ترکمنستان و نگاه به افغانستان؛ فرصت در تجارت و چالش در آب
نیوز سنترال آسیا، نشریه مستقر در خارج از عشق‌آباد، به نقل از عزیزی به یکی از مشکلات واضح در تعاملات اخیر افغانستان و آسیای میانه پرداخت؛ یعنی کار مستمر کابل برای ساخت کانال ۲۸۵ کیلومتری قوش-تپه، که ممکن است به زودی به پایان برسد و ۲۰ درصد از آب رودخانه آمودریا را منحرف کند
اول مارچ قربانقلی بردی محمدوف رهبر ملی ترکمنستان و پدر رییس جمهور برای شرکت در مجمع دیپلماتیک آنتالیا به ترکیه سفر کرد.
در جریان این سفر، او با رجب طیب اردوغان رییس جمهور ترکیه ملاقات کرد؛ دیداری که با زیبایی‌های سخاوتمندانه جشن گرفته شد. بردی محمدوف به مناسبت ۷۰مین سال‌گرد میزبانش، یک لباس ایچمک، یک لباس پوست گوسفند ترکمنی که به طور سنتی به بزرگان خردمند اهدا می‌شود، به آنجا رفت. چند روز قبل، پسرش، سردار بردی محمدوف رییس جمهور، فرمانی را تصویب کرد که بر مبنای آن عنوان افتخاری بزرگ ترکمنستان به اردوغان اعطا شد.
در اقدام جدی‌تر، مقامات دو کشور دو سند را امضا کردند که در تئوری می‌تواند زمینه را برای صادرات گاز ترکمنستان به ترکیه فراهم کند. یکی یادداشت تفاهم در مورد تسریع همکاری در بخش گاز طبیعی بود، دیگری اعلامیه‌ای بود که اساس سرمایه‌گذاری مشترک در بخش هایدروکاربن را پایه‌گذاری می‌کرد.
این امر ممکن کمی مبهم به نظر برسد، اما آلپ‌ارسلان بایراکتار وزیر انرژی ترکیه در رابطه به آنچه اشاره کرد، قاطع بود.
او در اول مارچ در اکس نوشت: «با این امضاها، قصد داریم گاز ترکمنستان را ابتدا به ترکیه و سپس به بازارهای جهانی صادر کنیم».
تاریخ رسمی ترکمن‌ها دقیق‌تر بود. به بیان واضح، آن‌ها به بحث در مورد عرضه گاز طبیعی ترکمنستان تحت یک طرح معاوضه‌ای اشاره کردند. ترکمنستان نیز تمایل دارد برق ترکیه را بفروشد.
انتظار هرگونه حرکت دراماتیک در رابطه به طرح مفهومی خط لوله ترانس-خزر بعید هم نیست. در حقیقت، واقعی‌ترین گزینه به نظر می‌رسد.
ترکیه در حال حاضر گاز خود را از طریق خطوط لوله از آذربایجان، ایران و روسیه وارد می‌کند. در همین حال، ترکمنستان به مناطق دورافتاده شمال شرق ایران گاز صادر می‌کند.
راه‌حل طبیعی این است که ایران، ترکیه و ترکمنستان یک قرارداد مبادله‌ای سه‌جانبه امضا کنند. ترتیبات مشابهی که شامل آذربایجان، ایران و ترکمنستان می‌شد در ماه جنوری فروپاشید و هیچ نشانه‌ای از احیای آن به این زودی‌ها دیده نمی‌شود، بنابراین از لحاظ تئوری ظرفیتی در این راستا وجود دارد.
در یک موهبت دیگر برای انقره و عشق‌آباد، به نظر نمی‌رسد واشنگتن از دخالت احتمالی ایران تحت تحریم در چنین توافقی ناامید شود. در ماه جنوری، متیو کلیمو سفیر ایالات متحده در ترکمنستان به خبرنگاران گفت تا آنجا که به دولت ایالات متحده مربوط می‌شود، قراردادهای معاوضه‌ای که شامل ایران می‌شود، هیچ گونه تحریمی را نقض نمی‌کند.
کلیموو در اظهاراتی که در آن زمان توسط اینترفکس-آذربایجان به روسی ترجمه شد، گفت: «این به نحوه ساختار معامله بستگی دارد».
بنا بر گزارش‌ها، محمد مراد امانوف مدیر اجرایی شرکت خط لوله تاپی مستقر در عشق‌آباد، به تاریخ ۴ مارچ اظهار داشت که ترکمنستان در حال همکاری با حکومت طا-لبان برای «تطبیق راهبرد ساخت یک بخش ۱۵۰ کیلومتری خط لوله گاز [ترانس-افغانستان تاپی] به هرات است. طبق گزارش خبرگزاری تاس، امانوف در سخنانی گفت که هدف از این خط لوله تامین گاز برای شرکت‌های صنعتی و خانوارهای ولایت هرات در غرب افغانستان است.
با این حال، مشخص نیست که ترکمنستان دقیقاً چه جنبه‌ای از اجرای آن را مهیا می‌کند.
هفته گذشته، موضوع افغانستان در بخش‌های مختلف ترکمنستان حضور سنگین داشت. نمایشگاه سه روزه کالاهای افغانستانی به تاریخ ۴ مارچ در عشق‌آباد افتتاح شد. این نمایشگاه برای ارسال دو پیام تکمیلی طراحی شده بود: یکی این‌که افغانستان به روی تجارت باز است و دسته وسیعی از کالاهای مصرفی قابل صادرات را تولید می‌کند. دوم این‌که ترکمنستان آماده است تجارت با همسایه شرقی خود را تقویت کند و کابل مشتاق است در این راستا خوب بازی کند.
