معادن افغانستان، همچون ثروت خوابیده در عمق خاک هستند که از اهمیت بالای اقتصادی برخوردار اند. برخی از نهادهای تحقیقی- بین‌المللی در زمینه معادن افغانستان، گزارش‌هایی را به نشر رسانده‌اند که نشان می‌دهند ذخایر سرشار زیرزمینی در کشور وجود دارد که اگر دولت در زمینه استخراج آن توانایی لازم را داشته باشد، بخش بزرگی از نیازمندی‌های اقتصادی کشور مرفوع می‌شود.
حلیم شایگان، خبرنگار خبرگزاری دید، در رابطه به معادن افغانستان و این‌که دولت در زمینه استخراج آن، تا چه حد موفق بوده، مصاحبه‌ای ترتیب داده با وحیدالله شهرانی، وزیر پیشین معادن و پطرولیم، به شرح زیر:
دید: آقای شهرانی، شما به عنوان وزیری که در دو دوره حکومت‌داری تجارب کافی داشتید، چطور شد که با حکومت جدید همکاری نکردید؟
شهرانی: البته این به رهبری حکومت ارتباط دارد، رهبری حکومت حق دارد که تصمیم بگیرد چه کسی در تیم‌اش باشد و کی نباشد. در این مورد، من کدام ملاحظه‌ای ندارم. البته این‌جا دو بحث مطرح می‌شود، اول مسئله‌ی حمایت از نظام است که همه‌ی ما طرفدار دوام و پخته‌شدن نظام هستیم. زیرا “بی‌نظامی” بدترین پدیده در یک کشور است و دوم این‌که در داخل نظام ساختاری به نام “حکومت” وجود دارد که من زیاد علاقه‌مند نیستم که در این حکومت کار کنم، زیرا مشکلات حکومت فوق‌العاده زیاد است و این مشکلات طرز دید مرا نسبت به حکومت تغییر داده است.
دید: یعنی چالش‌ها باعث شده که شما در ساختار حکومت سهیم نباشید؟
شهرانی: با درنظرداشت روش رهبری حکومت فعلی، من علاقه ندارم که در حکومت باشم.
دید: اما شما یکی از کسانی بودید که زیر تفاهم‌نامه “حکومت وحدت ملی” امضا کردید؟
شهرانی: بلی! در این شکی نیست که در تهیه این تفاهم‌نامه نقش زیادی را داشتم، این تفاهم‌نامه را امضا کردم، زیرا با درنظرداشت مشکلاتی که پی انتخابات ۲۰۱۴ به وجود آمده بود، یگانه راه بیرون‌رفت از این چالش‌ها، ایجاد یک حکومت مشترک یا “وحدت ملی” بود.
در آن‌زمان تنها ۲ الی ۷ درصد اراضی افغانستان در کنترول دولت نبود، اما با گذشت بیش از دو سال دیده می‌شود که قوماندان اعلی قوت‌های ناتو در افغانستان اعلان می‌کند که ۵۳ درصد خاک افغانستان در کنترول دولت افغانستان نیست.
تلفات فوق‌العاده زیاد سربازان دلیرافغانستان، فساد در ادارات دولتی، ضعف مدیریت، جدی نگرفتن عمق بحران در بخش اختلافات قومی، فرار مغزها از افغانستان، رکود و ناتوان شدن نهادهای ملی از جمله چالش‌های حکومت وحدت ملی تا این جای کار بوده است.
دید: چه تفاوت‌هایی را میان حکومت آقای کرزی و آقای غنی حس می‌کنید؟
شهرانی: حکومت آقای کرزی در اوایل ۲۰۰۲ آغاز به‌کار کرد، آن‌وقت در افغانستان یک جنگ خانمان‌سوز، تشنج عقده‌ها و از بین رفتن هست‌وبود افغانستان جریان داشت. وقتی آقای کرزی در سال ۲۰۰۲ به‌کار آغاز کرد، شما در هیچ‌یک از ادارات دولتی میز و چوکی را نمی‌دیدید. تغییرات گسترده در زمان حکومت آقای کرزی به‌وجود آمد. دورافتاده‌ترین مناطق افغانستان از خدمات صحی بهرهمند شدند، مکاتب به فعالیت آغاز کردند، کودکان افغانستان باسواد شدند و در سال ۲۰۰۴ زمانی‌که من شامل ساختار حکومت شدم، پیدا کردن یک شخص مسلکی و تحصیلکرده مشکل بود.
