مترجم : سید طاهر مجاب – خبرگزاری دید
خبرگزاری دید: به‌رغم حمایت تاریخی پاکستان از طا-لبان افغانستان و برداشت این کشور از پیروزی طا-لبان، تنش‌ها بین افغانستان و پاکستان از زمان تسلط طا-لبان بر افغانستان در سال ۲۰۲۱ به اوج‌های جدیدی رسیده است. مسلط شدن طا-لبان بر افغانستان، از گروه‌های شبه‌نظامی در منطقه، از جمله تی‌تی‌پی، حمایت و سازمان‌دهی، پناهگاه امن و حمایت مادی را برای آن‌ها فراهم کرده است که منجر به افزایش حملات خشونت‌آمیز و هدفمند در داخل پاکستان شده است. با توجه به پیوندهای طا-لبان افغانستان با تروریزم فراملی و گروه‌های افراطی، تنش بین افغانستان و پاکستان از نقطه نظر امنیتی عملا اجتناب‌ناپذیر است.
روز دوشنبه (۲۸ حوت)، پاکستان علیه چندین مخفی‌گاه مشکوک تحریک طا-لبان پاکستان (TTP) در ولایت‌های خوست و پکتیکای افغانستان حملات هوایی انجام داد. به گفته وزارت دفاع افغانستان، طا-لبان افغانستان با هدف قرار دادن مواضع پاکستان در امتداد مرز، پاسخ داد. وزارت دفاع و امور خارجه پاکستان حملات به افغانستان را «تلافی‌جویانه» خواندند و احتمالاً به بمب‌گذاری انتحاری روز شنبه علیه یک پاسگاه نظامی پاکستان در وزیرستان شمالی اشاره کردند.
این آخرین فصل از تنش‌های طولانی‌مدت بین پاکستان و افغانستان بر سر تحریک طا-لبان پاکستان است. حملات پاکستان در داخل خاک افغانستان، بر روابط از قبل تیره شده اسلام‌آباد و کابل چه تاثیری می‌گذارد؟ و این حملات در استراتژی ضد تروریزم پاکستان علیه تحریک طالبان پاکستان چه معنایی می‌دهد؟ کارشناسان ما دیدگاه‌های شان را در زیر به اشتراک گذاشتند.
صبر پاکستان نسبت به طالبان افغانستان سر آمده است
پاکستان با حمله به پناهگاه‌های تروریستی در سراسر مرز افغانستان، بار دیگر توانایی و تمایل خود را برای پاسخ قوی به حملات تروریستی انجام شده در خاکش نشان داد. آصف علی زرداری رییس جمهور پاکستان در مراسم تشییع جنازه دو افسر ارتش که در حمله تروریستی ۱۶ مارچ کشته شدند، گفت: «پاکستان تصمیم گرفته است هر کسی که وارد مرزها، خانه‌ها یا کشور ما می‌شود تا مرتکب تروریزم شود، بدون توجه به هویت و کشور مبدا آن‌ها به شدت پاسخ خواهیم داد.»
این یک نشانه روشن از تمایل بود. بیانیه وزارت خارجه مبنی بر این‌که پاکستان “مکررا از مقامات افغانستان خواسته است تا اقدامات ملموس و موثری را انجام دهند تا اطمینان حاصل شود که خاک افغانستان به عنوان بستری برای تروریزم علیه پاکستان استفاده نمی‌شود” نشان می‌دهد که صبر اسلام‌آباد به سر آمده است.
در حالی که ممکن است در روزها و هفته‌های آینده آرامش دوباره برقرار شود، اما به نظر می‌رسد که صبر دولت تازه انتخاب شده و رهبری نظامی پاکستان نسبت به طالبان افغانستان تمام شده است. در نتیجه، بعید است که روابط با افغانستان به زودی به گونه پایدار بهبود یابد. پاکستان احتمالاً تلاش‌های جنبشی و غیرجنبشی را برای وادار کردن طا-لبان افغانستان به اقدام علیه گروه‌های تروریستی که از خاک افغانستان فعالیت می‌کنند، دنبال خواهد کرد. علاوه بر این، پاکستان تقریباً مطمئن شده است که دیگر سیاست شکست خورده مذاکره صلح با تروریست‌ها را دنبال نخواهد کرد.
