چشم پکن به تسلط بر بازار تیلفون‌های هوشمند و موترهای برقی دوخته شده است؟

منطقی است که هند نیز دست به ابتکاراتی بزند و مدعی به رسمیت شناختن رسمی حاکمیت طا-لبان باشد. تصور این که گام عجولانه پکن برای به رسمیت شناختن طا-لبان افغان اتفاق افتاد، تخیل نیست، زیرا ممکن است چینایی‌ها از نزدیک شدن افغانستان به هند مطلع شده باشند

نیوز-١٨ هند به تاریخ ٢٣ دسمبر ٢٠٢٢، خبر جالبی را منتشر کرد: چین به معادن لیتیوم و مس افغانستان برای تسلط بر زنجیره تامین قطعات مورد نیاز برای ساخت باتری خودروهای برقی و تیلفون‌های هوشمند نیاز دارد.

یک هفته قبل از انتشار این خبر، وانگ یی وزیر امور خارجه چین برای دیدار با امیرخان متقی وزیر خارجه طا-لبان به کابل سفر کرده بود. این اولین دیدار سطح عالی چین و رژیم طا-لبان پس از فروپاشی دولت منتخب در کابل بود.

به عنوان حسن نیت، وانگ یی متقی را به سومین نشست وزرای خارجه همسایگان افغانستان در ٣٠ و ٣١ مارچ به شهر تونشی، آنهویی دعوت کرد.

از سال ٢٠٢١، چین با طا-لبان تماس نزدیک داشته و به معادن لیتیوم و مس چشم دوخته است. فایننشل تایمز گزارش داد که چین نه تنها به دنبال معادن افغانستان بلکه ذخایر معدنی در سراسر جهان است.

این روزنامه می‌افزاید، احمد منیب رسا تحلیلگر سیاسی که با طلوع نیوز صحبت می‌کرد، گفت: «این نشست احتمالاً با سرمایه‌گذاری چینایی‌ها روی معادن افغانستان آغاز خواهد شد».

یکی از بزرگ‌ترین ذخایر مس جهان در معدن مس عینک در جنوب شرق کابل قرار دارد. طبق گزارش فایننشل تایمز، در جریان مذاکرات متقی و وانگ یی در پکن ذخایر مس نیز به بحث گرفته شد.

گزارش‌ها حاکی است که هیئت‌های چین از ولایت‌های ننگرهار و لغمان نیز بازدید کرده‌اند تا دسترسی به سایر مواد معدنی را بررسی کنند.

پذیرش و تضاد

بررسی سریع روابط چین و طا-لبان نشان می‌دهد که پکن از همان روزی که دولت منتخب کابل سرنگون شد، نسبت به طا-لبان افغان با ملاحظه برخورد کرده و همدل بوده است.

شایعات زیادی در ارتباط با طرح‌های توسعه‌طلبانه چین در کشورهای تحت سلطه مسلمانان در خلیج فارس و خاورمیانه دست به دست می‌شد. این شایعات با خروج فوری قوای مسلح ایالات متحده و ناتو از افغانستان پس از نزدیک به سه دهه جنگ شدت گرفت.

به نظر می‌رسد که چین به تروریزم اهمیت فوق‌العاده‌ای که کشورهایی مانند هند، جاپان یا کوریای جنوبی می‌دهند، نداده است. وقتی چین دو بار قطع‌نامه‌های اکثریت شورای امنیت در مورد عوامل پاکستانی کشتار بمبئی را وتو کرد، جهان نسبت به حمایت آشکار چین از تروریزم در هرنقطه‌ای که دوست این کشور نیست، متحیر شد.

نکته قابل توجه این است که شی جین پینگ رییس جمهور چین با کنار گذاشتن ردای ابهام، گامی متهورانه برداشت و در ٢٩ جنوری ٢٠٢٤ در یک مراسم رسمی، اعتبارنامه سفیر طا-لبان را در پکن پذیرفت.

