داد و ستدها؛ جایگاه پاکستان امروز برای افغانستان فردا
مترجم: سید طاهر مجاب- خبرگزاری دید
خبرگزاری دید: تنش بین پاکستان و افغانستان منجر به همکاری کابل و تهران در چابهار، اولین بندر آب‌های عمیق ایران، خواهد شد. برای کابل، چابهار در دسترس‌ترین جایگزین نسبت به بنادر پاکستان مانند کراچی و گوادر است. هند نیز به دلیل نگرانی‌های استراتژیکش از توسعه چابهار به عنوان راهی برای کاهش وابستگی افغانستان به پاکستان و به طور بالقوه بهبود دسترسی این‌کشور به بازارهای آسیای مرکزی پشتیبانی کرده است.
تنش‌های شدید بین افغانستان و پاکستان به دلیل حملات شبه‌نظامیان که اسلام‌آباد آن‌ها را شورشیان فرامرزی می‌خواند، روابط دو طرف و همچنین روابط آن‌ها با سایر همسایگان را تغییر می‌دهد.
افغانستان محصور در خشکی به شدت به ایران به عنوان مسیر جایگزین برای تجارت بین‌المللی نگاه می‌کند؛ تحول چشمگیری که می‌تواند کابل را در همسویی بیشتر با سایر قدرت‌های منطقه‌ای از جمله هند و روسیه قرار دهد.
تنش بین پاکستان و افغانستان منجر به همکاری کابل و تهران در چابهار، اولین بندر آب‌های عمیق ایران، خواهد شد.
برای کابل، چابهار در دسترس‌ترین جایگزین نسبت به بنادر پاکستان مانند کراچی و گوادر است. هند نیز به دلیل نگرانی‌های استراتژیکش از توسعه چابهار به عنوان راهی برای کاهش وابستگی افغانستان به پاکستان و به طور بالقوه بهبود دسترسی این‌کشور به بازارهای آسیای مرکزی پشتیبانی کرده است.
برای روسیه، چابهار، مسیر خروجی جایگزین به مناطق توسعه‌یافته غربی این کشور است که به دلیل جنگ اوکراین و تحریم‌های اتحادیه اروپا ارتباطات حمل‌ونقلی را از دست داده است.
در سال ۲۰۱۶، هند مجموعه‌ای از توافق‌نامه‌ها را با ایران و افغانستان برای تأمین مالی توسعه بیشتر بندر چابهار و اتصال خط آهن به افغانستان امضا کرد. کشورهای محصور در خشکی ازبیکستان و ارمنستان بعداً به این گفت‌وگوها پیوستند.
با این حال، پروژه ترانزیتی چابهار پس از روی کار آمدن طالبان در کابل در اگست ۲۰۲۱ متوقف شد و مرز ایران و افغانستان حدود سه ماه به روی تجارت و حمل و نقل بسته ماند. در پس‌زمینه پیوندهای طولانی‌مدت طالبان-اسلام‌آباد، رژیم جدید طالبان به دنبال گنجانده شدن در دهلیز اقتصادی چین-پاکستان، عنصر کلیدی طرح کمربند و جاده پکن بود، و به همین خاطر از بندر گوادر برای واردات استفاده کرد.
با این حال، در یک سال گذشته، کابل بار دیگر توجه‌اش را به سمت غرب معطوف کرده است، به‌ویژه از ماه اکتوبر گذشته؛ زمانی که اسلام‌آباد به اخراج بیش از ۱.۷ میلیون پناهجوی افغانستانی آغاز کرد و مقامات آن کشور حضور آن‌ها را به افزایش حملات شبه‌نظامیان در پاکستان گره زدند.
تصمیم اسلام‌آباد برای اخراج ۱.۷ میلیون پناهجوی افغانستانی تنش‌ها را افزایش داد.
تنش‌ها در ماه مارچ زمانی به اوج رسید که هواپیماهای نیروی هوایی پاکستان مکان‌هایی را که گفته می‌شد با یک گروه شورشی مرتبط است، بمباران کردند.
از سویی هم، مرز افغانستان و پاکستان در ماه‌های اخیر بارها مسدود شده است و کامیون‌ها صف‌های طولانی در دو طرف مرز به‌وجود آوردند.
در نوامبر گذشته، ملا عبدالغنی برادر، معاون نخست‌وزیر طالبان در امور اقتصادی، به تهران سفر کرد تا با محمد مخبر، معاون اول رییس جمهور ایران دیدار کند. برادر به چابهار نیز سفر کرد.
سخنگوی حکومت سرپرست در کابل به رسانه‌های محلی گفته بود: “ما در تلاشیم از ضرر و زیان تاجران خود جلوگیری کنیم.تجار ما نباید به یک کشور، یک مسیر و یک راه تکیه کنند.”
در ماه مارچ، جی پی سینگ، مقام ارشد روابط خارجی هند که مسئولیت امور افغانستان و ایران را برعهده دارد، به کابل سفر کرد تا با امیر خان متقی، وزیر خارجه طالبان، دیدار کند. او تا حدی برای گفت‌وگو درباره گسترش تجارت از طریق چابهار سفر کرده بود.
سخنگوی طالبان گفت که متقی در مورد تقویت “روابط سیاسی و اقتصادی با هند بر اساس سیاست خارجی متعادل” صحبت کرده است.
برای کابل، چابهار فقط بخشی از تلاش‌ها برای ایجاد پیوندهای عملی با کشورهای همسایه از طریق مشارکت در طرح‌های منطقه‌ای است. این‌ها شامل احیای دهلیز لاجورد به ترکیه از طریق ترکمنستان، آذربایجان و گرجستان، حمایت از پروژه خط لوله گاز ترکمنستان-افغانستان-پاکستان-هند و همکاری با بانک جهانی برای تکمیل پروژه تجارت و انتقال برق آسیای مرکزی-آسیای جنوبی که به عنوان کاسا-۱۰۰۰ شناخته می‌شود، است.
با این همه، طالبان کاملا از پاکستان دست نمی‌کشند. در ماه مارچ، مقامات ارشد تجاری دو طرف متعهد شدند که تجارت “بی‌وقفه” را دنبال کنند. در عین حال، تجارت را از سیاست جدا کنند. با این حال، کابل به وضوح نشان داده که گزینه‌هایی دارد که می‌تواند در برابر فشار اسلام‌آباد مقاومت کند. تلاش‌های پاکستان برای تشدید انزوای افغانستان نتیجه معکوس داشته است.
نویسنده: ولی کلیجی، محقق ارشد موسسه مطالعات ایران-اوراسیا
منبع: نیکی آسیا – Nekie Asia
