آیا طا-لبان می‌توانند داعش را مهار کنند؟
ساختار سازمانی داعش ISK هنوز به خوبی شناخته نشده است – رازداری که در این گروه عمل می‌کند، تلاش‌ها برای برهم زدن حملات را پیچیده‌تر می‌کند. اعتقاد بر این است که داعش ISK دارای عناصر محلی عمدتاً شامل جنگجویان پشتون از افغانستان و پاکستان و همچنین اعضای گروه‌های شبه‌نظامی خارجی است که ارتباط ضعیفی دارند
از زمان تسلط طا-لبان بر افغانستان، گروه‌های وابسته به داعش حملات خود را در این کشور افزایش داده‌اند تا از عدم مشروعیت حاکمان جدید استفاده کنند. حملات داعش خراسان که با نام‌های مختلف ISIS-K, ISK, ISKP شناخته می‌شود، بر وضعیت امنیتی شکننده در افغانستان و خطرات گسترش سلاح‌های هسته‌ای در منطقه تاکید دارد.
طا-لبان به طور متواتر اطمینان داده‌اند که به توافق‌نامه دوحه ۲۰۲۰ که شامل تعهدات برای جلوگیری از استفاده شدن خاک افغانستان توسط هر «گروه یا افراد تروریستی بین‌المللی» از جمله ISK برای فعالیت‌ها علیه ایالات متحده، متحدانش یا هر کشور دیگری است، احترام می‌گذارد. تعهدات مشابهی از طریق جلسات و توافقات دوجانبه فردی به کشورهای همسایه تعمیم داده شده است. طا-لبان به‌رغم شواهد، همواره تهدید داعش ISK را در این کشور کم‌اهمیت جلوه داده است.
داعش خراسان در دو سال گذشته گروه‌های اقلیت مذهبی در افغانستان، به ویژه هزاره‌ها را هدف قرار داده است و تاکتیک‌های افراطی مانند بمب‌گذاری‌های انتحاری را برای به حداکثر رساندن تأثیر حملات اتخاذ کرده است. بر اساس ارزیابی‌های آژانس‌های حقوقی، از زمانی که طا-لبان کنترول افغانستان را در سال ۲۰۲۱ به دست گرفتند، داعش خراسان ISK مسئولیت بیش از ده‌ها حمله را بر عهده گرفته است که منجر به کشته و زخمی شدن حداقل ۷۰۰ نفر شده است. سال گذشته، داعش ISK مسئولیت بمب‌گذاری در کابل را که منجر به کشته و زخمی شدن بیش از ۱۲۰ نفر شد، بر عهده گرفت. داعش ISK قتل مقامات طا-لبان از جمله والی بلخ و سرپرست ولایت بدخشان را نیز به عهده گرفته است. داعش ISK همچنین در ماه جون مسئولیت حمله انتحاری به مراسم یادبود در شمال شرق شهر فیض‌آباد را بر عهده گرفت.
گزارش اخیر دبیر کل سازمان ملل متحد در مورد خطر مستمر ناشی از داعش، نگرانی‌های پایدار در مورد گسترش سلاح‌ها در جنوب آسیا، خاورمیانه و افریقا را برجسته کرد. یکی از نگرانی‌های ویژه دسترسی داعش و وابسته‌های منطقه‌ای آن به سلاح‌های سبک و کوچک، همراه با استفاده روزافزون از پهپادها و بمب‌های دست‌ساز بود. این گزارش همچنین به نگرانی منطقه‌ای در مورد سلاح‌ها و تجهیزات نظامی فراوان در داخل افغانستان و سرریز احتمالی آن‌ها به کشورهای همسایه اشاره کرد. اگر داعش ISK جنگجویان منزوی و به حاشیه رانده شده را جذب کند، این امر نه تنها می‌تواند فشار بر طا-لبان را افزایش دهد، بلکه فرصت‌های جدیدی را برای داعش ISK جهت دستیابی به تجهیزات نظامی به وجود می‌آورد.
حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران به تاز‌گی تاکید کرد که شبه‌نظامیان داعش از سوریه، لیبیا و عراق به افغانستان نقل مکان کرده اند که نگرانی‌های منطقه‌ای را تشدید کرده است. طا-لبان به سرعت این ادعا را رد و بر تعهد خود به مبارزه با سازمان‌های تروریستی تاکید کردند.
اما این پاکستان است که کانون نگرانی در آن متمرکز شده است. اسلام‌آباد طا-لبان را متهم کرده است که به ستیزه‌جویان واکنش نیمه دلسوزانه داده است. از سویی هم, داعش مسئولیت حمله اخیر در ایالت خیبر پختونخوا را بر عهده گرفت. تداوم حملات داعش ISK در پاکستان، به ویژه با در نظر گرفتن گزارش‌های اخیر که نشان می‌دهد در سال جاری ۷۹ درصد حملات گروه‌های مسلح افزایش یافته است، شکنندگی را در آنجا تشدید می‌کند.
ساختار سازمانی داعش ISK هنوز به خوبی شناخته نشده است – رازداری که در این گروه عمل می‌کند، تلاش‌ها برای برهم زدن حملات را پیچیده‌تر می‌کند. اعتقاد بر این است که داعش ISK دارای عناصر محلی عمدتاً شامل جنگجویان پشتون از افغانستان و پاکستان و همچنین اعضای گروه‌های شبه‌نظامی خارجی است که ارتباط ضعیفی دارند. در حالی که ستیزه‌جویان پشتون علناً از این گروه نمایندگی کرده اند، جنگجویان خارجی در دره‌ها پنهان می‌مانند و تصور می‌شود که توسط مردم محلی محافظت می‌شوند و به داعش ISK اجازه می‌دهند سازگار و انعطاف‌پذیر باشد. داعش از زمان ظهور حدود پنج سال پیش، از جنگ با ایالات متحده، دولت جمهوری سابق افغانستان و اکنون با طا-لبان جان سالم به در برده است.
هدف اصلی طا-لبان از بین بردن هر گونه چالش داخلی علیه حاکمیتش در افغانستان است. جنگجویان طا-لبان در ماه‌های اخیر چندین حمله به مخفی‌گاه‌های مشکوک داعش در این کشور انجام داده اند. در بحبوحه تنش‌های فزاینده، داعش ISK به نوبه خود، در تلاش برای جلوگیری از همکاری بین گروه‌های امدادرسان غرب و طا-لبان، امدادگران بین‌المللی را تهدید به حمله کرده‌اند.
