اگر از کارت‌های فعلی در انتخابات آینده استفاده شود فاجعه‌بار خواهد بود
انتخابات افغانستان به یکی از موضوعات جنجالی و سرنوشت‌ساز مبدل شده است. انتخابات گذشته طویل‌ترین انتخابات جهان خوانده شد و نهادهای بین‌المللی برآیند انتخابات را وحشتناک خواندند.
پس از امضای تفاهم‌نامه سیاسی رهبران حکومت وحدت ملی یکی از موضوعات کلیدی آن تغییر و اصلاحات نظام انتخاباتی بود. سرانجام پس از دو سال کشمکش میان دو جناح قدرت، کمشنران جدید معرفی شدند. با توجه حساسیت موضوع، خبرگزاری دید، با یوسف رشید، عضو و سخنگوی کمیته گزینش و رییس اجراییه فیفا، گفتگو کرده است.
محمدیوسف رشید از سال ۲۰۰۴ تا اکنون در نهادهای انتخاباتی کار و تحقیق کرده است. ریاست برنامه انتخابات انستیتوت دموکراتیک در افغانستان، رییس اجراییه فیفا، عضو و سخنگوی کمیته گزینش، آموزگار تخنیکی انتخابات و ناظر انتخابات افغانستان، ناظر بین‌المللی در بسیاری از انتخابات آسیا و شرکت در کنفرانس‌های بین‌المللی مربوط به انتخابات، از فعالیت‌های وی بوده است.
خبرگزاری دید: پیشنهاد‌های کمیسیون اصلاح نظام انتخاباتی به حکومت، به چه سرانجامی رسید؟
یوسف رشید: از میان پیشنهاد‌ها فقط چند مورد که مربوط به قانون انتخابات و تغییرات در کمیسیون‌های انتخاباتی بود، عملی شده است. ایجاد کمیته گزینش و ترکیب آن به استثنای عدم موجودیت نهادهای رسانه‌ای و معرفی لیست ۲۱ نفری برای کمیسیون انتخابات و ۱۵ تن برای کمیسیون شکایات انتخاباتی شامل بسته پیشنهادی کمیسیون اصلاحات انتخاباتی بود.
معرفی اعضای جدید کمیسیون‌های انتخاباتی نیز شامل طرح اصلاحات انتخاباتی بود که تا حال عملی شده و تعداد اعضای کمیسیون انتخابات و میعاد کاری‌شان برای ۵ سال و ۳ سال در ضمن، بحث تصریح جرائم انتخاباتی در قانون انتخابات و موجودیت دو تن متخصص خارجی به حیث اعضای ناظر، بدون حق رأی در کمیسیون شکایات از جمله موارد پیشنهادی کمیسیون ویژه اصلاحات انتخاباتی است که در قانون جدید انتخابات مدنظر می‌باشد.
کارهای دیگر چون ترتیب فهرست رأی‌دهندگان، توزیع شناسنامه‌های برقی، توازن محلات و مراکز رأی‌دهی، استفاده از کارمندان دولت به حیث کارکنان انتخابات، کاهش مصارف انتخاباتی، تغییر سیستم انتخاباتی از مواردی است که باید کمیسیون انتخابات روی اصلاحات آن کار کند.
خبرگزاری دید: انتقادهایی وجود دارد که در کمیته گزینش نفوذ سیاسی برخی افراد چشم‌گیر بوده است، نگاه شما چیست؟
یوسف رشید: با توجه به واقعیت‌های عینی افغانستان و در عین حال ساختار حکومت وحدت ملی، این موضوع نزد مردم تقریباً در همه موارد قابل تعمق و بحث است. خوشبختانه ما روند کاری را در کمیته گزینش طوری ترتیب کردیم که امکان مداخله و اعمال نفوذ را مانع شویم. شاید باور عمومی در این خصوص مشکوک باشد، ولی صادقانه اگر پروسه را معیاری نمی‌ساختیم و تمرکز کاری خود را روی تطبیق معیارها به صورت یکسان بالای تمامی درخواست‌کنندگان تطبیق نمی‌کردیم، این پروسه از جانب سیاسیون یا تحریم می‌شد و یا هم به تقسیمات متناسب تن می‌دادیم.
