از تصامیم نهادهای انتخاباتی حمایت شود، «جمهوریت» قوام می‌یابد
این نهادها باید در حیطه فعالیت خود در تعیین پالیسی، تصمیم گیری، جذب قوای بشری از دیگر نهادهای حکومتی و غیر حکومتی کاملاً مستقل باشد تا بتواند بدون دخالت و نفوذ نهادها و افراد حتی در بالاترین سطح، تصامیم و نتیجه گیری‌های خود را داشته باشد.
امروز مولانا عبدالله کمیشنر کمیسیون انتخابات در یک کنفرانس مطبوعاتی از سپردن متهمان کمیسیون به دستگاه عدلی و قضایی کشور سخن گفت. پاسخگویی و مسئولیت پذیری نهادهای انتخاباتی در تمام سطوح و وجود سیستم مجازات و مکافات باعث بالا رفتن کارایی این نهادها می‌شود. همچنین در شرایطی که یک هفته از انتخابات ریاست جمهوری می‌گذرد و گمانه‌زنی‌های مختلف از نتایج احتمالی آن توسط تیم‌های انتخاباتی مطرح شده است، این سئوال پیش می‌آید که به راستی چه چیزی می‌تواند به حفظ جمهوری و انتخابات در کشور کمک کند؟ در وضعیتی که بسیاری از افراد غیر مسئول از نتایج آرا و برد و باخت احتمالی این تیم و آن تیم حرف می‌زنند، چه چیزی می‌تواند قاعده بازی را به یک قاعده همه شمول و مشروع در رابطه با نهادهای انتخاباتی تبدیل کند؟
در نظام‌های سیاسی دموکراتیک معمولاً تفکیک قوا از یکدیگر شرط اصلی حفظ دموکراسی به حساب می‌آید. قوه مجریه، قوه مقننه و قضائیه باید بتوانند به صورت مستقل وظایف خود را انجام دهند و از طرفی دیگر نیز سیستم نظارتی موثر بتواند فعالیت‌های آنها را مورد پیگیری قرار دهد.
در جمهوری بیست ساله افغانستان همه این موارد در حال تجربه شدن و نهادینه شدن ارزش‌هایی که بر اساس توافق می‌تواند بقای نظام سیاسی افغانستان را تضمین کند. اما درستی کارکرد سیستم سیاسی نیازمند کارکرد اصولی نهادهایی است که سیستم سیاسی بر آنها استوار شده است.
در دموکراسی جوان کشور آنچه بیش از پیش تجربه شده است تقسیم قدرت بر اساس رای مردم است که در انتخابات‌های پارلمانی و ریاست جمهوی بارها آزموده شده است. ولی آنچه باید بیشتر مورد ارزیابی قرار بگیرد، کارکرد و جایگاه نهادهای انتخاباتی است که بیش از هر چیز باید روی کارکرد نهادی و همچنین مالی و اداری تمرکز کنند و اگر نهادها به مرور زمان بتوانند کارکرد اصلی خود را فارغ از هیاهوی روزمره سیاسی داشته باشد، بقای نظام‌های سیاسی نیز تا حدودی تضمین خواهد شد. در این رابطه به چند مورد مهم که می‌تواند در بلند مدت به بقای جمهوری اسلامی افغانستان و نظام انتخاباتی آن کمک کند اشاره می‌شود.
نهاهای انتخاباتی باید مستقل باشند. طبق قانون اساسی افغانستان نیز استقلال کمیسیون‌های انتخاباتی به رسمیت شناخته شده است. اما در عمل مشکلات عمده‌ای برای حفظ استقلال نهادی انتخاباتی وجود دارد، استقلال مالی یکی از مهمترین وجوه استقلال نهادهای انتخاباتی است که باعث می‌شود اعمال نفوذ از بیرون بالای آنها به حداقل کاهش پیدا کند. کمیسیون‌های انتخاباتی باید از بودجه مشخص سالانه و همچنین در برگزاری انتخابات‌ها برخودار باشد و بر اساس آن بتواند برنامه خود را فارغ از مشکلات مالی و یا کمبود منابع مالی انجام بدهد. بودجه این نهادها باید بر اساس بودجه عمومی و به صورت مستقل از طرف پارلمان افغانستان تایید و از طریق وزارت مالیه تطبیق شود.
اگر استقلال مالی به دلیل کمبود منابع مالی آنچه در طول سال‌های اخیرتجربه شده است با مشکل مواجه شود، نهادها نمی‌توانند کارایی لازم را داشته باشند و برنامه‌های تطبیقی خود را پیشاپیش نمی‌توانند طرح کنند. در نتیجه امکان کارکرد نهادهای انتخاباتی بر اساس عدم استقلال مالی دچار مشکل خواهد شد.
اگر نهادهای انتخاباتی نتوانند منابع مالی لازم را از بودجه عمومی به دست آورند و تنها توسط دونرهای بیرونی و موقت تامین شوند، امکان پاسخ گویی این نهادها به دستگاه نظارتی انتخابات کاهش پیدا خواهد کرد. مردم باید بتوانند از مالیاتی که برای مصارف دولت و مخصوصاً کمیسیون‌های انتخاباتی می‌پردازند نظارت کنند و مسئولین نیز در این شرایط ناچار به پاسخگویی خواهند بود و در صورت عدم شفافیت مالی و پاسخگویی مسئولین به مردم، میزان بودجه و نحوه مصارف می‌تواند دچار تغییراتی برای پاسخگویی بهتر شود.
همچنین این نهادها باید در حیطه فعالیت خود در تعیین پالیسی، تصمیم گیری، جذب قوای بشری از دیگر نهادهای حکومتی و غیر حکومتی کاملاً مستقل باشد تا بتواند بدون دخالت و نفوذ نهادها و افراد حتی در بالاترین سطح تصامیم و نتیجه گیری‌های خود را داشته باشد.
برای حفظ کارکرد و استقلال نهادهای انتخاباتی نیازمند وجود سیستم نظارتی کارا و قابل اتکا است، مردم باید بتوانند از آرای خود و نتایج آن به صورت مستمر و دائم نظارت کنند، این نظارت باعث می‌شود تا پالیسی‌ها و برنامه‌های انتخاباتی با شفافیت و پاسخ گویی بیشتر تطبیق شود. در نبود سیستم نظارتی هر نهادی به فساد می‌گراید. استقلال نهادهای انتخاباتی و احترام و پذیرفتن تصامیم آنها در طول زمان می‌تواند باعث تقویت و مشروعیت بیشتر آنها شود.
سخنان کمیشنر کمیسیون انتخابات مولانا عبدالله از این بابت دارای اهمیت است که برای مامورین کمیسیون‌های انتخاباتی از نظارت دستگاه‌های نظارتی و سیستم مجازات روایت می‌کند و اگر این روند بتواند آهسته آهسته شفافیت را برای مردم افغانستان به ارمغان آورد، بدون شک می‌توان به آینده کمیسیون‌های انتخاباتی خوش بین بود در غیر آنصورت بقای نظام سیاسی با مشکل مواجه خواهد شد.