احتمال درگیری تمام‌عیار اندک است، اما پناهجویان آسیب می‌بینند
سلسله حملات هوایی اخیر پاکستان که مخفی‌گاه‌های تحریک طا-لبان پاکستان را هدف قرار داد، فصل دیگری از تنش‌های جاری بین تشکیلات پاکستان و طا-لبان افغانستان را نشان می‌دهد. این درگیری‌ها بر این واقعیت پافشاری می‌کند که به‌رغم انتظارات، طا-لبان تمام و کمال تحت کنترل پاکستان نبوده است. علاوه بر این، این امر بر ناتوانی طا-لبان در تأثیرگذاری بر فعالیت‌های تحریک طا-لبان پاکستان در پاکستان تأکید می‌کند، که از شکست مذاکرات آتش‌بس در سال ۲۰۲۱ مشهود است. به‌رغم اصطکاک‌های گاه به گاه، پاکستان حکومت طا-لبان را در افغانستان ترجیح می‌دهد، به ویژه با توجه به منافع استراتژیکش در برابر هند. (پاکستان افغانستان را به عنوان یک منطقه حائل حیاتی در نظر دارد و به دنبال حفظ یک حکومت دوست در آنجا برای مقابله با هند و جلوگیری از محاصره است.) با وجود شکست‌ها و حملات اخیر که نگرانی‌های پاکستان را تشدید کرده است، طا-لبان افغانستان همچنان گزینه مطلوب پاکستان برای حفظ منافع‌اش در منطقه است.
علاوه بر این، حملات هوایی تلافی‌جویانه انجام شده توسط پاکستان در داخل افغانستان به عنوان یک ادعای سیاسی عمل می‌کند و تعهد پاکستان را به حفاظت از ارتش و مردمش نشان می‌دهد. با آن‌که ممکن است تلفات در پی داشته باشد، اما احتمال درگیری تمام عیار کم است.
طا-لبان افغانستان که از خطرات آن آگاه است، با توجه به پیوندهای خانوادگی، منافع مالی و پایگاه حمایتی در پاکستان، نسبت به درگیری نظامی طولانی‌مدت با پاکستان مردد است. از سویی هم، اختلافات درونی طا-لبان واکنش یکپارچه به اقدامات پاکستان را پیچیده‌تر می‌کند.
جای تعجب نیست که تحریک طا-لبان پاکستان پناهگاه امن در افغانستان یافته است. با توجه به وضعیت کنونی و رژیمی که کنترل افغانستان را به دست دارد، محیط برای اکثر گروه‌های افراطی مساعد است و تحریک طا-لبان پاکستان تنها یکی از چندین گروه است. اخراج پناهجویان افغانستانی از سوی پاکستان این موضوع را بیشتر تشدید کرد، زیرا بسیاری از خانواده‌های مرتبط با تحریک طا-لبان پاکستان به افغانستان رانده شدند.
ظرفیت و تمایل طا-لبان افغانستان برای شرکت در یک درگیری نظامی تمام‌عیار محدود است و در نتیجه احتمال تشدید بیشتر را کاهش می‌دهد. با این حال، این احتمال، حملات بیشتر تحریک طالبان پاکستان را رد نمی‌کند، که به الگویی از حملات تحریک طا-لبان پاکستان و بمباران تلافی‌جویانه پاکستان در داخل افغانستان منجر خواهد شد. پاسخ طا-لبان افغانستان ممکن شامل محکوم کردن و حرکات نمادین باشد، یا به طور بالقوه ارایه حمایت بیشتر از تی‌تی‌پی برای تحریک شورش‌های بیشتر؛ در نهایت، این حوزه تخصص طا-لبان است.
متأسفانه، در طول این چرخه غیرنظامیان هر دو طرف آسیب خواهند دید، طوری که پناهندگان افغانستانی در پاکستان بار سنگین سرکوب‌های پاکستان را به عنوان ابزاری برای نمایش انتقام و اعمال فشار بر طا-لبان و تی‌تی‌پی احساس می‌کنند.
روابط طا-لبان افغانستان و طا-لبان پاکستان تهدیدی به ثبات تشکیلات اسلام‌آباد است
حملات هوایی پاکستان بر افغانستان در پاسخ به حملات انتحاری اخیر که یک ایست بازرسی نظامی در منطقه وزیرستان ایالت خیبر پختونخوا را هدف قرار داد، انجام می‌شود. چنین اقدامات تلافی‌جویانه، اگرچه بی‌سابقه نیست، اما به سال ۲۰۲۲ بازمی‌گردد؛ زمانی که پاکستان در پاسخ به حملات هدفمند تی‌تی‌پی در داخل پاکستان حملات هوایی را در ولایت‌های خوست و کنر انجام داد. با این حال، حملات هوایی روز دوشنبه نشان دهنده یک واکنش نسبتاً گسترده است.