دید: یعنی حکومت آقای کرزی نسبت به حکومت آقای غنی بهتر بود؟
شهرانی: ما قضاوت را به مردم واگذار می‌کنیم، ما از بعد مدیریتی برداشت خود را ارایه می‌داریم، فساد اداری در حکومت آقای کرزی هم بود و در حکومت فعلی هم است.
دید: از فساد گفتید، اتهامات فساد بر شما هم وارد شده بود،در آن‌زمان که شما وزیر معادن بودید، حتا روزها سرخط خبرهای رسانه‌های داخل افغانستان شدید، جزییات چیست؟ آیا اتهامات وارده هنوز هم است یا چطور؟
شهرانی: البته روزها نبود، فقط یک مقاله در ۸صبح نشر شده بود که در آن‌زمان هندوستان می‌خواست سرمایه‌گذاری‌های کلان را در افغانستان ایجاد کند، حلقات مخالف سرمایه‌گذاری هند در افغانستان که زیادتر به پاکستان نزدیک بودند، آن‌ها یک مقاله را چاپ کردند که فساد یک بخش از مقاله‌ی آن‌ها بود، آن‌ها می‌گفتند که شخص وزیر معادن زیادتر به امریکایی‌ها و غربی‌ها وابسته است.
طبق معلومات ما، کسی‌که این مقاله را نوشته بود، صرف‌نظر از نام‌اش، مبلغ ۹۰۰۰ دالر از یک مرجع رشوت گرفته بود.
دید: از کدام مرجع؟
شهرانی: از همان مرجع که مخالف سرمایه‌گذاری هندوستان به افغانستان بود.
دید: مشخصاً نام نمی‌گیرید؟
شهرانی: ما می‌فهمیم که کی‌ها در افغانستان جنگ منطقوی را شروع کرده‌اند، البته کسانی‌که این مقاله را نشر کرده بودند، خلاف ارزش‌های خبرنگاری اقدام کرده بودند و این را خودشان هم دریافتند که تمام معلومات نشر شده در مقاله صحت ندارد. این حرکت‌شان بسیار مغرضانه بود و تاکنون هم هیچ پی‌گیری درین مورد صورت نگرفت.
دید: حالا این افراد مغرض به قول شما، آیا محکمه شدند یا خیر؟
شهرانی: متاسفانه محکمه نشدند، ما قضاوت را به خودشان واگذار کردیم.
دید: گذشته از پست وزارت، به عنوان یک بوروکرات نظر شما در مورد آمدن آقای حکمتیار چیست؟
شهرانی: آقای حکمتیار بحیث یک شهروند افغانستان و بحیث یک رهبر سیاسی مطرح افغانستان، حق این را دارد تا در افغانستان باشد و شناختی را که من از آقای حکمتیار دارم، یک رهبر جهادی بود و تنظیم آن‌ها در جهاد افغانستان تاثیر خود را داشت. پیوستن وی را به پروسه‌ی صلح به فال نیک می‌گیریم و هرکسیکه به این نتیجه برسد که جنگ راهحل نیست و بخواهد داخل نظام شود، به خیر مملکت است.
دید: گفتنی‌هایی هم وجود دارد که گویا شما در صدد تشکیل یک حزب سیاسی هستید، تا چه اندازه واقعیت دارد؟
شهرانی: در حال صحبت و گفت‌وگو هستیم و ما همیشه طرفدار یک حرکت ملی در افغانستان هستیم، سیاست بدون احزاب نمی‌شود، ما طرفدار به وجود آمدن احزاب و جریانات بیشتر در افغانستان هستیم.
اگر بزرگان سیاست افغانستان زیر یک آدرس مشخص بسیج شوند، بهخیر ملت و مملکت است.
دید: ممنون که وقت تان را در اختیار ما گذاشتید.
شهرانی: سپاس