نورالدین عزیزی وزیر صنعت و تجارت افغانستان از سخنرانان نشست تجاری ترکمن-افغان در روز افتتاحیه این نمایشگاه بود.
نیوز سنترال آسیا، نشریه مستقر در خارج از عشق‌آباد، به نقل از عزیزی به یکی از مشکلات واضح در تعاملات اخیر افغانستان و آسیای میانه پرداخت؛ یعنی کار مستمر کابل برای ساخت کانال ۲۸۵ کیلومتری قوش-تپه، که ممکن است به زودی به پایان برسد و ۲۰ درصد از آب رودخانه آمودریا را منحرف کند.
عزیزی گفته است که قوش تپه «بر منافع ترکمنستان تاثیری نخواهد گذاشت»، اگرچه به نظر نمی‌رسد توضیح داده باشد که چگونه از انجام این کار اجتناب می‌شود.
عزیزی همچنین با بردی محمدوف بزرگ‌تر دیدار و گفت‌وگو کرد. بنا به گزارش‌ها، وی علاقمندی افغانستان را به استفاده از قابلیت‌های ترانزیتی بندر ترکمن‌باشی ترکمنستان ابراز کرده است.
در این مورد و اکنون، صادرات برق ترکمنستان است که برای افغانستان تفاوت ایجاد می‌کند. مراد آرتیکوف مقام وزارت انرژی ترکمنستان در این مجمع تجاری گفت که ترکمنستان در سال ۲۰۲۴ میلادی ۱.۸ میلیارد کیلووات ساعت برق به افغانستان عرضه خواهد کرد. این فراتر از ۱.۴ میلیارد کیلووات ساعت برق در ۲۰۲۳ است.
در حالی که برق در حال حاضر از طریق خطوط برق ۲۲۰ کیلوولتی تحویل داده می‌شود، اما آرتیکوف می‌گوید که برنامه برای «آینده نزدیک» نصب خطوط ۵۰۰ کیلوولتی و در نتیجه گسترش صادرات به کابل است.
آرتیکوف در اظهاراتی که به نقل از خبرگزاری ریانووستی منتشر شده است، گفته که پروژه ساخت خط برق ترکمنستان-افغانستان-پاکستان که به اختصار تاپ شناخته می‌شود، توسط شرکت «هولدینگ کالیک» ترکیه اجرا خواهد شد. کار در سه مرحله انجام خواهد شد: مرحله اول شامل ساخت ۳۷۵ کیلومتر لین برق ۲۲۰ کیلوولتی از یک نیروگاه برق آبی در ولایت مرو ترکمنستان تا ولایت هرات است. مرحله دوم نیازمند نصب یک خط برق ۵۰۰ کیلوولتی به طول هزار و ۱۵۰ کیلومتر از مرو به کویته در پاکستان است. مرحله سوم، شامل لین برق ۲۲۰ کیلوولتی به طول ۵۷۵ کیلومتر است که از ولایت هرات تا ولایت قندهار امتداد می‌یابد.
از سویی هم، ترکمنستان برق را با نرخ ترجیحی به افغانستان می‌فروشد.
هیچ‌کدام از این‌ها به این معنا نیست که عشق‌آباد مایل است نگهبانان خود را کنار بگذارد. در اول مارچ، چند روز قبل از نمایشگاه تجارت افغانستان، معاونان وزیران خارجه روسیه و ترکمنستان برای رایزنی‌های مربوط به تنظیم ساعت در عشق‌آباد ملاقات کردند که «امنیت و مقابله با تهدیدات جدید» از جمله سایر موضوعات بود. سرگئی ورشینین نماینده روسیه به سیاست ترکمنستان در قبال افغانستان مبنی بر تاکید بر «احیای اقتصاد و ثبات سیاسی» رای مثبت داد.
مِتیو ژرنال Meteozhurnal، وب‌سایت روسی متمرکز بر آب و هوا، معمولاً اخبار ناگواری را در مورد ترکمنستان منتشر می‌کند. با این حال، گزارش ۲۹ فبروری این نشریه، خبرهای شادتری به همراه داشت. پس از اشاره به این‌که شهر سرحد‌آباد در اواخر فبروری شاهد مقداری برف غیرعادی سنگین بود، افزود: این منطقه برای اولین بار پس از مدت بسیار طولانی شاهد بارش شدید بوده است. به نظر می‌رسد باران آماده کمک به ترکمنستان برای جلوگیری از تکرار خشکسالی‌هایی است که چندین سال این کشور را آسیب رسانده است.
در اخبار مرتبط، متیو ژرنال پس از مطالعه تصاویر ماهواره‌ای به این نتیجه رسید که مخازن ترکمنستان در زمستان امسال ذخایر زیادی از آب را جمع‌آوری کرده‌اند. ترکمن نیوز مستقر در آمستردام با مشورت یکی از کارشناسان، این موضوع را به جریان دریای آمو با ظرفیت کامل برای اولین بار در سه سال گذشته نسبت داد. «علل طبیعی» برای سلامت ظاهری این رودخانه پنداشته و توضیح داده می‌شود، اما گزارش به این موضوع نپرداخته که این علل طبیعی ممکن است، چه باشد.
