه در تاریخ مشترک و منافع دوجانبه داشت، تا حد نگران‌کننده‌ای تیره شده است و طالبان که زمانی متحد استراتژیک پاکستان بود، اکنون در چندین جبهه به‌ مخالف تبدیل شده است. تغییر عمیق در این رابطه فقط مربوط به تیرگی روابط نیست، بلکه بحران تمام‌عیار با درگیری نظامی و افزایش تنش در امتداد خط دیورند است.
ظهور طالبان در افغانستان به‌طور جدایی‌ناپذیری با منافع راهبردی تاریخی پاکستان مرتبط است. پاکستان در ابتدا به همراه امریکا و عربستان سعودی نقش اساسی در تسلیح و حمایت از طالبان در برابر اتحاد جماهیر شوروی ایفا کرده بود و سپس کمک‌های لوجستیکی، مادی و معنوی برای مقاومت در برابر نیروهای امریکایی و ناتو ارایه کرد. انتظار می‌رفت که خروج ایالات متحده از افغانستان در ۲۰۲۱، لحظه‌ی پیروزی محور افغانستان-پاکستان باشد، موقعیت راهبردی پاکستان را تقویت کند، اما در کمال تعجب، اوضاع برای پاکستان وارونه شد.
بازگشت طالبان به قدرت، محاسبات منطقه‌ای را تغییر داده است، زیرا آن‌ها اکنون مملو از اعتماد به نفس و حس ملی‌گرایی هستند. طالبان با رد خط دیورند به‌عنوان مرز بین‌المللی افغانستان-پاکستان، این امر را به موضوع اختلاف بین دو متحد قدیمی تبدیل کرده‌اند.
حمایت طالبان از تحریک طالبان پاکستان (TTP)، گروهی که خارج از افغانستان فعالیت می‌کند و پاکستان را هدف قرار می‌دهد، روابط شکننده پاکستان-افغانستان را متشنج کرده است. عدم همکاری طالبان، همراه با اختلافات ایدیولوژیک و آرمان‌های رقابتی منطقه‌ای، منجر به از بین رفتن اعتماد شده است.
بلندپروازی طالبان برای رهبری جنبش جهانی اسلامی، که آنان را در رقابت با پاکستان قرار می‌دهد، تنش‌ها را شدت بخشیده است، به‌ویژه در حالی که طالبان تلاش دارد نفوذش را فراتر از مرزهای افغانستان گسترش دهد.
روابط طالبان با هند به گونه‌ای غیرمنتظره تحول یافته و باعث حیرت بسیاری در اسلام‌آباد شده است. طالبان جدید، هند را شریک مهم در تامین حمایت اقتصادی منطقه‌ای می‌بیند، به‌ویژه با توجه به ناتوانی پاکستان در فراهم کردن کمک‌های کافی. این تغییر اقتصادی و دیپلماتیک، چالشی برای پاکستان محسوب می‌شود، زیرا هند رقیب اصلی‌اش در منطقه است.
رابطه رو‌به‌رشد طالبان با چین و روسیه به افغانستان مشروعیت بین‌المللی بخشیده و به طالبان اجازه می‌دهد تا به‌عنوان نیروی مستقل عمل کند؛ امری که نفوذ پاکستان را در استفاده از افغانستان به‌عنوان منطقه حایل در برابر تهدیدات احتمالی هند کاهش می‌دهد.
وضعیت امنیت داخلی پاکستان بر مشکلات موجود آن کشور افزوده است. ارتش این کشور با چندین درگیری داخلی، به‌ویژه در بلوچستان دست‌وپنجه نرم می‌کند. نیروهای نظامی پاکستان که در منطقه به‌شدت تحت فشار قرار دارند، قادر به رسیدگی موثر چالش‌های امنیتی داخلی و تهدید رو‌به‌رشد خارجی از سوی طالبان نیستند، که این وضعیت را پیچیده‌تر ساخته است.
درگیری در امتداد خط دیورند، درگیری نظامی که منجر به تلفات دو طرف شده، و حمایت طالبان از تحریک طالبان پاکستان (TTP) همراه با شکاف ایدیولوژیک فزاینده میان پاکستان و طالبان، روابط بین دو کشور را به پایین‌ترین سطح رسانده است. [حکومت سرپرست افغانستان بارها ادعاها در باره حمایت از طالبان پاکستان را رد کرده است]. پاکستان در خطر گرفتار شدن در یک درگیری چندجبهه‌ای قرار دارد، در حالی که ثبات اقتصادی و اجتماعی‌اش به‌شدت شکننده است، و این وضعیت بدون شک به نفع هند تمام می‌شود.
