رئیسی و نگاه به ایران-هند و چابهار

ترجمه و تلخیص: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید

خبرگزاری دید: ایران در زمان ریاست جمهوری رییسی، استراتژی «نگاه به شرق» را برای تعمیق روابط با قدرت‌های آسیایی، از جمله هند دنبال کرد. پیشرفت در پروژه‌های اتصال منطقه‌ای که شامل هند، عمدتا دهلیز حمل و نقل بین‌المللی شمال-جنوب و بندر چابهار می‌شود، بر دیدگاه استراتژیک ایران در روابطش با هند تاکید دارد. دهلیز حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب، مسیر شبکه‌ای چندحالته به طول ۷ هزار و ۲۰۰ کیلومتر برای جابجایی بار بین هند، ایران، آذربایجان، روسیه، آسیای مرکزی و اروپا است.

نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، روز گذشته نسبت به درگذشت ابراهیم رییسی رییس‌جمهور ایران که در سانحه چرخبال جان باخت، ابراز تاسف کرد. مودی در پیام تسلیت خود در اکس گفت که هند در «این زمان غم‌انگیز» در کنار ایران ایستاده است.
«از درگذشت غم‌انگیز دکتر سید ابراهیم رییسی، رییس جمهور اسلامی ایران عمیقا متأسف و متاثر شدم. سهم وی در تحکیم روابط دوجانبه هند و ایران همیشه در یادها خواهد ماند. از صمیم قلب به خانواده وی و مردم ایران تسلیت می‌گویم. هند در این زمان غم‌انگیز در کنار ایران است.»

روابط ایران-هند
نخست‌وزیر مودی آخرین بار در اگست ۲۰۲۳ و پیش از اجلاس سران بریکس در ژوهانسبورگ با رییسی ملاقات کرد. دهلی‌نو از پیشنهاد تهران برای پیوستن به بریکس (برزیل، روسیه، هند، چین، آفریقای جنوبی) پشتیبانی کرد. ایران در سپتمبر ۲۰۲۳ در جریان اجلاس بریکس به این ایتلاف میان‌دولتی پیوست.
هند و ایران از دیرباز روابط تاریخی و فرهنگی مشترکی دارند. در چندین دهه گذشته، هند روابط صمیمانه‌ای را با کشورهای منطقه، از جمله ایران، که دارای مرز مشترک با افغانستان و پاکستان است، حفظ کرده است.
روابط تجاری بین دو کشور پس از انتخاب رییسی به عنوان رییس جمهور در ۲۰۲۱ بهبود یافت. در سال‌های ۲۰۲۲-۲۳، ایران ۵۹مین شریک تجاری بزرگ هند بود که تجارت دوجانبه به ۲.۳۳ میلیارد دالر رسید. بر اساس گزارشی، تجارت هند با ایران ۲۱.۷۷ درصد افزایش یافته است – یعنی از ۱.۹۴ میلیارد دالر در ۲۰۲۱-۲۰۲۲ به ۲.۳۳ میلیارد دالر در سال ۲۰۲۲-۲۳.
جیانت جیکوب، تحلیل‌گر سیاست خارجی در مقاله اخیر خود نوشت: برای هند، ایران یک نیروی تثبیت کننده در خلیج فارس است و همکاری نظامی و امنیتی بین دو کشور در حال افزایش است.

تغییر چندانی انتظار نمی‌رود
در اگست ۲۰۲۱، هند جزو معدود کشورهایی بود که به مراسم سوگند ریاست جمهوری ابراهیم رییسی دعوت شد. با این حال، کارشناسان ایرانی می‌گویند که مرگ رییسی در وضعیت موجود تغییری نمی‌آورد، زیرا خطوط گسترده‌تر سیاست خارجی ایران را رهبر ایران تعیین می‌کند، نه رییس‌جمهور.
دیپیکا ساراسوات، دستیار موسسه مطالعاتی و تحلیلی دفاعی “منوهار پاریکار” مستقر در دهلی‌نو، می‌گوید: ایران در زمان ریاست جمهوری رییسی، استراتژی «نگاه به شرق» را برای تعمیق روابط با قدرت‌های آسیایی، از جمله هند دنبال کرد. پیشرفت در پروژه‌های اتصال منطقه‌ای که شامل هند، عمدتا دهلیز حمل و نقل بین‌المللی شمال-جنوب و بندر چابهار می‌شود، بر دیدگاه استراتژیک ایران در روابطش با هند تاکید دارد. دهلیز حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب، مسیر شبکه‌ای چندحالته به طول ۷ هزار و ۲۰۰ کیلومتر برای جابجایی بار بین هند، ایران، آذربایجان، روسیه، آسیای مرکزی و اروپا است.
سراسوات می‌افزاید: با این حال، همان‌طور که رهبر انقلاب خطوط گسترده سیاست خارجی ایران را تعیین می‌کند، مرگ نابهنگام رییسی احتمالاً مسیر روابط هند و ایران را که پس از امضای توافق‌نامه بلندمدت چابهار تقویت شده است، تغییر نخواهد داد.

توافق‌نامه چابهار
در ۱۳ می، هند و ایران پس از سال‌ها مذاکره، قرارداد ۱۰ ساله‌ بندر چابهار را امضا کردند. این قرارداد مسیر استفاده کامل از این بندر استراتژیک را در جنوب شرق ایران که با کمک هند توسعه یافت، تسهیل کرد و در نتیجه، تجارت با آسیای مرکزی را توسعه داد. این پیمان جایگزین قراردادهای یک ساله‌ای است که تا کنون برای عملیاتی نگه‌داشتن این بندر امضا شده‌ بود.
قراردادی که جایگزین قرارداد اصلی ۲۰۱۶ شد، توسط Indian Ports Global Limited (IPGL) و سازمان بندر و دریانوردی ایران امضا شد. این شرکت ۱۲۰ میلیون دالر سرمایه‌گذاری و ۲۵۰ میلیون دالر دیگر را نیز تامین خواهد کرد.
نارندرا مودی، پیمان بندر چابهار بین دو کشور را نقطه عطف مهمی یاد کرد که به برقراری ارتباط مورد نیاز با افغانستان کمک خواهد کرد.
نخست‌وزیر هند گفت: در ۲۰۱۶، در جریان سفرم به ایران، توافق‌نامه سه‌جانبه بین هند، ایران و افغانستان به امضا رسید تا اتصال مورد نیاز را به افغانستان فراهم کند.
وی افزود که دولتش از زمان به دست گرفتن قدرت در ۲۰۱۴، چابهار را در اولویت قرار داده است.

نویسنده: غلام جیلانی
منبع: مینت – Livemint.com