در حالی که تأثیر فوری تحریم‌های ایالات متحده بر رهبران کلیدی طا-لبان نامشخص است، اما کارشناسان امیدوارند که فشار بین‌المللی مداوم، همراه با تعامل با صداهای معتدل در درون طا-لبان، بتواند به پیشرفت در موضوعاتی مانند تحصیل دختران کمک کند
ایالات متحده امریکا دو وزیر طا-لبان به نام‌های شیخ محمد خالد حنفی و شیخ فریدالدین محمود را به دلیل مواضع شان در قبال تحصیل دختران تحریم کرده است. اما آیا این امر تفاوتی به وجود خواهد آورد؟
ممنوعیت تحصیل دختران ممکن است مورد حمایت همه طا-لبان قرار نگیرد. مصاحبه با مقامات طا-لبان در کابل حاکی از اختلافات داخلی در درون حکومت است.
تصمیم اخیر ایالات متحده برای اعمال تحریم‌ها بر دو رهبر کلیدی طا-لبان که گمان می‌رود بر هبت الله آخوندزاده رهبر طا-لبان روی ممنوعیت تحصیلات متوسطه و عالی برای دختران تأثیر بگذارد، بخشی از تلاش‌های جهانی برای وادار کردن حکومت آن‌ها به لغو این ممنوعیت است.
در ۸ دسمبر، دفتر کنترول دارایی‌های خارجی (OFAC) وزارت خزانه داری ایالات متحده، شیخ محمد خالد حنفی و شیخ فرید الدین محمود را به دلیل دست داشتن در «نقض جدی حقوق بشر مرتبط با سرکوب زنان و دختران، از جمله از طریق محدودیت دسترسی زنان و دختران به تحصیلات متوسطه در افغانستان صرف بر اساس جنسیت» تحریم کرد.
پست‌های بلند در کابینه مردانه طا-لبان
حنفی و محمود در کابینه تمام مردانه حکومت طا-لبان پست‌های تأثیرگذاری دارند.
حنفی ریاست معاونت و وزارت امر به معروف طا-لبان را بر عهده دارد و مسئول اجرای تفسیر آن‌ها از قوانین اسلامی است، در حالی که محمود به عنوان وزیر خدمت و اکادمی علوم را رهبری می‌کند. به گفته کارشناسان آموزش و پرورش و مقامات اداره طا-لبان در کابل، گمان می‌رود که هر دو نفر نقش مهمی در تشویق آخوندزاده رهبر طا-لبان برای صدور فرمان بحث‌برانگیز محدود کردن تحصیل دختران داشته‌اند.
از زمان تسلط طا-لبان بر افغانستان در اگست ۲۰۲۱، آن‌ها دختران را از تحصیل فراتر از صنف ششم منع کرده‌اند، زیرا به گفته آن‌ها، دسترسی دختران به تحصیل فراتر از آن با تفسیر آن‌ها از قوانین اسلامی یا شریعت مطابقت ندارد.
دختران افغانستانی در بحبوحه ممنوعیت تحصیل متوسطه آینده تیره‌ای دارند.
افغانستان تنها کشوری در جهان است که چنین محدودیت‌هایی را اعمال می‌کند.
به گفته آژانس کودکان سازمان ملل متحد یا یونیسف، این اقدام طا-لبان افغانستان را به عنوان تنها کشور جهان با محدودیت در تحصیل زنان که بیش از یک میلیون دختر را تحت تأثیر قرار داده است مشخص کرد.
به‌رغم اعتراض جهانی، طا-لبان نشانه اندکی از تسلیم شدن از خود نشان داده اند. در دسمبر ۲۰۲۲، آن‌ها محدودیت‌ها را بیشتر کردند و زنان و دختران را از حضور در دانشگاه‌ها، حتی در مکان‌های مجزا با پوشش صورت، منع کردند. این اقدام با انتقاد بیشتر از سوی گروه‌های حقوق بشر، علما و حتی سازمان‌های مسلمان مانند سازمان همکاری اسلامی، که هیئتی را به کابل فرستاد تا از طا-لبان بخواهد در این مورد تجدید نظر کند، مواجه شد.
زنان افغانستان چگونه با حکومت طا-لبان کنار می‌آیند؟
فعالان گفتند که توجیهات ارایه شده توسط طا-لبان برای این ممنوعیت – نگرانی‌ها در مورد هنجارهای مذهبی و فرهنگی، امنیت و زیرساخت‌ها – دقیقاً منعکس‌کننده موارد استفاده شده در دهه ۱۹۹۰ است.