به‌رغم حمایت تاریخی پاکستان از طا-لبان افغانستان و برداشت این کشور از پیروزی طا-لبان، تنش‌ها بین افغانستان و پاکستان از زمان تسلط طا-لبان بر افغانستان در سال ۲۰۲۱ به اوج‌های جدیدی رسیده است. مسلط شدن طا-لبان بر افغانستان، از گروه‌های شبه‌نظامی در منطقه، از جمله تی‌تی‌پی، حمایت و سازمان‌دهی، پناهگاه امن و حمایت مادی را برای آن‌ها فراهم کرده است که منجر به افزایش حملات خشونت‌آمیز و هدفمند در داخل پاکستان شده است. با توجه به پیوندهای طا-لبان افغانستان با تروریزم فراملی و گروه‌های افراطی، تنش بین افغانستان و پاکستان از نقطه نظر امنیتی عملا اجتناب‌ناپذیر است.
علاوه بر این، روابط پیچیده بین طا-لبان افغانستان و تشکیلات پاکستانی مسایل را پیچیده‌تر می‌کند. نخست، پاکستان از نظر تاریخی طا-لبان افغانستان را به عنوان یک نماینده همسو با منافع استراتژیک خود می‌بیند. با این حال، اختلاف نظرها و انتظارات برآورده نشده بین طا-لبان افغانستان و پاکستان در مورد حمایت و به رسمیت شناختن منجر به نمایش قدرت طا-لبان افغانستان، اغلب از طریق ارتباطش با تی‌تی‌پی و سایر جناح‌های شبه‌نظامی می‌شود. دوم، روابط بلندمدت بین طا-لبان افغانستان و پاکستان لایه دیگری از پیچیدگی را اضافه می‌کند. حمایت‌های ارایه شده گذشته طا-لبان پاکستانی از همتای افغانش، انتظارات متقابل را به وجود آورده است، به‌ویژه اکنون که طا-لبان افغانستان دارای قدرت و منابع قابل توجهی است.
با وجود مخالفت ادعایی طا-لبان افغانستان با حملات و بی‌ثباتی در پاکستان، وابستگی آن‌ها با تی‌تی‌پی و ایدیولوژی مشترک، تهدیدی به ثبات تشکیلات پاکستان است و روابط دوجانبه را وخیم‌تر می‌کند.
پاکستان فراتر از حملات هوایی بر افغانستان فشار می‌آورد
پاکستان با ادامه حملات تی‌تی‌پی علیه نیروهای امنیتی‌اش به اندازه کافی حوصله کرده است. نشانه‌های اولیه یک استراتژی سه‌جانبه برای افزایش فشار بر طالبان افغانستان ظهور می‌کند:
۱- حملات هوایی در آنسوی مرز؛
۲- بیانیه مستقیم وزارت خارجه مبنی بر این‌که برخی “عناصر” رژیم طا-لبان در افغانستان “فعالانه” از تی‌تی‌پی پشتیبانی و از آن‌ها به عنوان نیابتی علیه پاکستان استفاده می‌کنند؛
۳- مرحله دوم اخراج اجباری مهاجران افغانستان از پنجاب، بزرگ‌ترین ایالت پاکستان؛
در حالی که حملات هوایی پاسخ فوری بود، اما بیانیه دیپلماتیک پاکستان نشان‌دهنده قصد و تمایل استراتژیک این کشور نسبت به رهبری طا-لبان افغانستان برای بازنگری سیاست فعلی پاکستان است. کابل از اسلام‌آباد به دلیل نقض حاکمیت افغانستان انتقاد و نسبت به عواقب آن هشدار داد که نشان می‌دهد تنش‌های مرزی در حال افزایش است.
آخرین باری که پاکستان حملات هوایی در آنسوی مرز انجام داد، در اپریل ۲۰۲۲ بود و این حملات را به یک کمپین هوایی پایدار تبدیل نکرد. این بار اما اسلام‌آباد به اهرم‌های سیاسی و اقتصادی نیز روی آورده است تا تمایل خود را نشان دهد. چالش پاکستان مخابره بازدارندگی از طریق حملات مستمر هوایی است؛ به جای این‌که با یک حمله تلافی‌جویانه پیام را ارسال کند. وقتی مرحله دوم اخراج پناهجویان افغانستانی پس از ماه رمضان آغاز شود، احتمالاً تنش‌ها بین اسلام‌آباد و کابل تشدید خواهد شد.
نویسندگان: عزیر یونس، رویا رحمانی، نیلوفر سخی و محمد فیصل، تحلیل‌گران در شورای آتلانتیک
منبع: شورای آتلانتیک – Atlantic Council
