سفرهای منطقه‌ای محب و عبدالله؛ دیپلماسی فعال صلح دولت
راحل موسوی- خبرگزاری دید
حمدالله محب مشاور امنیت ملی افغانستان در رأس یک هیئت عالی‌رتبه به آذربایجان و از آنجا به ایران سفر کرد. آقای محب در این سفر، افزایش پیوندهای دوجانبه و تقویت همکاری‌های گسترده میان افغانستان، آذربایجان و ایران را دنبال می‌کند.
سفر آقای محب به باکو از آن جهت مهم است که این کشور به تازگی از آتش جنگی خونین با ارمنستان بر سر منطقه قره‌باغ، سربلند بیرون آمده و افغانستان نیز در آن درگیری از آذربایجان پشتیبانی کرد. بنابراین زمان دیدار آقای محب با سران باکو، بسیار دقیق و حساب‌شده است و با توجه به حمایت کابل از باکو در جنگ قره‌باغ کوهستانی، موجب استحکام و نزدیکی بیشتر روابط دیپلماتیک افغانستان ـ آذربایجان به ویژه در شرایطی می‌شود که کابل برای دست یافتن به نتیجه مطلوب در مذاکرات صلح بیناافغانی، عمیقاً به همدلی و همگرایی منطقه‌ای نیاز دارد.
دیپلماسی آقای محب اما در سفر به آذربایجان خلاصه نشد، بلکه او پس از دیدار با مقامات باکو، راه ایران را در پیش گرفت تا دستاوردهای دیپلماسی‌اش را چند برابر و فرصت‌های همگرایی منطقه‌ای در محور صلح افغانستان را فربه‌تر کند.
سفر یک روزه مشاور امنیت ملی کشور به تهران که به دعوت همتای ایرانی‌اش، علی شمخانی و پس از دیدار آقای عبدالله در اواخر ماه میزان گذشته از تهران صورت می‌گیرد، از آن جهت مهم است که ایران به عنوان یک قدرت منطقه‌ای غیرقابل انکار، همسایه در به دیوار افغانستان و پذیرای میلیون‌ها مهاجر افغانستانی در ۴۰ سال گذشته بوده و در بیست سال پساطالبان نیز در حوزه‌های مختلف صلح، امنیت و آبادانی کشور سهم قابل ملاحظه‌ای داشته است، اما با وجود این، در روند امریکایی صلح با طالبان، از سوی واشنگتن نادیده گرفته شد.
سفر آقای محب به تهران و باکو مبین این معنا است که روند صلح افغانستان، جایی نیست که قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، با تزریق خصومت‌های دیرین سیاسی ـ ایدئولوژیک خود به آن، مانع اجماع منطقه‌ای و رادع حضور کشورهای مهم و تأثیرگذار همسایه افغانستان در این روند شوند؛ زیرا ذات چنین روندی ایجاب می‌کند که با مشارکت و نقش‌آفرینی همه کشورهای همسایه و منطقه و با لحاظ کردن منافع مشروع آنان به پیش برده شود. در غیر آن تنها اتفاقی که خواهد افتاد امضای توافقنامه یکجانبه صلح میان امریکا و طالبان خواهد بود که نتیجه ناکام آن خون‌ریزی و خشونت‌افزایی طالبان و تندتر شدن ضریب و ضربان قربانی شدن مردم افغانستان است.
از سوی دیگر سفر آقای محب به تهران در حالی انجام شد که اندکی پیش‌تر از آن، محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی به صراحت اعلام کرد که ایران در کنار حمایت از روند صلح افغانستان، طالبان را همچنان به مثابه یک گروه تروریستی می‌شناسد و از فهرست تروریزم خود بیرون نیاورده است. این نشان می‌دهد که مواضع ایران در قبال طالبان، به مراتب بیشتر از رویکرد امریکا، به حکومت افغانستان نزدیک است؛ زیرا امریکا ابرقدرتی است که با یازده دور مذاکره نفس‌گیر در بازه زمانی ۱۸ ماهه با طالبان و نیز با امضای توافقنامه یکجانبه صلح با این گروه، به آن مشروعیت بخشید و با نقض نظام حقوقی بین‌الملل در مورد طالبان، این گروه را از انزوای یک گروه تروریستی، به جایگاه ممتاز مشروعیت سیاسی برکشید.
