مرد میدان طا-لبان، که خواهد بود؟!

نویسنده: جیمز دورسو

منبع: هیل  – Hill

مترجم: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید

خبرگزاری دید:  نویسنده تلاش نموده است تا اهمیت کشورهای منطقه و فرا منطقه ای را نسبت به وضعیت فعلی افغانستان مورد تحلیل قرار دهد. یکی از نکاتی که به آن متمرکز شده است انتخاب نماینده ملل متحد برای افغانستان است که از زوایای مختلف وارسی و گزینه های منطقه ای کسب این نمایندگی ملل متحد نیز بحث شده است از طرفی نویسنده از نقش سازمان همکاری اسلامی در روند تعامل جهان با طا-لبان نیز سخن گفته و با اهمیت دانسته است.

آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد، در ۱۸ و ۱۹ فبروری (۲۹- ۳۰ دلو) نشستی را در دوحهِ قطر تشکیل داد تا در مورد “وضعیت در حال تحول” افغانستان و تعامل آینده با ” گروه حاکم” گفت‌وگو کند. پس از این‌که سازمان ملل متحد شرایط طا-لبان، از جمله به رسمیت شناختن آن‌ها را به عنوان دولت قانونی افغانستان رد کرد، گروه طا-لبان نیز دعوت به این نشست را رد نمودند.

گوترش در گزارش خود از «ایجاد یک گروه تماس از سوی شرکت کنندگان با تعداد محدودتری از دولت‌ها که می‌توانند رویکرد هماهنگ‌تری در تعامل با مقامات دِفکتو داشته باشند» خبر داد . اعضای این گروه تماس کوچک ممکن است شامل «پنج عضو دایم شورای امنیت P-5 با گروهی از کشورهای همسایه و گروهی از کمک‌کنندگان مربوطه» باشد. همچنین گوترش اعلام کرد که رایزنی‌ها را برای تعیین یک نماینده ویژه «جهت هماهنگی برای تعامل بین کابل و جامعه بین‌المللی» آغاز می‌کند.

با اینکه طا-لبان تعیین نماینده ویژه را رد کرد، اما پاکستان از آن حمایت نمود و تأکید داشت که نماینده انتخابی ملل متحد برای افغانستان می باید یک “مسلمان، دیپلمات باتجربه و اهل منطقه” باشد.

گرچه غرب تلاش می کند که به وضعیت زنان و دختران افغانستان توجه کند، اما از سویی جهان باید با گروه طا-لبان در مورد مسایل دیگر، از جمله حقوق آب، مهاجرت، قاچاق مواد مخدر و مبارزه با تروریزم تعامل داشته باشد.

 در بسیاری از موارد، کشورهای همسایه به طور مستقیم با گروه حاکم در افغانستان وارد گفتگو شده اند به طور نمونه تاشکند دررابط با حقوق آبی دریای آمو که از کوه های پامیر سرچشمه می گیرد با کابل وارد مذاکره شده اند.

سایر کشورها نیز ترجیح می‌دهند مستقیم با کابل معامله کنند. چین به تازگی یک سفیر جدید در حکومت طا-لبان  منصوب کرده است. روسیه به تعامل خود با کابل ادامه خواهد داد و جمهوری‌های آسیای مرکزی، ایران و پاکستان به‌عنوان کشورهای همسایه، نیازی به استفاده از دفاتر ملل متحد در کابل احساس نخواهند کرد، گرچه اگر بتوانند مواضع موجود آن‌ها را –مهم- بسازد، مفید خواهد بود.

گرچه وظیفه نماینده وِیژه ملل متحد ترتیب گفت‌وگو بین گروه طا-لبان و شخصیت‌های سیاسی مخالف در تبعید باشد – افرادی که طالبان به‌رغم حمایت دو دهه‌ای و کمک مالی ۲ تریلیون دالری امریکا شکست دادند.

به گفته عبیدالله بهیر از دانشگاه آمریکایی افغانستان، در واقع، طالبان و مردم عادی افغانستان نگران هستند که تقسیم قدرت نیازمند بازگشت جنگ سالاران و مقامات فاسد نظام جمهوری سرنگون شده باشد. اگر این امر شامل جنگ سالاران و مقامات سابق نظام جمهوری شود، کار طا-لبان بسیار آسان‌تر خواهد شد.

در مورد موضوع زنان و دختران، طالبان به تازگی فارغ‌التحصیلان دختر از لیسه را برای ثبت نام در موسسات صحی دولتی برای سال تحصیلی جدید که از ماه مارچ آغاز می‌شود، تأیید کرده است، که نشان از تغییر در رویکرد گروه حاکم است  که چانه زنی میان کابل، پایتخت و قندهار، پایگاه تندروهای طالبان را می طلبد.

