دیورند؛ منازعات قدیمی و درگیری‌های جدید
برای چندین دهه، پاکستان در سیاست افغانستان مداخله کرده است. آژانس‌های امنیتی پاکستان به دنبال محو کردن خطوط مختلف از جمله مرزهای سرزمینی و تضعیف روابط بین قومی بوده اند. چنین خطوط تاریک دایمی اکنون به دامان پاکستان افتاده است
وخیم شدن دوامدار روابط پاکستان و افغانستان در یک سال و نیم گذشته را می‌توان در درگیری‌های مکرر طا-لبان و ارتش پاکستان در خط دیورند دنبال کرد. وضعیت روابط بین دو کشور با انتظاراتی که دو سال پیش در تشکیلات دفاعی پاکستان وجود داشت، کاملاً در تضاد است.
زمانی که نیروهای طا-لبان کابل و بقیه مناطق افغانستان را در ۱۵ اگست ۲۰۲۱ تصرف کردند، رهبری نظامی-ملکی پاکستان به وجد آمد. بسیاری از رهبران پاکستان و تحلیل‌گران راهبردی فرض کردند که روی کار آمدن حکومت طا-لبان به لحاظ جئوپولتیک سودمند است.
با این حال، تحولات اخیر خلاف این را ثابت کرد. گره‌های تنش متعدد روابط افغانستان و پاکستان را تعریف می‌کنند.
از سال ۲۰۲۲ به اینسو، درگیری‌ها بین تحریک طا-لبان پاکستان و ارتش پاکستان افزایش یافته است. در این اواخر، یا در هفته اول سپتمبر، چهار سرباز پاکستانی و ۱۲ سرباز دیگر در درگیری با تحریک طا-لبان پاکستان که یک حمله بزرگ را آغاز کرده بود، کشته شدند. ارتش پاکستان یک ماه قبل حدود شش سرباز را در درگیری با تحریک طا-لبان پاکستان از دست داده بود.
در جنوری امسال، یک حمله کننده انتحاری در مسجدی در پیشاور حدود ۱۰۰ نفر را کشت. در حالی که فرمانده محلی تحریک طا-لبان پاکستان مسئولیت بمب‌گذاری را بر عهده گرفت، اما سخنگوی تحریک طا-لبان پاکستان دست داشتن گروهش را رد کرد.
ظهور تی‌تی‌پی TTP
تحریک طا-لبان پاکستان در سال ۲۰۰۷ ظهور کرد و به عنوان شاخه پاکستانی طا-لبان افغانستان در نظر گرفته می‌شود که بنا به گزارش‌ها روابط بسیار نزدیکی با آن دارد. تطابق ایدیولوژیک قابل توجهی بین تحریک طا-لبان پاکستان و طا-لبان وجود دارد.
تحریک طا-لبان پاکستان نیز مانند طا-لبان خواهان اجرای دقیق قوانین شرعی و خروج نظامیان از مناطق قبیله‌ای تحت تسلط پشتون‌ها است که قبلاً فتا نامیده می‌شد. اعضای تحریک طا-لبان پاکستان با رهبر طا-لبان افغانستان اعلام وفاداری کرده‌اند. تی‌تی‌پی TPP توسط ایالات متحده یک سازمان تروریستی در نظر گرفته شده و در فهرست تحریم‌های سازمان ملل قرار دارد.
بر اساس گزارش‌ها، اسلام‌آباد از اینکه طا-لبان به‌رغم درخواست‌های متعدد اقدامی علیه تحریک طا-لبان پاکستان انجام نمی‌دهند، ناامید است. پاکستان طا-لبان را به پناه دادن به نیروهای شبه‌نظامی تحریک طا-لبان پاکستان متهم می‌کند. با این حال، طا-لبان در کابل ارایه هرگونه مکان امن برای تحریک طا-لبان پاکستان را تکذیب می‌کنند. طا-لبان می‌گویند که یک فرمان مذهبی صادر کرده اند که مردم را از جهاد در کشورهای دیگر منع می‌کند.
طا-لبان افغانستان تمام شبه‌نظامیان تحریک طا-لبان پاکستان را با تسلط بر افغانستان از زندان‌ها آزاد کردند. لازم به ذکر است که طا-لبان افغانستان مذاکرات بین تحریک طا-لبان پاکستان و دولت پاکستان را در سال ۲۰۲۲ تسهیل کردند. تحریک طا-لبان پاکستان با آتش‌بس موافقت کرد و در مقابل، دولت پاکستان شبه‌نظامیان تحریک طا-لبان پاکستان را آزاد کرد.
