افغانستان در سال ۱۳۹۹ –بخش نخست

افغانستان در سال ۱۳۹۹، عنوان سلسله‌مطالبی است که به بازخوانی مهم‌ترین تحولات افغانستان در عرصه‌های سیاست و امنیت می‌پردازد.

این رویدادها به ترتیب وقوع از نظر زمانی و با شماره‌گذاری در تعداد بر اساس ماه‌های سال، بازخوانی می‌شود.
قسمت اول این نوشتار را باهم می‌خوانیم.
حمل
۱
سال روان خورشیدی، با کشتار نیروهای امنیتی توسط طالبان در ولایت جنوبی زابل آغاز شد. یک پاسگاه مشترک نیروهای ارتش و پولیس صبح روز جمعه، اول حمل، مورد حمله مهاجمان قرار گرفته و درنتیجه، دست‌کم بیست و پنج تن از این نیروها جان باختند. در این حمله نزدیک به شش یا هشت تن از نیروهای پولیس نیز با مهاجمان همدست شده بودند.
این حمله به مثابه هدیه نوروزی مرگبار برای مردم و نیروهای امنیتی افغانستان، هرگز با واکنشی شدید و جدی از سوی امریکا و دیگر قدرت‌های خارجی حامی دولت افغانستان روبرو نشد؛ زیرا در این حمله مفاد اصلی توافقنامه صلح امریکا و طالبان نقض نشده بود و طالبان همانگونه که پیشتر هم به صراحت اعلام کرده بودند نیروهای افغان را آماج حمله قرار داده و ۲۵ تن از آنان را کشتند، بی آن که هیچ نیروی خارجی در این رویداد، آسیب دیده باشد.
۲
روز دوشنبه، چهارم حمل ۱۳۹۹، مایک پمپئو وزیر خارجه امریکا در سفری اعلام‌نشده وارد کابل شد. این سفر به منظور حل اختلافات سیاسی غنی و عبدالله بر سر ریاست جمهوری انجام شد و جز قطع یک میلیارد دالر کمک امریکا به افغانستان، نتیجه دیگری در پی نداشت و به این ترتیب، برای نخستین بار در بیست سال گذشته، دولت افغانستان، به عنوان دولت دست‌ساز امریکا و هم‌پیمان استراتژیک این کشور، به صورت مستقیم تحت فشار سنگین اقتصادی ایالات متحده قرار گرفت.
۳
صبح روز چهارشنبه ششم حمل، مهاجمان انتحاری به عبادتگاه سیک‌ها در شهر کابل حمله کردند. این حمله حوالی ساعت هشت صبح با ورود مهاجمان انتحاری به درمسال سیک‌ها در کوچه شوربازار کابل صورت گرفت.
دو ساعت پس از شروع حمله طبقه اول درمسال پاکسازی شد و شماری از گیرمانده‌ها نجات داده شدند.
این حمله تلفاتی هم در پی داشت و به دلیل غیرنظامی بودن منطقه، عملیات نجات به کندی و با احتیاط انجام شد.
مسئولیت این رویداد را کسی به عهده نگرفت و طالبان نیز گفت در این حمله نقشی ندارد.
در تابستان ۱۳۹۷ نیز شهروندان سیک و هندوی افغانستان در شهر جلال‌آباد هدف یک حمله انتحاری قرار گرفتند. در آن حمله ۱۹ نفر کشته و ۲۱ نفر زخمی شدند.
۴
در بیست و پنجم ماه حمل، ۳۶۱ زندانی طالبان در سه مرحله از زندان‌های دولتی آزاد شدند. این نخستین مرحله از آزادی ۵ هزار زندانی این گروه بود که یکی از مهم‌ترین بندهای مورد توافق امریکا و طالبان است، اما در حالی‌ که روند رهایی زندانیان طالبان از زندان‌های کشور جریان داشت، رحمت‌الله نبیل، رییس پیشین امنیت ملی گفت که حاجی مالی خان، از فرماند‌هان ارشد طالبان که از زندان بگرام آزاد شده ‌بود، دوباره به میدان جنگ برگشته‌ است.