در این مراسم سفیران ٤١ کشور از جمله افغانستان اعتبارنامه خود را تقدیم رییس جمهور چین کردند. بلال کریمی سفیر طا-لبان در دسمبر ٢٠٢٣ با وانگ یی وزیر امور خارجه چین دیدار کرد.

سال گذشته، چین شرایطی را برای به رسمیت شناختن رسمی افغانستان تحت حاکمیت طا-لبان وضع کرد. این بیانیه اعلام کرده بود که قبل از کامل شدن روابط دیپلماتیک، طا-لبان افغانستان باید اصلاح شود.

پکن قاطعانه گفته بود که برای به رسمیت شناختن کامل دیپلماتیک، حکومت طا-لبان باید تغییرات سیاسی، تقویت امنیت و ترمیم روابط با همسایگان خود را انجام دهد. چین و کابل به روابط دیپلماتیک خود ادامه می‌دادند و همزمان میزبان دیپلمات‌های یکدیگر بودند.

چین همچنین گفته بود افغانستان نباید از جامعه بین‌المللی خارج بماند و طا-لبان باید انتظارات جهان را برآورده کند.

نکته عجیب این است که گزارش‌های جنایاتی که بر شهروندان بی‌گناه، به‌ویژه زنان در افغانستان تحت حاکمیت طا-لبان انجام می‌شود، مرتب منتشر می‌شود. اگرچه طا-لبان قول داده بودند که به حقوق بشر و به ‌ویژه حقوق زنان احترام بگذارند، به نظر نمی‌رسد که در عمل این اتفاق افتاده باشد.

این که چگونه پکن ناگهان تصمیم خود را تغییر داد هنوز هم یک راز باقی مانده است. توضیح ساده این است که منافع ملی در برابر حقوق بشر و تعهدات عمومی وزن بسیار بالایی دارد.

در عین حال، چین بارها اعلام کرده است که به حاکمیت ملی افغانستان و تصمیم‌های آن احترام می‌گذارد. این کشور همچنین گفته است که در امور داخلی افغانستان دخالت نمی‌کند.

تضمین عدم مداخله چین قطعاً در پاسخ به تعهدی است که طا-لبان داده است مبنی بر این‌ که آن‌ها اجازه نخواهند داد از خاک افغانستان برای ستیز علیه سایر کشورها استفاده شود.

این تعهد پکن بسیار مهم است، اما گفتن این که تا چه زمانی چین به آن پایبند خواهد ماند دشوار است. با این وجود، تا زمانی که تهدید قیام اسلامی اویغورها در سین کیانگ به عنوان یک سناریوی سیاسی در بخش شرقی چین باقی بماند، پکن به شدت از طا-لبان استقبال می‌کند.

در گذشته نه چندان دور، شایعه‌ای دست به دست می‌شد مبنی بر این که برخی جوانان بنیادگرای اویغور در جایی در ننگرهار، آموزش تروریزم می‌بینند.

لازم به ذکر است یکی از شروطی که پکن برای به رسمیت شناختن طا-لبان در نظر گرفته است، این بود که کابل روابط خود را با همسایگان اصلاح کند.

امروز پاکستان تنها همسایه افغانستان است که روابطش با طا-لبان تیره شده است. تحمیل این شرط به این معنی است که چین می‌خواهد پاکستان را نیز وارد حلقه سازد تا جهادگران مستقر در پاکستان از تبلیغ در میان سازمان‌های جهادی-تروریستی خودداری کنند.

روابط هند و افغانستان

چین رهبری به رسمیت شناختن رسمی رژیم طا-لبان را در افغانستان بر عهده گرفته است. نه تنها این، بلکه گفته است «افغانستان نباید از جامعه بین‌المللی فاصله بگیرد».

این امر انگشت اتهام را به سمت ایالات متحده و متحدانش نشانه می‌گیرد که افغانستان را به دلیل نقض حقوق بشر تحریم کرده‌اند. با به رسمیت شناختن افغانستان از سوی چین، بدیهی است که تعداد زیادی از کشورهای آسیایی و افریقایی از آن پیروی خواهند کرد.