با توجه به موارد فوق، مهم‌ترین پیام سفر حمدالله محب، به عنوان مشاور امنیت ملی افغانستان به تهران، حاوی این پیام است که دولت افغانستان، فارغ از راهبردها و حب و بغض‌های قدرت‌های بزرگ جهانی، روند صلح با طالبان را مطابق معیارها و منافع ملی خود پیش می‌برد و بر مبنای استقلال عمل سیاسی ـ حقوقی خود، خطوط سرخ و سبز آن را نیز تعیین می‌کند.
همزمان با دیدار آقای محب از باکو و تهران، عبدالله عبدالله، رییس شورای عالی مصالحه نیز روز دو شنبه، اول جدی، راهی تاجیکستان شد و در دیدار با امام علی رحمان، رییس جمهور این کشور درباره تلاش‌های صلح، مذاکرات دوحه، دور بعدی مذاکرات، سفرهای اخیر برای کسب اجماع منطقه‌ای و نقش تاجیکستان در تأمین صلح در افغانستان گفت‌وگو کرد.
این چندمین سفر منطقه‌ای عبدالله در مورد روند صلح به کشورهای همسایه و منطقه است. او پیش از این به کشورهای پاکستان، ایران، هند، ازبیکستان و ترکیه سفر کرده است.
رییس جمهور تاجیکستان، در دیدار با رییس شورای عالی مصالحه ملی، ضمن حمایت از روند صلح افغانستان گفته است که صلح و ثبات در افغانستان به معنای صلح و ثبات در تاجیکستان، منطقه و فرامنطقه است.
سفر آقای عبدالله به تاجیکستان در حالی صورت می‌گیرد که اخیرا نگرانی‌ها درباره ظهور «طالبان تاجیک» به شدت افزایش یافته است. این نیرو ماه گذشته در ولسوالی مایمی بدخشان در شمال شرق افغانستان، دست کم ۲۵ نیروی دولتی را کشت و همزمان پیام تهدیدآمیزی نیز به مرزبانان تاجیکستان درباره اقدامات مشابه در آن‌سوی مرز فرستاد.
بنابراین، به نتیجه رسیدن مذاکرات صلح دولت افغانستان با طالبان، از جمله برای تاجیکستان بسیار حیاتی و تعیین‌کننده است؛ زیرا در غیر آن این امکان که طالبان با بسط دامنه نفوذ خود در کشورهای همسایه افغانستان، دامنه فعالیت نیروهای زیرمجموعه خود را فراتر از حوزه مأموریت محلی خود گسترش دهد، بسیار بالا است.
تاکنون نیز تاجیکستان به دلیل همسایگی با افغانستان، از ناحیه تروریزم و دهشت‌افکنی متضرر شده و برای مقابله با آن، هزینه‌های سنگینی پرداخته است، در حالی که استقرار صلح در افغانستان، تسهیلات قابل توجهی برای توسعه تجارتی و ترانزیتی میان دو کشور و منطقه فراهم می‌سازد و فرصت‌های ارج‌مندی برای اتصال آسیای مرکزی به جنوب آسیا را ایجاد می‌کند.
از اهرم‌های تاریخی ـ فرهنگی پیوندزننده افغانستان و تاجیکستان به عنوان مشترکات درخشان دو کشور که بگذریم، همسانی شرایط امنیتی بالقوه و بالفعل هردو کشور به لحاظ آسیب‌پذیری از تروریزم خشونت‌گرا و دهشت‌افکن، یکی از محورهای بسیار جدی برای هم‌افزایی نیروی ایستادگی کابل ـ دوشنبه در برابر این پدیده است و افزون بر نزدیک‌سازی مواضع و دیدگاه‌های افغانستان و تاجیکستان در جبهه مبارزه با تروریزم، کابل و دوشنبه را برای تلاش جدی در جهت ایجاد همگرایی منطقه‌ای، به تقلا و تکاپو وامی‌دارد؛ چیزی که فی‌المثل در مورد هند و پاکستان صدق نمی‌کند و به دلیل تخاصم تاریخی و تعارض منافع دهلی نو ـ اسلام‌آباد، امکان هم‌اندیشی آن دو حول محور همگرایی منطقه‌ای آن‌هم برای صلح افغانستان را فراهم نمی‌آورد.
بنابراین، انتظار می‌رود سفر آقای عبدالله به تاجیکستان، دستاوردهای قابل ملاحظه‌ای به همراه داشته باشد.