ما روند را به صورت شفاف آن ترسیم و عملی ساختیم، در کنار نظارت داخلی که متأسفانه تا حد زیادی تخصصی و منطبق با کار کمیته گزینش انکشاف‌یافته نبود، نظارت نهادهای بین‌المللی باعث افزایش اعتبار و اعتماد بیشتر روی پروسه شد. ممکن ادعا نباشد این را خدمت مردم می‌گویم، جامعه جهانی پروسه کاری ما را از جمله شفاف‌ترین و با اعتبارترین روند گزینش در طول دو دهه اخیر می‌داند.
اگر کار را معیاری نمی‌ساختیم امروز اعضای جدید باید کسانی می‌بودند که یا در حکومت گذشته والی یا وزیر بودند و یا هم به دو تیم حاکم کاملاً وابستگی می‌داشتند؛ اما تطبیق معیارها ما را نجات داد، شاید ما در بین چهره‌هایی که در فهرست راه نیافتند کسانی را سراغ داشته باشیم که علاقمند آمدنشان در فهرست می‌بودیم، ولی وضع معیارها حتی ما را از این جهت نیز مانع ساخته بود.
شاید روزی فهرست مکمل، مطالعه و درباره آن تحقیق شود، آن زمان درخواهند یافت که این کمیته چطور توانسته است که از ورود افراد زورمند انحصار طلب و چهره‌هایی که پیش مردم خسته‌کن شده‌اند، جلوگیری کردیم. باز هم ادعا نخواهد بود که بگویم در حقیقت ما توانستیم که برای بار نخست، حلقه ۴۲۰ نفری را بشکنانیم و راه را برای یک نسل نو باز کنیم.
خبرگزاری دید: بسیاری به این باورند که حکومت، اعضای جدید دو کمیسیون را افراد بی‌اراده و فاقد توان رهبری انتخاب کرده و این انتخاب، آگاهانه صورت گرفته تا دست حکومت باز باشد، شما به عنوان یک فرد مسلکی چه نگاهی دارید؟
ما فهرست ۳۶ عضو پیشنهادی را با تمام جزییات آن که شامل اخذ نمرات در مراحل مختلف می‌باشد با مردم شریک ساختیم. قانون این صلاحیت را برای رییس جمهور داده که ۷ تن را برای کمیسیون انتخابات و ۵ تن را منحیث اعضای کمیسیون شکایات معرفی کند. ولی این که چرا اعضای فعلی کمیسیون‌های انتخاباتی از جانب رییس جمهور و شرکای (قدرت) او روی چه معیار و اصول معرفی شدند، نمی‌دانیم.
خوب خواهد بود رسانه‌ها دریابند که معیار گزینش در نزد حکومت چه بوده و در این خصوص باید موضوع از طریق مسئولین و سخنگویان حکومت، تعقیب شود. قضاوت را برای مردم می‌گذاریم که آیا افرادی که انتخاب شدند شایسته‌تر نسبت به بقیه اعضای پیشنهادی در فهرست بودند و یا برعکس اعضای پیشنهادی که در فهرست باقی ماندند، شایستگی‌شان بیشتر نسبت به کسانی است که انتخاب شدند.
خبرگزاری دید: آیا با تغییر چهره‌ها در دو کمیسیون، شفافیت انتخابات تضمین می‌شود؟
یوسف رشید: با تغییر چهره‌ها، فقط جنجال سیاسی درباره اعضای قبلی کمیسیون‌های انتخاباتی خاتمه یافت، این امر صرفاً کمک کرد که اعتماد از دست رفته روی ساختارها دوباره اعاده گردد؛ اما تا زمانی که ما به چند موضوع نپردازیم باز هم این مشکل تکرارشدنی است.