هند در میان کشورهای آسیایی و همچنین در میان دموکراسی‌ها در جهان پیشتاز است، که باید در مورد چگونگی شکل‌گیری روابط نزدیک خود با رژیم طا-لبان سنجیده عمل کند.

هند روابط دیرینه با افغانستان دارد. تاریخ دهلی نو به شمول تاریخ دوران استعمار با افغان‌ها آمیخته است. هند مستقل همیشه دست دوستی را به سوی افغان‌ها دراز کرده و در تمام مجامع بین‌المللی از آن‌ها حمایت کرده است.

هزاران دانشجوی افغانستان در موسسات فنی و حرفه‌ای در هند تحصیل و بسیاری آن‌ها از دولت هند بورسیه تحصیلی دریافت می‌کنند. هند پیشروترین کشوری است که به افغانستان در ایجاد زیرساخت‌های حیاتی مانند جاده‌ها، ساختمان‌ها، پل‌ها، سدها، سالون‌های سینما، دبیرخانه و غیره کمک کرده است.

هند برای بیماران افغانستانی که برای درمان به هند می‌آیند، تسهیلات پزشکی فراهم می‌کند. هند در زمانی که غلات غذایی کمیاب بود گندم به افغانستان صادر کرد. هند در پروژه چابهار شریک است که از طریق راه آهن چابهار را به کابل متصل می‌کند.

حکومت طا-لبان از حمایت و دوستی هند آگاه است. اگرچه هند تا کنون به طور رسمی طا-لبان را به رسمیت نشناخته است، اما ماهیت روابط هند با طا-لبان نشان می‌دهد که تفاهم بین آن‌ها ایجاد شده است.

هند یکی از ده کشور منطقه‌ای بود که در نشستی به میزبانی طا-لبان در ٣١ جنوری، شرکت کرد. این نشان دهنده تعامل فزاینده با رژیمی است که دهلی نو رسماً آن را به رسمیت نمی‌شناسد.

حضور هند در نشست نمایندگان دیپلماتیک که از سوی طا-لبان برگزار شد، نشان دهنده تعامل رو به رشد است.

در نشست ابتکار همکاری منطقه‌ای که با حضور امیرخان متقی سرپرست وزارت خارجه طا-لبان برگزار شد، دیپلمات‌هایی از روسیه، چین، ایران، پاکستان، ازبیکستان، ترکمنستان، قزاقستان، ترکیه و اندونیزیا نیز حضور داشتند. ضمیر کابلوف نماینده ویژه روسیه در امور افغانستان حضور داشت.

در مورد این نشست که چند روز پس از دعوت سفارت هند در امارات متحده عربی از نماینده طا-لبان در مراسم روز جمهوری صورت گرفت، اظهارات رسمی از سوی مقامات هندی ارایه نشد.

حافظ ضیا احمد معاون سخنگوی وزارت خارجه طا-لبان به نقل از نماینده هند که در این نشست شرکت کرده بود، گفت که دهلی نو از همه ابتکارات متمرکز بر ثبات افغانستان حمایت می‌کند.

احمد به نقل از نماینده هند در اکس گفت: هند فعالانه در ابتکارات بین‌المللی و منطقه‌ای در مورد افغانستان شرکت می‌کند و از هر تلاشی که منجر به ثبات و توسعه افغانستان شود، حمایت می‌کند.

در این زمینه، منطقی است که هند نیز دست به ابتکاراتی بزند و مدعی به رسمیت شناختن رسمی حاکمیت طا-لبان باشد. تصور این که گام عجولانه پکن برای به رسمیت شناختن طا-لبان افغان اتفاق افتاد، تخیل نیست، زیرا ممکن است چینایی‌ها از نزدیک شدن افغانستان به هند مطلع شده باشند.

اگرچه فلسفه دوستی دو غول رقیب هند با افغانستان کاملاً متفاوت است، چین احساس می‌کند نفوذ سنگین هند در افغانستان می‌تواند چالشی جدی برای ابتکار کمربند و جاده B&R در این منطقه آسیایی ایجاد کند.