ماه‌ها پس از آزادی کامل زندانیان طالبان، امرالله صالح و سرور دانش، معاونان ریاست جمهوری اعتراف کردند که اکثر آنان به میدان جنگ برگشته‌اند.
ثور
۱
اوایل ماه ثور نیز برای نیروهای امنیتی، به ویژه در ولایات شمالی کشور، روزهای تلخ و پرتلفاتی بود. در این زمان ده‌ها نیروی امنیتی پولیس و ارتش ملی در ولایات مختلف کشور طعمه حملات طالبان شده و جان باختند.
در ولایت سرپل در شمال کشور، چهار‌شنبه شب، سوم ثور، در دو حمله جداگانه طالبان به ولسوالی‌های سوزمه قلعه و سانچارک این ولایت، ۱۱ پولیس محلی شهید و ۱۹ تن دیگر زخمی شدند.
در ولایت جوزجان نیز مسؤولان محلی از مرگ ۷ تن و زخمی شدن ۹ تن از نیروهای امنیت ملی در ولسوالی آقچه این ولایت در اثر حمله طالبان در حوالی ساعت ۱۱ دوشنبه‌شب، اول ثور خبر دادند.
اندکی پس از آن در ولسوالی شولگره ولایت بلخ نیز بیش از ۱۰ نیروی خیزش مردمی در حمله طالبان کشته و زخمی شدند.
طالبان مسلح، سه شنبه‌شب، دوم ثور، با حمله به منطقه دالان ولسوالی شولگره این ولایت حمله کرده و ۸ تن از نیروهای خیزش مردمی را کشته و ۳ تن دیگر را زخمی کردند.
منطقه دالان از امن‌ترین مناطق ولسوالی شولگره ولایت بلخ در بیست سال اخیر بوده است.
۲
بر پایه گزارش شورای امنیت ملی، در عرض دو ماه نخست سال ۱۳۹۹، گروه طالبان ۲۸۰۴ بار نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان را مورد حمله قرار داده است.
این حملات منجر به جان باختن و زخمی شدن ۷۸۹ غیر نظامی و مرگ ۲۷۳۷ جنگجوی طالبان گردید.

همزمان، دفتر نمایندگی سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) نیز با نشر گزارشی، اعلام کرد که در سه ماه اول سال ۲۰۲۰ میلادی، ۵۳۳ غیرنظامی از جمله بیش از ۱۵۰ کودک، قربانی جنگ طالبان با دولت شده‌اند. این درحالی است که شمار زخمیان غیرنظامی در این مدت، به ۷۶۰ تن رسیده است.
۳
حوالی ساعت ۱۰ صبح سه شنبه، ۲۳ ثور، سه تروریست خون‌ریز، یک مرکز صحی نسایی ـ ولادی را در غرب کابل آماج قرار دادند؛ مرکزی که در آن، زنان باردار و کودکان نوزاد، تحت مراقبت‌های ویژه صحی قرار می‌گیرند تا زندگی و امید در جغرافیای خشونت و مرگ، به تمامی از میان نرود و نابود نشود.
در این حمله، ۲۴ نفر که غالبا مادران و نوزادان بودند، کشته و ۳۶ نفر دیگر زخمی شدند.
همزمان در ولایت ننگرهار هم در یک حمله انتحاری در مراسم تشیع جنازه یک فرمانده پولیس محلی، ۲۱ غیر نظامی کشته و ۵۵ نفر دیگر زخمی شدند.
در خوست هم در نتیجه دو انفجار جداگانه حد اقل ۱۴ نفر کشته و زخمی شدند.
این جنایت‌ها سند آشکار جنگ‌افروزی صلح امریکایی با طالبان است که هر روز با خون ده‌ها سرباز و کودک و مادر این سرزمین امضا می‌شود.
۴
با این حال، جنایت تروریست‌های خون‌آشام در کابل و ننگرهار خلاصه نشد، بلکه دوشنبه ۲۲ ثور، شش سرباز ارتش در شبیخون طالبان در لغمان به قتل رسیدند. اگرچه منابع غیر رسمی، آمار تلفات سربازان ارتش در این حمله را ۲۷ نفر اعلام کردند.
