درک دیپلماسی طالبان و پیامدهای آن برای منطقه

مترجم: سید طاهر مجاب – خبرگزاری دید

خبرگزاری دید: در ماه‌های آینده، می‌توان انتظار داشت که برخی کشورهای دیگر نیز دیپلمات‌های طالبان را تایید کنند و همکاری‌های تجاری و اقتصادی با این گروه را افزایش دهند و نگرانی در مورد امنیت بر سایر نگرانی‌ها برای کشورهای منطقه غالب خواهد بود.

در ۲۱ آگست ۲۰۲۴، نماینده امارات اسلامی افغانستان در امارات متحده عربی استوارنامه خود را به طور رسمی به ابوظبی تقدیم کرد. بدرالدین حقانی در اکتوبر ۲۰۲۳ به عنوان نماینده طالبان در امارات منصوب شد و دومین دیپلمات طالبان بود که به طور رسمی پذیرفته شد. در جنوری، رییس‌جمهور چین در مراسمی در تالار بزرگ مردم، فرستاده طالبان را تایید کرد. با آن‌که امارات متحده عربی مراسم باشکوهی مانند پکن ترتیب نداد و نماینده طالبان توسط دستیار معاون وزیر در امور سیاسی پذیرفته شد، اما بیانیه وزارت خارجه طالبان به مراسم قریب‌الوقوعی اشاره کرد که در تاریخ بعدی برگزار خواهد شد. با وجود این، این اقدام یک پیروزی دیپلماتیک برای طالبان است و در شرایطی انجام می شود که طالبان سه سال قدرت را پشت سر گذاشت.

عمل‌گرایی بر سایر ملاحظات؟
امارات متحده عربی یکی از سه کشوری بود که به همراه عربستان سعودی و پاکستان اولین بار امارت اسلامی طالبان (۱۹۹۶-۲۰۰۱) را به رسمیت شناخت. حتی با وجود کاهش حضور دیپلماتیک امارات در افغانستان پس از حمله ۲۰۱۷ علیه سفیر این کشور و حمایت از تلاش‌های ایالات متحده در طول “جنگ علیه تروریزم”، به‌شدت با این گروه در تعامل بوده است. این کشور سفارتش را در سپتمبر ۲۰۲۱ بازگشایی و در ۲۰۲۲، شرکت GAAC Solutions مستقر در ابوظبی قراردادی را برای مدیریت تمام «عملیات زمینی» در سه میدان‌هوایی کابل، قندهار و هرات برنده شد. قطر و ترکیه هر دو انتظار داشتند که این قرارداد را از آن خود کنند زیرا توافق اولیه با آن‌ها در اوایل ۲۰۲۲ انجام شد. با این حال، قرارداد نهایی در سفر ملا ابوالغنی برادر معاون نخست‌وزیر امارت اسلامی به این کشور در سپتمبر ۲۰۲۲ امضا شد. ایر عربیا و فلای دبی نیز پروازهایش را به کابل از سر گرفتند.
رهبران امارات عربی از زمان بازگشت طالبان به قدرت با رهبران ارشد آن‌ها دیدار کرده اند. یک هفته قبل از تایید صلاحیت فرستاده طالبان، شیخ محمد بن زاید آل نهیان، رییس جمهور امارات با ملا محمد حسن آخوند، نخست وزیر موقت حکومت سرپرست که به دلایل پزشکی از این کشور بازدید کرده بود، ملاقات کرد. در ماه جون، شیخ نهیان با سراج‌الدین حقانی، سرپرست وزیر داخله حکومت سرپرست طالبان ملاقات کرد و هر دو درباره گام‌هایی برای حفظ منافع متقابل و حفظ ثبات در منطقه گفت‌وگو کردند. برای ابوظبی، داشتن رابطه با طالبان به دلایل متعدد مهم است – به دلیل رقابت با قطر و افزایش نفوذ دوحه در افغانستان پس از خروج غرب، و نگرانی‌هایش در مورد تروریزم. بنابراین، از سناریوی فعلی استفاده کرده نفوذش را در این کشور گسترش می‌دهد.
همزمان با این پیشرفت‌های دیپلماتیک، نخست‌وزیر ازبیکستان با یک هیئت ۱۲ نفره در ۱۷ آگست به افغانستان سفر کرد که اولین سفر این چنینی در سطح عالی توسط یک کشور خارجی بود. دو طرف چندین دیدار و ۳۵ قرارداد به ارزش ۲.۵ میلیارد دالر امضا کردند. بر اساس گزارش رسانه‌‌های طالبان، نخست‌وزیر ازبیکستان نیز تمایلش را برای پذیرایی رسمی از فرستاده طالبان در تاشکند نشان داده و آن‌ها را به این کشور دعوت کرد. این تحول در پس‌زمینه تعامل مداوم بین طالبان و جمهوری‌های آسیای مرکزی در مورد موضوعات مرتبط با منافع اقتصادی و امنیتی و طرح‌های ارتباطی در منطقه صورت می‌گیرد.