احمد، متخصص انکشافی مستقر در کابل با تمرکز بر صحت و سلامت، می‌گوید: «طا-لبان دستورالعمل قوی دارند که از آن پیروی می‌کنند، و یکی از قوانین این است که دختران آموزش نبینند و تفسیر خود را از هنجارهای مذهبی و فرهنگی در هم می‌آمیزند». او به دلایل امنیتی ترجیح داد فقط از این استفاده شود.
در حالی که تأثیر فوری تحریم‌های ایالات متحده بر رهبران کلیدی طا-لبان نامشخص است، اما کارشناسان امیدوارند که فشار بین‌المللی مداوم، همراه با تعامل با صداهای معتدل در درون طا-لبان، بتواند به پیشرفت در موضوعاتی مانند تحصیل دختران کمک کند.
در همین حال، طا-لبان تحریم‌های ایالات متحده علیه وزرای خود را محکوم کردند.
ذبیح الله مجاهد سخنگوی ارشد طا-لبان در شبکه اجتماعی اکس گفت: «اعمال فشار و محدودیت راه‌حل هیچ مشکلی نیست».
اختلاف‌های احتمالی می‌توانند جرقه‌ای برای تغییر باشد
مصاحبه با مقامات طا-لبان در کابل، به هر حال حاکی از اختلافات داخلی در درون حکومت در مورد مسایل مختلف به ویژه ممنوعیت تحصیل دختران است.
یکی از مقامات سطح متوسط طا-لبان که به دلایل امنیتی ناشناس صحبت کرد به دویچه وله گفت که آخوندزاده رهبر طا-لبان که توسط افراد سرسخت و تندرو مانند حنفی و محمود احاطه شده است، از اجرای دقیق شریعت دفاع می‌کند و با صداهای میانه‌رو در صفوف طا-لبان مخالف است.
برکناری اخیر شیخ عبدالباری حقانی وزیر تحصیلات عالی در اداره طا-لبان که به دختران اجازه داده بود تا در دسمبر ۲۰۲۲ در صنف‌های جداگانه در دانشگاه‌ها حضور یابند، نمونه‌ای از موضع سفت و سخت آن‌ها در این مورد است.
به گفته کارشناسان، در حالی که اختلافات داخلی در درون طا-لبان همچنان پابرجاست، آخوندزاده با تسلط قوی‌تری بر قدرت ظاهر شده است.
حسن عباس استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه دفاع ملی واشنگتن و نویسنده کتاب «بازگشت طا-لبان» گفت: «علاوه بر نیروی امنیتی قوی‌تر که مستقیماً به آخوندزاده گزارش می‌دهد، شبکه روحانیون محافظه‌کار روستایی او نیز سازمان‌دهی‌شده‌تر است».
عباس به دویچه وله گفت: «همه چیزها در حوزه شریعت و مسایل مهم سیاست، از جمله تحصیل دختران، اکنون کاملاً در دست حکومت نظامی قندهار به رهبری هبت الله است».
هیچ برنامه فوری برای بازگشایی مکتب‌های دخترانه وجود ندارد.
فاطمه دانش آموز ۱۵ ساله (نام تغییر کرده) در کابل که از زمان اعلام ممنوعیت در سپتمبر ۲۰۲۱ قادر به حضور در مکتب نیست، گفت: «دلم برای مکتب، معلمان و دوستانم تنگ شده است. بدون تحصیل، آینده ما تاریک خواهد بود».
این ممنوعیت نه تنها نابرابری‌های جنسیتی موجود را تشدید می‌کند، بلکه تهدیدی برای دستاوردهای توانمندسازی زنان در دو دهه گذشته است.
امریکا متهم به «دو رویی»
مریم (نام تغییر کرده)، معلم سابق مکتب در کابل گفت که با وجود فساد، حکومت‌داری بد و وضعیت نظم و قانون در دو دهه گذشته، افغانستان شاهد افزایش توانمندی زنان در آموزش، مشاغل و سایر زمینه‌ها بود.
او جامعه جهانی را متهم می‌کند که در تضعیف نگرش طا-لبان نسبت به دختران صادق نیست.
مریم به دویچه وله گفت: «پس از واگذاری افغانستان به طا-لبان، جامعه جهانی متأسفانه به تماشاچیانی خاموش تبدیل شده است که مصیبت‌های زنان افغانستان را نظاره‌گر هستند. آن‌ها با تحمیل تحریم‌های ظاهری بر رهبران طا-لبان، به دنبال نمایش چهره‌ای از نگران بودن برای تحصیل دختران هستند.»
