نظریه‌های حامد کرزی؛ از ابهام تا اوج‌گیری در افغانستان

نظریه‌های او اغلب توطیه‌آمیز و پیشنهادهایش خودمحورانه به ‌نظر می‌رسد. این‌که بگوییم آیا او به اظهارات دور از ذهن‌اش مانند این ادعا که ایالات متحده برای توجیه حضور دایمی نظامیان‌‌اش، تسلط بر افغانستان و کنترول منطقه‌ اطراف آن، مخفیانه از شاخه‌ گروه داعش در افغانستان حمایت می‌‌کند، باور دارد یا خیر، آسان نیست.

وی مدت‌ها از سوی منتقدان به عنوان یک شخص کج خلق، تلخ و لفاظی‌های تحریک آمیزش علیه دولت امریکا که پول و قدرت آن کشور سال‌ها دولت‌اش را حفظ کرد، رد شد و سر انجام رابطه وی با ایالات متحده به تیرگی و پر از اتهامات نسبت به یکدیگر گرایید.
اما دوره حامد کرزی رییس‌ جمهور پیشین افغانستان هنوز به پایان نرسیده است. این سیاست‌‌مدار ۶۰ ساله‌ زیرک که زمانی مورد حمایت غرب بود، از خانه‌‌ای به ‌شدت محافظت‌شده با دیوارهای فولادین‌ در پایتخت افغانستان، حلقه‌ وسیع ارتباطات‌ اش را حفظ کرده است. از آن‌ جایی‌ که دولت فعلی در درگیری‌های سیاسی داخلی با خشونت بی‌وقفه‌ طالبان و گروه داعش رو به رو است، به ‌نظر می‌رسد که انتقادات کرزی شنونده پیدا کرده است.
نظریه‌های او اغلب توطیه‌آمیز و پیشنهادهایش خودمحورانه به ‌نظر می‌رسد. این‌که بگوییم آیا او به اظهارات دور از ذهن‌اش مانند این ادعا که ایالات متحده برای توجیه حضور دایمی نظامیان‌‌اش، تسلط بر افغانستان و کنترول منطقه‌ اطراف آن، مخفیانه از شاخه‌ گروه داعش در افغانستان حمایت می‌‌کند، باور دارد یا خیر، آسان نیست.
نیروهای ویژه عملیاتی امریکا و افغانستان از سال ۲۰۱۴ میلادی تاکنون علیه شبه نظامیان گروه داعش مبارزه کرده‌اند و ایالات متحده و ناتو به آموزش و تجهیز نیروهای امنیتی افغانستان ادامه می‌دهند.
مقامات نظامی ایالات متحده می‌گویند که اهداف درازمدت آن‌ها برای ایجاد یک دیوار دفاعی در برابر افراط گراهای اسلامی و تجاوز خارجی در منطقه استراتژیک افغانستان که شامل روسیه، ایران و چین می‌شود، است.
کرزی در تازه‌ترین مصاحبه‌اش با واشنگتن‌پُست، در حالی ‌که در اتاق مطالعه‌ مملو از کتاب‌اش نشسته و قهوه «اسپرسو» می‌نوشد، گفته است:« ایالات متحده به خاطر مهمانی ‌رفتن این‌ جا نیامده است. آن‌ها برای شکست چند طالب نیازی به ساخت این‌همه پایگاه نظامی ندارند. آن‌ها اینجا هستند، زیرا همه رقبای بزرگ امریکا در همسایگی افغانستان است و ما نیز اتفاقی این‌ جا هستیم. امریکایی‌ها برای ماندن در افغانستان خوش آمده‌‌اند اما نباید ما را فریب بدهند.»
با کشیده شدن مبارزه علیه هراس‌افکنان به هفدهمین سال خود و پر رنگ شدن نقش نظامی امریکا در زمان دولت ترامپ – که قبلاً کم رنگ شده بود – کرزی بارها مخالفت جدی خود را نسبت به امریکا و ترس از افزایش درگیری‌ها، ابراز کرد.