هند باید پویایی‌های متغیر منطقه‌ای را با توجه به ناپایداری فزاینده در امتداد مرز افغانستان و پاکستان ارزیابی کند. روابط رو‌به‌رشد هند با افغانستان، به‌ویژه در زمینه کمک‌های اقتصادی و همکاری‌های منطقه‌ای، پاکستان را در موقعیت دشواری قرار خواهد داد.
تقویت روابط هند و افغانستان، به‌ویژه در زمینه انزوای شدید پاکستان، می‌تواند فرصت‌های جدیدی را به هند دهد تا در منطقه نفوذش را اعمال کند.
هند باید با دیپلماسی محتاطانه و دوراندیشی راهبردی از این موقعیت سودمند بهره‌برداری کند و با رویکردی دقیق، تعادل بین همکاری اقتصادی و نگرانی‌های امنیتی منطقه‌ای را حفظ کرده و از منافع راهبردی‌اش در چارچوب گسترده‌تر جیوپولیتیک جنوب آسیا محافظت کند.

آخرین دیدار میان ویکرام مصری، معاون وزیر امور خارجه هند و امیرخان متقی، سرپرست وزارت امور خارجه طالبان، قصد هند برای افزایش نفوذ در رهبری افغانستان را تایید کرد. هند در ۲۰ سال گذشته بیش از ۳ میلیارد دالر در کمک و بازسازی افغانستان سرمایه‌گذاری کرده است. تمرکز عمده بر روی این موارد است: تحولات منطقه‌ای، تجارت و همکاری‌های انسان‌دوستانه و موافقت‌نامه برای از سرگیری پروژه‌های انکشافی و حمایت از بخش صحی و پناهندگان در افغانستان.
محکومیت حملات هوایی پاکستان به افغانستان از سوی هند، انتصاب دانشجوی سابق افغانستانی در هند در کنسولگری بمبئی و نشست معاون وزیر خارجه هند با سرپرست وزارت امور خارجه افغانستان در دوبی، هند را در فهرست رو‌به‌رشد کشورهایی مانند روسیه، ایران، چین، ترکیه و ازبیکستان قرار داده است.
برای هند، تعامل با طالبان یک واقعیت خوب است و نادیده گرفتن افغانستان و مردمش در دستور کار نیست.
هند روابط تاریخی و اهمیت راهبردی افغانستان را تایید می‌کند، اما نمی‌تواند این واقعیت را نادیده بگیرد که خطر افراط‌گرایی در منطقه حتی برای خود هند، با احیای طالبان، به‌شدت افزایش یافته است. هند باید از قرار دادن همه تخم‌مرغ‌هایش در یک سبد (طالبان) پرهیز کند و اشتباهی را که در مورد حامد کرزی و شیخ حسینه انجام داد، تکرار نکند.
درگیری عمیق‌تر نیروهای ضدتروریزم پاکستان با تحریک طالبان پاکستان (TTP)، مزیت نظامی موقت برای هند ایجاد کرده و موقعیتش را در جامو و کشمیر تقویت می‌کند.
هند، مانند سایر کشورها، حکومت طالبان را به‌رسمیت نشناخته است، اما با این وجود، دهلی‌نو در حال حرکت به‌سمت عادی‌سازی روابط با کابل است تا مانع این شود که چین، رقیب اصلی‌اش، خلاء ایجادشده پسا-خروج غرب را پر کند.
آسیب‌پذیری راهبردی پاکستان با توسعه بندر چابهار توسط هند در ایران بیش‌ازپیش نمایان شده است. این بندر با دور زدن پاکستان به افغانستان مسیر جایگزین برای دسترسی به بازارهای جهانی را می‌دهد. در نتیجه، نفوذ هند در افغانستان در حال افزایش است، درحالی‌که نقش پاکستان به‌عنوان مسیر اصلی ترانزیت کالاهای افغانستان کاهش می‌یابد.

نویسنده: راجش بوکار
منبع: فرست اندیا – First India