سراج‌الدین حقانی سرپرست وزارت داخله و ملا یعقوب، سرپرست وزارت دفاع، به تازگی به هیبت‌الله آخوندزاده، رهبر گروه طا-لبان هشدار دادند که اصلاحات باید به سرعت انجام شود وگرنه عواقبی در پی خواهد داشت. اختلاف میان اصلاح طلبان  طا-لبان چون حقانی ، ملا یعقوب و آخوندزاده رهبر تندروی این گروه  ممکن است برای واشنگتن وسوسه کننده باشد، اما دامن زدن به جنگ داخلی افغانستان  به آسیای مرکزی و جنوبی آسیب می‌رساند. این وسوسه‌ی امریکا برای ایجاد شکاف میان صفوف طا-لبان به طور قطع نشان می‌دهد که واشنگتن تحقیر شده و کینه‌توزی می‌کند، نه  شکیبایی و سازندگی.

اگر نماینده ویژه با سازمان همکاری اسلامی (OIC) دست به دست هم دهد، ممکن است کار را آسان‌تر کند. سازمان همکاری اسلامی یک برنامه عملی دارد که به مشارکت زنان در تمام زمینه‌های زندگی عمومی می‌پردازد. در سال ۲۰۲۳، این سازمان اعلام کرد: “دبیر کل سازمان همکاری اسلامی برای ادامه گفت‌وگوی سازنده برای توانمندسازی زنان افغانستان و تضمین حق دسترسی به آموزش در همه سطوح و مشارکت در زندگی عمومی تلاش می کند.” این سازمان  در نشست دوحه سازمان ملل متحد در مورد افغانستان نیز شرکت کرد.

سازمان همکاری اسلامی می‌تواند حقوق زنان افغانستان را در چارچوب اسلام مورد بررسی قرار دهد و ممکن است پیشرفت بهتری نسبت به دولت‌های غربی داشته باشد که طا-لبان آن‌ها را «مردانی که ما شکست دادیم» می‌دانند.

با رهبری سازمان همکاری اسلامی، ممکن است این سازمان و سازمان ملل با برجسته کردن مشارکت زنان در اقتصاد رو به رشد اندونیزیا و مالزیا، بتوانند تندروهای طا-لبان را متقاعد کنند که حقوق زنان و آموزش یک فضیلت اسلامی است، اما بدون جانبداری از تنش بین کابل و قندهار.

در مورد انتخاب نماینده ویژه ملل متحد برای افغانستان ؛ پاکستان مایل است نقش  خود را ایفا کند، اما تیرگی روابط بین پاکستان و طالبان ممکن است اثربخشی آن را محدود کند. نامزد بهتری برای احراز نمایندگی ملل متحد  از آسیای مرکزی که دیپلمات‌هایی با تجربه در برخورد با طا-لبان دارد ترکیه است تنها عضو ناتو با حضور دیپلماتیک در کابل.

ترکیه هرگز روابط خود را با افغانستان قطع ننمود و از اگست ۲۰۲۱ تعامل خود با طا-لبان را افزایش داده است. همچنین از ایجاد دولت فراگیر در کابل و آموزش برای دختران حمایت کرده است و در سال ۲۰۲۲، فاز دوم پروژه نیروگاه آبی سد کجکی را تکمیل نمود.

ازبیکستان با تمام توان از خط آهن ترانس-افغان حمایت می کند و به تازگی از حمایت مالی قطر برای این پروژه برخوردار شده است. در سال ۲۰۱۸، تاشکند علناً طا-لبان را تشویق کرد تا مذاکرات صلح با دولت افغانستان را آغاز کنند و در همین اواخر به گروه حاکم برای کانال قوش‌تپه کمک فنی ارایه کرده و به طا-لبان در مورد احتمال نشت این کانال هشدار داده است. (ایالات متحده دریافته که هر دالری که برای تعمیر و نگهداری این کانال خرج می‌شود، ده تا دوازده دالر در آب صرفه‌جویی می‌کند.)

در دسمبر ۲۰۲۳، ظاهراً دیواره‌های کانال ترک خورده و  آب بیرون سرازیر شده دریاچه ۹ کیلومتری را در زمین‌های بیابانی شکل داده است.

هفده کشور در کابل سفارت دارند که آخرین آن‌ آذربایجان بود که رسماً سفارت خود را در ۱۵ فبروری – ۲۶ دلو افتتاح کرد. در ۲۹ جنوری- ۹ جدی، گروه حاکم کنفرانسی را با حضور نمایندگان ۱۱ کشور از جمله روسیه، هند، چین، پاکستان، ترکمنستان، قزاقستان و ازبیکستان در کابل برگزار کرد. این کنفرانس بر این واقعیت تأکید کرد که در حالی که ایالات متحده و اروپا دورهستند، همسایگان افغانستان به طورعملی برای تعامل با حکومت طا-لبان در کابل می کوشند.

تعامل موفقیت‌آمیز با حکومت طا-لبان مستلزم یک تلاش گروهی است که اگر نماینده سازمان ملل تعیین گردد یکی از مسیرهای مطمئن برای موفقیت در تعامل جهان با طا-لبان، مشارکت سازمان همکاری اسلامی در روند گفتگوها می باشد.