سیاست خارجی متعادل و اقتصادی
الامارت، کانال خبری رسمی طالبان، تصمیم امارات متحده عربی را «تایید رسمی» امارت اسلامی افغانستان تلقی کرد که تلاش‌های آن‌ها را برای به رسمیت شناختن و مشروعیت بین‌المللی بیشتر تقویت می‌کند. از سال ۲۰۲۱، رویکرد جامعه بین‌المللی برای تحت فشار قرار دادن طالبان جهت تعدیل سیاست‌هایش، از طریق کاهش کمک‌ها یا اجرای دقیق تحریم‌ها، هیچ تغییری در جهان‌بینی این گروه به‌وجود نیاورده است. همزمان، امارات با اکثر کشورهای همسایه و فراتر از آن رابطه کاری مناسبی برقرار کرده است.
در حالی که هنوز هم دوگانگی عمده‌ای بین میزان مبادلات کشورهای منطقه و کشورهای غربی وجود دارد، اما نوعی پذیرش ناخواسته برای تعامل اجتناب‌ناپذیر با این گروه دست‌کم به یک شکلی وجود داشته است. به گفته آرون زلین، که تعداد تعاملات بین حکومت سرپرست افغانستان و نمایندگان سایر کشورها را ترسیم کرده است، بین آگست ۲۰۲۱ و ۲۲ فبروری ۲۰۲۴، امارت اسلامی در نزدیک به یک هزار و ۳۸۲ نشست با حدود ۸۰ کشور شرکت کرد.
در ۱۵ آگست، این گروه سه سالگی بازگشت به قدرت را در افغانستان جشن گرفت و رژه‌ نظامی را در پایگاه هوایی بگرام ترتیب داد. اعضای این گروه دارایی‌ها و قابلیت‌های نظامی شان را با سلاح‌ها و خودروهای نظامی به‌جا مانده از ایالات متحده در مراسم رژه نشان دادند.

در سخنان مقامات طالبان تاکید بر استقلال افغانستان در برابر مداخلات خارجی و اشغال خارجی و تاثیر تثبیت کننده بازگشت طالبان مشاهده شد و از مهاجران خارج از کشور خواسته شد تا به کشور بازگردند. در این جشن باشکوه که نزدیک به ۱۰ هزار نفر شرکت کردند، خبری از زنان این کشور و مشکلاتی که مردم با آن روبرو هستند، نبود. هدف آن نشان دادن قدرتی بود که در حال حاضر طالبان در اختیار دارند – قدرت نسبی آن‌ها در مقایسه با اولین سال قدرت‌شان.
از زمان بازگشت، این گروه اهمیت زیادی به سیاست خارجی‌اش و ارتباط با جهان خارج داده است. آن‌ها آن را بر اساس «دیپلماسی اقتصادی» خود تنظیم می‌کنند و ادعا می‌کنند که «سیاست خارجی اقتصاد محور و متعادل» را دنبال می‌کنند. سال گذشته، سرپرست وزارت امور خارجه امارات بر اهمیت همکاری با کشورهایی که با آن‌ها منافع اقتصادی متقابل دارند، تاکید کرد، حتی اگر ممکن ابوظبی اختلافات سیاسی از قبل با آن کشورها داشته باشد. آن‌ها دیپلماسی اقتصادی را در داخل و خارج به عنوان «ابزار مشروعیت» می‌دانند.
موضع‌گیری علنی آن‌ها از یک سو غرب را به دلیل تبلیغات منفی و نفوذ فاسدش به سخره می‌گیرد. و از سوی دیگر، از جامعه جهانی می‌خواهند که برای انکشاف افغانستان، کمکها و مشارکت اقتصادی را افزایش دهد. هدف این سیاست تقویت روابط خوب با همه و جلوگیری از تبدیل شدن افغانستان به فضای رقابت «منفی» است. اما در پوشش این بسته‌بندی اقتصادی، رویکرد اساسی طالبان در قبال جهان خارج به دو جنبه وابسته است؛ استفاده از نگرانی‌های کشورهای مختلف، عمدتاً مربوط به امنیت، به نفع خودشان. دوم، استفاده از آن برای ایجاد روابط اقتصادی با آن‌ها و همچنین ایجاد فضای بیشتر تا بتوانند سیاست‌های قهقرایی را در داخل کشور اجرا و تطبیق کنند.