همزمان، انفجار چهار ماین کنار جاده‌ای در منطقه حوزه هفدهم شهر کابل، چهار نفر را زخمی کرد.
این رخدادها موجب شد تا سخنگوی شورای امنیت ملی کشور بگوید که طالبان تاهنوز هیچ‌گونه اراده‌ای از خود برای صلح نشان نداده‌اند و این بیانگر آن است که این گروه هنوز هم معتقد به جنگ و خشونت است.
۵
سرانجام روز یکشنبه ۲۸ ثور، عبدالله با امضای یک توافقنامه سیاسی از خیر ریاست جمهوری گذشت و این سمت را به اشرف غنی واگذار کرد.
بر پایه توافق انجام‌شده، اشرف غنی رییس جمهور شد و عبدالله رییس شورای عالی مصالحه. سهم عبدالله در معرفی اعضای کابینه نیز پنجاه درصد تعیین شد و او از نظر تشریفات، تنها در مسایل مربوط به مصالحه ملی، جایگاه مقام دوم کشور را دارد.
۶
هفته پایانی ماه ثور هفته خونینی برای افغانستان بود و در ولایات مختلف از جمله در غزنی، خوست و پروان رویدادهای مرگباری اتفاق افتاد که منجر به کشته شدن چندین هموطن غیرنظامی و غالبا در حین ادای فریضه نماز در مساجد شد.
روز دوشنبه ۲۹ ثور، در حمله موتر بمب‌گذاری شده در شهر غزنی، ۹ نفر جان باختند و ۲۰ نفر زخمی شدند.
این حمله طالبان بر ساختمان قطعه ویژه «۷۰۳» ریاست امنیت ملی غزنی، در واکنش به اعلام جنگ از سوی اشرف غنی، انجام شد.
۷
روز سه شنبه ۳۰ ثور، در ولسوالی صبری ولایت خوست نیز حمله مسلحانه بر نمازگزاران سه نفر را به کام مرگ فرستاد.
همزمان در رویدادی مشابه در ولایت پروان، ۸ نفر کشته و ۶ نفر از نمازگزاران زخمی شدند.
جوزا
۱
همزمان با عید سعید فطر در چهارم ماه جوزا، طالبان آتش‌بس سه روزه اعلام کرد و اشرف غنی نیز با استقبال از این تصمیم طالبان، به نیروهای دولتی دستور داد متقابلا آتش‌بس را رعایت کنند و در حالت دفاعی قرار بگیرند. او همچنین با صدور فرمانی، حکم آزادی ۲۰۰۰ تن دیگر از زندانیان این گروه را امضا و یک هزار تن آنان را تا روز سه شنبه ۶ جوزا آزاد کرد.
۲
حوالی ساعت ۷:۲۰ دقیقه شام روز سه‌شنبه، ۱۳ جوزا در محوطه مسجد وزیر اکبرخان، در منطقه سبز امنیتی کابل، انفجاری رخ داد که در اثر آن مولوی داکتر ایاز نیازی، خطیب پرنفوذ این مسجد و روحانی سرشناس و منتقد افراط‌گرایی، به شهادت رسید.
اما در حالی که تنها ده روز از ترور مولوی داکتر ایاز نیازی می‌گذشت، جمعه ۲۳ جوزا، مولوی عزیزالله مفلح، امام و خطیب مطرح و شناخته‌شده مسجد شیرشاه سوری در کارته ۴ کابل، در دام توطئه مشابه گرفتار آمد و جان سپرد.
این دو روحانی، به عنوان دو نماینده مطرح و متین گفتمان اعتدال و همدگرپذیری دینی در میان جامعه روحانیت حنفی افغانستان بودند؛ دو روحانی آگاه و فصیح و صریح‌اللهجه‌ای که وسعت دایره اثرگذاری معنوی شان، تمام افغانستان را فرامی‌گرفت و به عنوان دو پیش‌آهنگ کاروان رواداری دینی و ستیز با عصبیت قومی ـ مذهبی، خیل عظیمی از جوانان و دانشجویان را مجذوب افکار اخوت‌محور خود کرده بودند و به همین دلیل دو مانع بزرگ فکری بر سر راه اشاعه اندیشه‌های افراط‌گرایانه جریان‌های رادیکال شمرده می‌شدند.