وی گفته است:« تعداد زیاد مردم افغانستان جان خود را برای آینده نامطمئن از دست می‌دهند. ما بسیار کوچک و فقیر هستیم که از ایالات متحده بخواهیم این کار را متوقف سازد. اما ما یک کشور هستیم و به منافع ما باید احترام گذاشته شود.»
چنین نظریاتی مانند نظریات سال اخیر حکومت کرزی است، زمانی که او به شدت نیروهای ناتو و امریکا را به عنوان اشغالگران خارجی که بدون هیچ‌توجه به زندگی غیر نظامیان، قریه‌ها را بمباران و به خانه‌ها یورش برد، محکوم کرد.
در سال ۲۰۱۴ میلادی، وقتی کرزی قدرت را ترک کرد، از امضای توافق‌نامه‌ای که اجازه می‌داد پایگاه‌های ایالات متحده در کشور باقی بماند، امتناع ورزید. هرچند اشرف غنی، جانشین وی به عنوان رییس جمهور این توافق‌نامه را به زودی امضا کرد.
رییس جمهور پیشین این روزها همانند افغان‌های ناامید، درمانده و خسته از جنگ، از ترس‌ها و تردید‌هایی سخن می‌گوید. مانند او، بسیاری نسبت به حضور امریکا در افغانستان نامطمئن و در مورد نقش پاکستان در همکاری با هراس‌افکنان – اتهامی که بارها از سوی پاکستان رد شده – عمیقاً مشکوک و نسبت به گسترش نقش نظامی امریکا که ممکن تمامی دورنمای صلح را غرق کند، بیمناک هستند.
از طرفی، طالبان نیز بارها گفته‌اند که در صورت حضور نیروهای خارجی مذاکره نخواهند کرد.
داوود مرادیان رییس اجرایی موسسه‌ مطالعات استراتژیک افغانستان گفته است:« کرزی در بدگمانی‌‌هایش تنها نیست.»
مرادیان با استفاده از مخفف عربی برای گروه داعش، افزوده است:« مردم در سراسر منطقه به این باورند که داعش را امریکا آورده است.»
وی با اشاره به این ‌که ایالات متحده در جریان «جنگ سرد» از شبه‌ نظامیان اسلامی در افغانستان حمایت و سپس این کشور را ترک کرد، می‌‌گوید که برای این ‌گونه سوء‌ظن‌ها «سابقه‌ تاریخی» وجود دارد. وی همچنان گفته است:« در حال حاضر، افراط ‌گرایی اسلامی از کنترول خارج شده است.»
برخی هم‌دستان سابق کرزی نسبت به حمله‌‌های بی‌‌‌رحمانه‌ای او به امریکا که زمانی حامی وی بود و پیشنهادات پنهانی‌اش مبنی بر این ‌که افغان‌ها باید به‌ جای ایالات متحده دنبال همسایه‌‌های قدرتمند‌ش مانند مسکو باشد، رم می‌کنند. استدلال آن‌ها این است که علی رغم ناملایمات، واشنگتن همچنان یک متحد قابل اعتماد باقی مانده و حمایت آن برای بقای کشور حیاتی است.

از سویی، غنی رابطه‌ نزدیکی با مقامات نظامی ایالات متحده در افغانستان ایجاد کرده است و کمک امریکا، بخش بزرگ معاشات دولتی را پرداخت می‌کند.
محمد عمر داوودزی مقام سابق در کابینه کرزی، مودبانه گفته است:« من در این مورد که نمی‌توانیم حمایت امریکا را از دست دهیم، با آقای کرزی اختلاف نظر دارم.»
داوودزی با اشاره به خروج امریکا پس از جنگ شوروی و به ‌دنبال آن جنگ داخلی افغانستان، گفته است:« هیچ‌کس نیست که جایگزین ایالات متحده شود. بار آخر که آن‌ها افغانستان را ترک کردند، فاجعه پیش آمد. آنها این بار باید ۱۰ یا ۲۰ سال دیگر بمانند.»
