آیا ایران باید هم‌چنان به برجام متعهد بماند؟
لغو برجام از سوی امریکا در شرایطی اتفاق می‌افتد که واشنگتن خود می‌داند اروپا نیز درصورت لغو برجام ناگزیر به پیروی از ایالات‌متحده خواهد بود.
دونالد ترامپ رییس جمهور امریکا روز گذشته در یک نشست خبری خروج کشورش را از «برجام» اعلام کرده و فرمانی را امضا کرد که بر اساس آن تحریم‌های امور برنامه هسته‌ای ایران برخواهد گشت.
پس از اعلام خروج رییس جمهور امریکا از برجام، واکنش‌های زیادی به تصمیم او صورت گرفت که کشورهای عضو دایمی شورای امنیت را نیز شامل می‌شود.
دقایقی پس از تصمیم آقای ترامپ برای ترک برجام، اتحادیه اروپا در بیانیه‌ای اعلام کرد که «برجام یک توافق چند جانبه است و نمی‌توان آن را به طور یک طرفه ترک یا ملغی کرد.»
امانوئل مکرون رییس جمهور فرانسه نیز در توییترش نگاشت:« فرانسه، بریتانیا و آلمان از تصمیم امریکا برای ترک برجام متاسفند.» در این میان اما کرملین ضمن محکوم کردن تصمیم ترامپ به نکته خوبی اشاره کرده و آن این که «این تازه‌ترین گواه بر این است که امریکا قابلیت مذاکره کردن را ندارد.»
حالا سوال این‌جاست که آیا ایران باید هم‌چنان به برجام متعهد بماند؟
حسن روحانی لحظاتی پس از خروج ترامپ از از توافق برجام با ایران، گفت که کشورش فعلاً در این توافق می‌ماند. وی هم‌چنان افزود که «اگر توافق هسته‌ای بدون امریکا عملی شود، چه بهتر.» و سوال دقیقا همین‌جا است که آیا بدون حضور امریکا در برجام این توافق پا برجا خواهد ماند؟
پاسخ نویسنده این سطور این است که این مسئله بسیار دشوار است؛ زیرا برای عملی کردن منافع توافقی که ایران به خاطر آن از دستیابی به انرژی هسته‌ای دست کشیده، بدون هماهنگی کشورهای عضو شورای امنیت بسیار دشوار خواهد بود.
در صورت این هماهنگی اتحادیه اروپا، چین و روسیه که خود اعضای دائمی شورای امنیت سازمان ملل هستند، می‌توانند به امریکا فشار سیاسی وارد کنند تا به اجرای برجام بازگردد؛ در غیر این صورت این کشور‌ها نمی‌توانند امریکا را تحریم یا محاکمه کنند. بنابراین، تنها راه ممکن دعوا و فشار سیاسی به امریکا از سوی این کشور‌ها برای ترغیب ایالات‌متحده برای بازگشت برجام خواهد بود. البته چنان که ذکر شد این فشار‌ها درصورتی قابل اجراست که همه کشورهای عضو برجام با یکدیگر هماهنگ باشند، زیرا ممکن است انگلیس هیچ‌عکس‌العملی نسبت به خروج امریکا از برجام نشان ندهد و چین و روسیه نیز نتوانند اقدام خاصی علیه کاخ‌سفید انجام دهند و در نهایت فرانسه و آلمان نیز به تنهایی نمی‌توانند دست به اقدامی علیه این کشور بزنند.
اکنون اگر به حرف آقای روحانی باز گردیم و در کل دور امریکا را خط بکشیم، آیا واقعاً برجام بدون حضور امریکا پا برجا خواهد ماند؟ اگر کشورهای دیگر به غیر از امریکا واقعاً قصد ماندن داشته باشند می‌توانند برجام را حفظ کنند؛ زیرا اگر بخشی از تحریم‌های هسته‌ای مربوط به امریکا است بخش دیگر آن مربوط به شورای امنیت است. اما از آن‌جا که سیاست رابطه‌ای تنگاتنگ با اقتصاد دارد عملاً این کار ممکن نیست زیرا اروپا و چین هردو حجم بالایی از مبادلات را با امریکا دارند و ناگزیر به رعایت قوانین بانک‌های امریکایی هستند. بنابراین، لغو برجام از سوی امریکا در شرایطی اتفاق می‌افتد که واشنگتن خود می‌داند اروپا نیز درصورت لغو برجام ناگزیر به پیروی از ایالات‌متحده خواهد بود. چین نیز از این قاعده بیرون نیست؛ زیرا به تنهایی سالانه مبادلات اقتصادی این کشور با امریکا به شصد ملیارد دالر می‌رسد و گمان نمی‌رود که این حجم بالای تجاری را فدای سر برجام کند!
با تمام این‌ها، اکنون مسئله این است که آیا ایران باید هم‌چنان به برجام پابند بماند یا به سرعت به وضع اولیه خود بازگردد؟!
مهدی سرباز – خبرگزاری دید