۳
وزرای خارجه ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا، روز دوشنبه ۱۲ جوزا، با انتشار اعلامیه‌ای هشدار دادند که با برگشت دوباره امارت اسلامی در افغانستان، تمامی کمک‌ها و حمایت سیاسی خود را به و از افغانستان قطع خواهند کرد.
در این اعلامیه بر حفظ نظام جمهوری و دستاوردهای ۱۹ سال اخیر افغانستان در کنار آتش‌بس دایمی و آغاز مذاکرات داخلی صلح، به عنوان شروط اتحادیه اروپا برای حمایت از افغانستان، تاکید شده بود.
۴

دبیر کل ناتو در ۲۹ جوزا و پس از پایان نشست وزرای دفاع این سازمان نظامی اعلام کرد که نیروهای ناتو در افغانستان، از ۱۶ هزار به ۱۲ هزار کاهش یافته و روند خروج ادامه دارد.
امریکا و ناتو برای مبارزه با تروریزم وارد افغانستان شدند، اما در حالی که تروریزم به جای نابودی، تقویت شد و با ظهور داعش، تکامل یافت، این نیروها نیز در چرخشی شگفت‌انگیز از مبارزه با تروریزم به آموزش نیروهای امنیتی افغانستان و اکنون به مبارزه با فساد تغییر مأموریت دادند.
سرطان
۱
روز یکشنبه هشتم سرطان، یک تجمع بزرگ طالبان در روستای «کته قلعه» ولسوالی سوزمه قلعه ولایت سرپل، هدف حمله هوایی قرار گرفت. به گفته مقام‌های نظامی و منابع محلی، در این تجمع رهبران محلی طالبان حضور داشتند. اگرچه از آمار تلفات این حمله، گزارش دقیقی منتشر نشد، اما قدر مسلم این است که سران این گروه در شمال افغانستان در آن تجمع حضور داشته و اکثر آنان کشته شدند.
۲
نشست منطقه‌ای «تقویت اجماع برای صلح» افغانستان روز دوشنبه، ۱۶ سرطان به ابتکار دولت از طریق ویدئوکنفرانس در ارگ ریاست ‌جمهوری برگزار شد. در این نشست نمایندگان حدود ۲۰ کشور و سازمان‌ بین‌المللی حضور داشتند، اما این نشست مجازی، به رغم آن‌که قدم و اقدامی مهم برای رسیدن افغانستان به صلح و ثبات بود، از تنش‌های غیر مستقیم میان نمایندگان هند و پاکستان به دور نماند.
به دنبال آن، روزهای نشستی سه جانبه میان افغانستان، چین و پاکستان و یک نشست منطقه‌ای دیگر با شرکت نمایندگان ۱۸ کشور و نمایندگانی از سازمان ملل متحد برگزار گردید.
۳
لویه جرگه مشورتی صلح، روز جمعه هفدهم اسد، با شرکت ۳۲۰۰ نفر و با هزینه ۳۳۰ میلیون افغانی در کابل برگزار شد. موضوع محوری این نشست سنتی، تصمیم‌گیری در مورد سرنوشت ۴۰۰ زندانی خطرناک طالبان بود؛ چیزی که آزادی آنان مهر تأیید شرکت‌کنندگان را در پی داشت و آقای غنی هم روز دوشنبه ۲۰ اسد، حکم آزادی آنان را امضا کرد.
۴
در حالی که آقای غنی در روز سه شنبه ۲۸ اسد، مشغول گذاشتن اکلیل گل به پای منار استقلال به مناسبت یکصدویکمین سالروز استقلال کشور بود، کابل هدف ۱۴ موشک قرار گرفت و یکی از آنها در ارگ ریاست جمهوری فرود آمد و شش نفر از اعضای قطعه تشریفات را زخمی کرد.
جشن استقلال امسال، اگرچه به مراتب کمرنگ‌تر از جشن سال گذشته بود، اما تحت تدابیر امنیتی شدید برگزار شد؛ تدابیری که نتوانست مانع شلیکی ۱۴ موشک و اصابت یک موشک به محوطه ارگ ریاست جمهوری شود.