از سوی دیگر، در افغانستان توافق گسترده رو به رشدی در واشنگتن وجود دارد که کرزی در مورد یکی از مسایل مهم درست می‌گفت و آن این که «فشار بیشتری نیاز است تا پاکستان پناه دادن به شبه نظامیان طالبان را متوقف سازد.»
هرچند که دولت اوباما و جورج بوش با پاکستان به‌ عنوان یک کشور متمرد اما متحد حیاتی ضد تروریزم رفتار کرد، اما ترامپ موضع سخت‌تری در باره پاکستان گرفت و به تازگی کمک‌های امنیتی ایالات متحده به این کشور را به حالت تعلیق درآورد.
از طرفی، زلمی خلیلزاد سفیر پیشین ایالات متحده به کابل در اوایل دهه‌ ۲۰۰۰ میلادی که اخیرا از افغانستان بازدید کرد و با افراد مختلفی نیز دیدار داشت که گفته می‌شود یک نقش سیاسی یا دیپلماتیک را در افغانستان دنبال می‌کند؛ موضع کرزی در قبال پاکستان را تایید می‌کند.
خلیلزاد در مصاحبه‌ای با صدای امریکا، کرزی را به ‌عنوان «رهبر ملی» توصیف کرد و گفت که آن‌ها در قبال پاکستان « دیدگاه مشابهی» داشتند. او خواست کرزی مبنی بر اعمال تحریم‌‌های بیشتر بر مقامات نظامی پاکستان را تکرار کرد.
دیگر تحلیلگران بر این باورند که مشکلات عمیق دولت غنی که شامل تاخیر و دشواری‌های زیادی در برنامه‌ریزی انتخابات ملی می‌شود، نسبت به انتقاد کرزی در باره دولت وحدت ملی بین غنی با رقیبش عبدالله عبدالله که به میانجی‌گری امریکا بعد از تقلب گسترده در انتخابات سال ۲۰۱۴ میلادی به وجود آمد، اعتباری بیشتر می‌بخشد. توافق نامه‌ای که دولت وحدت ملی را به شدت چند پارچه ساخت.
کرزی بارها با پیشنهاد برگزاری «لوی جرگه» برای بحث و تصمیم گیری، خواستار یک مسیر سیاسی جایگزین برای این دولت شده است. منتقدان افغانی و خارجی این جلسه را به عنوان یک وسیله برای بازگشت سیاسی کرزی می‌بینند، اما کرزی به شدت این اتهام را رد می‌کند.
کرزی در مصاحبه‌ای گفته است:« من می‌دانم که امریکایی‌ها نگران این ‌هستند که لویه جرگه از آن‌ها بخواهد افغانستان را ترک کنند و از من بخواهند که باز گردم. اما من هیچ‌تمایل به بازگشت ندارم. امروز، اوضاع به حدی خراب است که ما باید به مردم بازگردیم. ایالات متحده نیازی به ترس از ما ندارد. اما رفتار امریکا به ما آسیب می‌رساند و اعتقاد ما به ارزش‌های دموکراتیک غرب، از بین می‌رود. چرا آن‌ها می‌خواهند که ما را ضعیف و بی‌ثبات ببینند؟»
با این‌حال، با همه اتهامات تاریکش، کرزی که انگلیسی را خوب و روان حرف می‌زند، می‌تواند دیپلماتیک و به خوبی خود آگاه باشد. وی به طور غیرمنتظره‌ از موضع مشکوک مغرورانه به موضع سرشار از نشاط و خوشی تغییر جهت ‌می‌دهد.
در این مصاحبه، وی با لبخند تایید کرد که در جریان ریاست ‌جمهوری‌اش با مقامات امریکایی «کاملا رک» بود. اما می‌گوید که این کار وظیفه‌ میهن‌پرستانه‌اش در آن زمان بوده است.
کرزی گفته است:« من ضد امریکایی نیستم. من با بسیاری از سیاست‌های ایالات متحده مخالف هستم اما من هنوز یک متحد باقی مانده‌ام. اگر امریکایی‌ها محترمانه عمل کنند، موافقت ما را با خود خواهند داشت.»
منبع: واشنگتن‌پُست
ترجمه : خبرگزاری دید