سر و کار با طالبان مصمم و مدعی
مشارکت طالبان در سومین کنفرانس دوحه به جای زنان و گروه‌های جامعه مدنی، تصمیم آن‌ها برای ممنوعیت حضور ریچارد بنیت، گزارش‌گر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر در افغانستان و دستور آن‌ها به نمایندگی‌های دیپلماتیک در اروپا مبنی بر این‌که دیپلمات‌ها، پاسپورت، ویزا یا سایر اسناد صادر شده توسط این ماموریت‌های دیپلماتیک دیگر اعتباری ندارد، همه نشان‌دهنده قاطعیت روزافزون این گروه است. حتی با وجود این‌که رسمیت‌یابی قانونی همچنان هدف بلندمدت طالبان باقی مانده است، اما وضعیت موجود به آن‌ها این فضا را داده تا قدرتش را بر این کشور مستحکم و تصویری عمومی از قدرت دیپلماتیک ارایه دهد.
در آخرین جلسه پاسخگویی که در سال ۲۰۲۳ برگزار شد، متقی در پاسخ به پرسشی درباره این‌که چرا کشورها حکومت آن‌ها را به‌رسمیت نمی‌شناسند، او بر عدم درکش از معنای به‌رسمیت شناسی پافشاری کرد. وی تصریح کرد: اگر بازگشایی سفارتخانه‌ها، تبادل دیپلمات‌ها، صدور روادید و گذرنامه، بازدید هیئت‌ها و روابط تجاری دو کشور به‌معنای رسمیت باشد، پس از سوی برخی کشورها به رسمیت شناخته شده‌اند.
این ابهام عمدی به این گروه اجازه می‌دهد تا در ازای به‌رسمیت شناخته شدن، خواسته‌های جامعه بین‌الملل در مورد حکومت فراگیر، حقوق و آزادی زنان و غیره را نادیده بگیرد و در عین حال، به رخ بکشد که تعامل فزاینده آن‌ها با جهان به دلیل دیپلماسی ماهرانه‌شان است.

نتیجه‌گیری
در ماه‌های آینده، می‌توان انتظار داشت که برخی کشورهای دیگر نیز دیپلمات‌های طالبان را تایید کنند و همکاری‌های تجاری و اقتصادی با این گروه را افزایش دهند. نگرانی در مورد امنیت بر تمامی سایر نگرانی‌ها برای کشورهای منطقه غالب خواهد بود. آن‌ها تلاش خواهند کرد تا با جلوگیری از تهدید فزاینده تروریزم، این گروه را بیشتر و بیشتر در روند منطقه‌ای ادغام کنند تا ثبات را تضمین کنند. برای مردم افغانستان، به‌ویژه زنان، حکومتی که به‌شدت در برابر فشارهای بین‌المللی مصئون می‌ماند، حقوق و آزادی گروه‌هایی را که فرودست می‌داند، همواره سرکوب خواهد کرد. توشیح قانون امر به معروف که توسط وزارت امر به معروف و نهی از منکر تدوین شده بود، در زندگی خصوصی افراد مداخله می‌کند و قصد دارد اعمال روزمره زنان و مردان را مقرراتی سازد؛ آزمایشی که نشان می‌دهد چقدر همه چیز در این کشور برای مردم عادی بد به‌نظر می‌رسد.

نویسنده: شیوام شخاوت

منبع: بنیاد تحقیقاتی دیدبان – ORF