افغانستان و رشد فزاینده قاچاق مواد مخدر در آسیای میانه

ترجمه و تلخیص: سید طاهر مجاب – خبرگزاری دید

حقیقت این است که هیچ‌کس نمی‌داند چه مقدار هرویین افغانستان حتی از تاجیکستان و دیگر جمهوری‌های آسیای مرکزی قاچاق می‌شود. هیچ روش قوی برای ایجاد چنین تخمینی وجود ندارد

در سال ۲۰۲۱، رییس آژانس کنترول مواد مخدر تاجیکستان به نقل از تاس گفت که حجم هرویین و حشیش کشف‌شده طی سال گذشته دو برابر شده است، از ۲٫۳ تن در سال ۲۰۲۰ به ۴ تن در سال ۲۰۲۱٫ این مواد مخدر کشت می‌شود. عمدتاً در افغانستان تولید و قاچاق می‌شود. دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل متحد (UNDOC) تخمین می‌زند که ۸۰ درصد تریاک و هرویین جهان از افغانستان در سه مسیر اصلی به آسیای بزرگ و اروپا قاچاق می‌شود و تهدید جدی به سلامت و ایمنی شهروندان در این مناطق است. وقایع اخیر در افغانستان و اوکراین کار جلوگیری از جریان قاچاق مواد مخدر غیرقانونی با منشأ افغانستان را پیچیده کرده است و باید جامعه جهانی در مورد خطرات ناشی از آن و راه‌حل‌های ممکن بحث کند.
پیشینه تاریخی
از لحاظ تاریخی، افغانستان، پاکستان و شرق ایران «هلال طلایی» را تشکیل دادند که یکی از دو منطقه اصلی تولید غیرقانونی تریاک در آسیا (مثلث طلایی دیگر) است. همواره مسیرهای متعددی برای قاچاقچیان برای قاچاق تریاک و سایر مواد مخدر از افغانستان در امتداد جاده معروف ابریشم وجود داشته است. صدها سال است که همین طور بوده و امروز هم همین طور است. یکی از این مسیرهای اصلی از طریق کشورهای آسیای مرکزی به روسیه و از طریق بلاروس به بازار گسترده‌تر اروپا منتهی می‌شود. سقوط حکومت سکولار در کابل در سال ۲۰۲۱ به معنای شکست دو دهه حضور امریکا و ناتو بود. پروژه هزینه‌های جنگ که توسط موسسه واتسون دانشگاه براون انجام شد، تخمین زد که جنگ در افغانستان ۲٫۳ تریلیون دالر برای ایالات متحده امریکا هزینه داشته است. بر اساس گزارش سیگار SIGAR، ایالات متحده به تنهایی بیش از ۸ میلیارد دالر از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۷ صرف تلاش برای از بین بردن خشخاش در افغانستان کرده است. برای دستیابی به این اهداف، آن‌ها معتقد بودند که باید منابع مالی طا-لبان را که بیشتر از برداشت و قاچاق غیرقانونی تریاک تأمین می‌شد، حذف کنند.

در سپتمبر ۲۰۰۱، طا-لبان استدلال کردند که آن‌ها برای مبارزه با ایالات متحده به این منابع مالی نیاز دارند. پس از تثبیت دولت تحت حمایت ایتلاف در افغانستان در اوایل دهه ۲۰۱۰، دولت در کابل توانست به مسایل بیشتری از جمله کشت انبوه خشخاش توجه کند. برخی مزارع خشخاش در آتش سوخت و توقیفات گسترده انجام شد. با این حال، مسیرهای متعدد قاچاق مواد مخدر همچنان فعال بود. اگرچه نیروهای تحت حمایت ایالات متحده و ناتو به عملیات برای از بین بردن زیرساخت‌های غیرقانونی مواد مخدر ادامه دادند، اما هرگز نتوانستند خشخاش را به طور کامل از مزارع افغانستان ریشه کن کنند. اکنون که طا-لبان به قدرت بازگشته‌اند، کشت خشخاش و تولید، استفاده و حمل‌و‌نقل آن را ممنوع کردند. در این رابطه، ما نمی‌توانیم با قطعیت بگوییم که آن‌ها چقدر موفق خواهند بود.
طبق گزارش UNODC، در سال ۲۰۱۰، حدود ۱۵ درصد از کل مواد افیونی و ۲۰ درصد کل هرویین از افغانستان و از طریق تاجیکستان قاچاق می‌شد.
حقیقت این است که هیچ‌کس نمی‌داند چه مقدار هرویین افغانستان حتی از تاجیکستان و دیگر جمهوری‌های آسیای مرکزی قاچاق می‌شود. هیچ روش قوی برای ایجاد چنین تخمینی وجود ندارد.
نتیجه
دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل متحد می‌گوید که طی سه سال گذشته شاهد بالاترین سطح تولید تریاک در افغانستان بوده است. حتی در حالی که همه‌گیری کووید-۱۹ در حال گسترش است، کشت خشخاش در سال ۲۰۲۰ تا ۳۷ درصد افزایش یافت. به‌ رغم پیام روشن دفتر مبارزه با مواد محدر ملل متحد UNODC، جامعه بین‌المللی با توجه به اهمیت این موضوع به اندازه کافی روی زیرساخت‌ها جهت مقابله با قاچاق مواد مخدر در آسیای میانه سرمایه‌گذاری نکرده است. دولت‌ها باید با تمرکز مجدد بر مقابله با قاچاق مواد مخدر از طریق آسیای میانه اقدام کنند.