خبرگزاری دید: چه کارهایی را باید کمیسیون‌ها انجام دهند تا شفافیت تضمین شود؟
یوسف رشید: استقلال کمیسیون‌ها کاملاً حفظ و تعریف شود، مدیران این ارزش را تا حد نهایی در عملکرد، تصمیم‌گیری و نتیجه مدنظر بگیرند. در عین حال از چهارچوب استقلال ساختارها حمایت و مداخله را به عنوان خط قرمز برای هر مسئول حکومتی واضحاً قلمداد نماید. خاطی آن باید مجازات گردد، در عمل ثابت شود که کمیسیون‌ها مستقل هستند. مدیریت و اداره اصلاح شود، به این معنی که میکانیزم تصمیم‌گیری به فرد تعلق نگیرد. تصامیم، علنی و شفاف باشد، سیستم نظارت داخلی تا حد دفاتر ولایتی و پایان‌تر بسیار واضح و روشن گردد.
مدیریت باید مدبرانه و قاطع باشد، نرمش در برابر گسترش حاکمیت قانون معنی و جای نداشته باشد، اصل مجازات و مکافات موجود باشد، اصل شایسته‌سالاری در استخدام مدنظر قرار بگیرد و به ظرفیت‌سازی توجه شود، با فساد انتخاباتی که یک پدیده شوم است برخورد جدی شود، پروسه‌ها، ساده‌سازی شود و از تکنالوژی استفاده بهتری صورت بگیرد.
از اجراات مشکوک جلوگیری و به مردم صادقانه معلومات ارائه شود. از تمامی انکشافات مردم، آگاهی پیدا کنند و حمایت مردم برای حفظ، صیانت پروسه و آرا جلب شود، با ناظرین کار صورت بگیرد که نظارتشان مؤثرتر تمام شود.
با رسانه‌ها از نزدیک کار و هماهنگی شود تا معلومات مستقلانه در اختیار مردم قرار گیرد. ویب سایت کمیسیون‌ها بازنگری شود و این ویب‌سایت‌ها باید تفاوت جدی با ویب‌سایت‌های رسانه‌ای و خبری داشته باشد. هماهنگی و همکاری با نهادهای مدنی، احزاب سیاسی، ادارات حکومتی و ذی‌دخل در قضیه بیشتر نهادینه و مرسوم گردد. فهرست رأی‌دهندگان تهیه شود؛ این فهرست باید با تفکیک محلات، حوزه‌های رأی‌دهی برای انتخابات مختلف که در آن حوزه‌ها متفاوت موجود است آماده و نهایی شود.
در عین زمان،امکان مجددسازی فهرست‌ها با در نظرداشت مهاجرت‌های داخلی، وفات و شامل شدن رأی‌دهندگان جوان که تازه ۱۸ ساله می‌شوند، مدنظر گرفته شود. کارمندان در بست‌های خالی با دقت زیاد و تحت نظارت ناظرین و مطبوعات استخدام شوند.
بحث امنیتی انتخابات و همچنان زمینه مشارکت واقعی مردم باید مطالعه شود. چالش‌های دیگر چون وجود زورمندان، تفنگ‌سالاران و گروگان‌گیری رأی‌دهندگان برای استفاده سیاسی جداً بازنگری شود و نیاز به راه‌های حل دارد. تمرکززدایی در بحث جمع‌بندی نتایج و شمارش آرا باید صورت گیرد. این امر هم در پروسه شمارش و اعلان نتایج سرعت را به بار می‌آورد و هم امکان تقلب را در پروسه شمارش آرا محدودتر می‌کند.
خبرگزاری دید: چه زمانی تقویم انتخاباتی اعلان خواهد شد، نظر به تخمین تخنیکی شما چه وقت انتخابات پارلمانی برگزار خواهد شد؟
کمیسیون به زودی نمی‌تواند که در این خصوص تصمیم بگیرد؛ چون بر اساس فرمان رییس جمهور، ایشان تا سه ماه باید حکومت را در قسمت چگونگی خُردشدن حوزه‌های انتخاباتی برای انتخابات پارلمان و هم پلان برگزاری انتخابات آینده واقف سازند. طبعاً که بعد از دریافت نظر کمیسیون توسط حکومت، رهبران حکومت وحدت ملی نیز نیاز به مشاوره‌ها و بحث‌های سیاسی خواهند داشت.