با این حال، آتش‌بس دیری نپایید و درگیری‌ها دوباره آغاز شد. به دلیل شدت اقدامات تحریک طا-لبان پاکستان، حفظ کنترول بر بخش‌های وسیعی از خاک این کشور دشوار است. گزارش‌هایی وجود دارد که تحریک طا-لبان پاکستان از سلاح‌های کوچک مدرن مانند تفنگ‌های M4 و M16 و تجهیزات دید در شب که نیروهای امریکایی در زمان خروج از افغانستان به جا مانده‌اند، استفاده می‌کند.
اقدامات ضد تی‌تی‌پی TTP
علاوه بر عملیات نظامی، پاسخ تشکیلات پاکستان به تهدید فزاینده تی‌تی‌پی TTP سه بعدی بوده است. اول، بسته شدن مکرر مرزها برای توقف تجارت بین دو کشور وجود داشت.
به عنوان مثال، گذرگاه مرزی تورخم در ماه سپتمبر برای بیش از ۹ روز بسته بود. بسته شدن مرز، وحشت عمیقی را در میان افغان‌ها ایجاد کرد زیرا صدها کامیون روزها در مرز صف کشیدند که بسیاری از کالاهای فاسدشدنی مانند سبزیجات و میوه‌ها را حمل می‌کردند.
دوم، دولت پاکستان اعلام کرد که برای تمام اقلام وارداتی از افغانستان ۱۰ درصد هزینه پردازش وضع خواهد کرد. این سازمان ادعا کرد که هزینه پردازش با هدف کاهش قاچاق و افزایش وصول مالیات است. متعاقباً، دولت پاکستان صادرات ۲۱۲ قلم کالا از جمله منسوجات، لوازم خانگی و کالاهای کشاورزی را ممنوع کرد.
مقامات پاکستانی ادعا می‌کنند که بسیاری از این صادرات به صورت غیرقانونی به پاکستان بازگردانده می‌شود و بنابراین ممنوعیت آن ضروری بود. گزارش‌هایی مبنی بر آتش زدن محموله‌های افغانستان در مسیر هند در پاکستان وجود دارد. این تحول نگرانی‌هایی را ایجاد کرد مبنی بر این که چنین وحشی‌گری ناشی از بی‌اعتمادی فزاینده در روابط افغانستان و پاکستان است.
سوم، در پاکستان این نگرانی وجود دارد که حضور اتباع افغان به افزایش روزافزون تروریزم کمک می‌کند. سرفراز بوگتی وزیر داخله پاکستان مدعی شد که «۱۴ مورد از ۲۴ حمله انتحاری در این کشور در سال جاری توسط اتباع افغانستان انجام شده است».
از آنجایی که اتباع افغانستان در حملات مختلف دست داشته اند، دولت پاکستان دستور داده است تمام پناهجویان افغان که به طور غیرقانونی در این کشور زندگی می‌کنند – حدود ۱٫۷ میلیون نفر – باید تا نوامبر این کشور را ترک کنند. مشخص نیست که پاکستان چگونه بیش از یک میلیون نفر را اخراج خواهد کرد، و یا این یک تاکتیک برای فشار بر طا-لبان است.
شناسایی، بازداشت و سپس تبعید چنین تعداد زیادی از مردم یک کابوس لوجستیکی خواهد بود. علاوه بر این، نگرانی‌هایی از جمله سازمان ملل در مورد نقض گسترده حقوق بشر ایجاد کرده است.
ذبیح‌الله مجاهد سخنگوی طا-لبان افغانستان با بیان اینکه نگرش و سیاست‌های پیشنهادی پاکستان «غیرقابل قبول» است، افزود که «طرف پاکستانی باید در طرح خود تجدید نظر کند.» متعاقباً، طبق گزارش‌ها، طا-لبان اعلام کردند که افغان‌های مقیم پاکستان پناهنده نیستند، زیرا در «خاک افغانستان» زندگی می‌کنند، زیرا خط دیورند نامعتبر است.
تنش‌های مرزی پاکستان و افغانستان سابقه طولانی دارد. برای مدت طولانی، بسیاری در افغانستان از پذیرش خط دیورند به عنوان مرز بین دو کشور خودداری کردند. از دیدگاه افغانستان، بخش‌های وسیعی از سرزمین پشتون‌ها در حال حاضر به دلیل خط دیورند که در زمان استعمار بریتانیا ایجاد شد، تحت کنترول پاکستان است.
برای چندین دهه، پاکستان در سیاست افغانستان مداخله کرده است. آژانس‌های امنیتی پاکستان به دنبال محو کردن خطوط مختلف از جمله مرزهای سرزمینی و تضعیف روابط بین قومی بوده اند. چنین خطوط تاریک دایمی اکنون به دامان پاکستان افتاده است.
با پیشروی پاکستان به سمت انتخابات، اختلافات عمیق داخلی و بحران شدید اقتصادی، مقابله با تحریک طا-لبان پاکستان چالش برانگیز خواهد بود. علاوه بر این، ایده خط دیورند به عنوان یک مرز ناعادلانه برای پشتون‌ها دوباره در حال تقویت است.