بناً یک پروسه طویل سیاسی – تخنیکی، در مقابل ما وجود دارد که ایجاب وقت را می‌نماید. اما اگر تمامی موارد در ظرف ۴ ماه حل و فصل شود و کمیسیون به سرعت روی ترتیب فهرست رأی‌دهندگان کار نماید، امکان دارد ما در خزان سال آینده انتخابات را داشته باشیم، در غیر آن، انتخابات مجلس ممکن است در سال آینده (۱۳۹۶) برگزار نشود و به سال بعد آن واگذار شود.(یعنی سال ۱۳۹۷).
خبرگزاری دید: شما به عنوانی عضو کمیته گزینش از انتخاب چهره‌های جدید راضی هستند؟
یوسف رشید: سؤال دشواری است، ای کاش تصمیم نهایی هم در اختیار کمیته گزینش می‌بود تا دشواری‌های سیاسی را کنترول می‌کردیم و ضرورت به یک مباحثه جدی سیاسی را برای رهبران حکومت وحدت ملی نمی‌گذاشتیم که انتخاب دشوارتر می‌شد. به هر حال تصمیم صورت گرفته و در این برهه باید اعضای فعلی را حمایت و تشویق به کارهای درست نماییم.
خبرگزاری دید: آیا حکومت وحدت ملی هنوز هم به برگزاری انتخابات باورمند است و اراده برگزاری این روند ملی را دارد.
یوسف رشید: حکومت وحدت ملی برگزاری انتخابات را منحیث یک انتخاب در برابر خود ندارند، بلکه این یک مسئولیت و مکلفیت قانونی است که ملزم به برگزاری آن می‌باشند. نظر به اوضاع و احوال متأسفانه ما در یک حالت مناسب برای برگزاری قرار نداریم،
مگر اینکه شرایط در سال آینده خوب‌تر شود، امینت؛ بحث لجستیکی، آمادگی‌های تخنیکی و بسا مسائل دیگر نیاز به مواظبت و تسهیل جدی دارد.
اگر کمیسیون بتواند در همکاری با جوانب ذی‌دخل حکومت و جامعه جهانی پلان دقیق عملیاتی و اجراییوی برای اصلاحات و برگزاری انتخابات را آماده سازد و حکومت و جامعه جهانی حمایت نماید، در آن صورت می‌شود که باورمند بود در غیر اگر باز هم همه مراحل با تشنجات سیاسی، مداخله در کار کمیسیون و با تأخیر و بی‌میلی پیش برود، در آن صورت مشکل است که دید مثبت داشت نسبت به اراده و پلان حکومت برای برگزاری انتخابات.
خبرگزاری دید: مردم در انتخابات پیش رو با کارت‌های قبلی به پای صندوق می‌روند یا کارت‌های انتخابات تغییر خواهد کرد؟
یوسف رشید: در بسته پیشنهادی کمیسیون اصلاحات انتخاباتی کارت‌های فعلی فاقد اعتبار دانسته شده و حکومت نیز از آن حمایت کرده است. تا حال توزیع تذکره برقی آغاز نشد که یک بدیل محسوب می‌شد. کمیسیون جدید هم تا حال موقف اصلی خود را در این خصوص اعلان ننموده چون تازه به کار خود آغاز کرده است.
من فکر می‌کنم که اگر کارت‌های فعلی در انتخابات آینده باز هم مورد استفاده قرار بگیرد، یک فاجعه خواهد بود، کمیسیون باید روی ترتیب فهرست و آمار رأی‌دهندگان با تفکیک محلات رأی‌دهی که حکم قانون انتخابات نیز است باید کار کند و باید از جمله اولویت‌های اساسی برای انتخابات آینده باشد.
ممنون شما.
