افغانستان در سال ۱۳۹۹ خورشیدی- بخش دوم

افغانستان در سال ۱۳۹۹، عنوان سلسله‌مطالبی است که به بازخوانی مهم‌ترین تحولات افغانستان در عرصه‌های سیاست و امنیت می‌پردازد. این رویدادها به ترتیب وقوع از نظر زمانی و با شماره‌گذاری در تعداد بر اساس ماه‌های سال، بازخوانی می‌شوند.

قسمت دوم و پایانی این نوشتار را باهم می‌خوانیم.
سنبله
۱
یکشنبه نهم سنبله، اشرف غنی در فرمانی، اعضای شورای عالی مصالحه را مشخص کرد. این شورا به رهبری عبدالله ۴۶ عضو دارد که از شخصیت‌های سیاسی، اعضای شورای ملی و مقامات دولتی تشکیل شده است، اما عبدالله با رد فرمان آقای غنی اعلام کرد که بر اساس «صراحت بند ‘ب ‘ موافقتنامه سیاسی، ایجاد این شورا از صلاحیت‌های وی است و نیازی به فرمان ریاست جمهوری نیست.
انتشار فهرستی از اعضای شورای مصالحه ملی توسط اشرف غنی، افزون بر مخالفت عبدالله، واکنش‌های زیادی در پی داشت. برخی گفتند نام آنها بدون اطلاع قبلی در این فهرست درج شده است.
در این میان، حامد کرزی و صلاح‌الدین ربانی از کسانی بودند که عضویت در شورای مصالحه را نپذیرفتند. شماری از نمایندگان اقوام و بنیادهای جامعه مدنی هم گفته‌اند که حضور چهره‌های درگیر در تنش‌های سیاسی افغانستان نمی‌تواند راهکاری برای صلح باشد.
۲
روز چهارشنبه ۱۹ سنبله، کاروان امرالله صالح معاون اول ریاست جمهوری، هدف یک انفجار قرار گرفت. برخلاف تصور همگانی، طالبان اما مسئولیت این انفجار را نپذیرفت و این، ابهامات این حمله را چند برابر ساخت.
این انفجار که ده کشته و ۱۵ قربانی بر جای گذاشت، یک روز پس از آن صورت گرفت که آقای صالح در مراسم یادبود ترور احمدشاه مسعود، بر دفاع از ارزش‌های جمهوریت پای فشرد.
۳
سرانجام مذاکرات صلح بیناافغانی، روز شنبه ۲۲ سنبله در دوحه پایتخت قطر آغاز شد، اما سایه سنگین اختلافات در افتتاحیه مذاکرات بیناافغانی، این فرایند را با تردیدها و تشکیک‌های زیادی مواجه کرد. محتوای سخنرانی‌های نمایندگان و رهبران هیئت‌های مذاکره‌کننده نشان داد که تفاوت و فاصله میان آنها عمیق و گسترده است و رسیدن به نقطه‌ای برای توافق، بسیار دشوار و پرچالش خواهد بود.
عبدالله، رییس شورای مصالحه ملی در سخنرانی خود بر حفظ قانون اساسی تأکید کرد، اما ملا برادر، معاون سیاسی رهبر طالبان و رییس دفتر سیاسی آن گروه در قطر لزوم برپایی یک «نظام اسلامی»‌ در افغانستان را مورد تأکید قرار داد.
میزان
۱
عبدالله، رییس شورای عالی مصالحه روز دوشنبه ۷ میزان، برای یک سفر سه روزه همراه با یک هیئت عالی‌رتبه به پاکستان سفر کرد.
این سفر در شرایطی انجام شد که هیئت مذاکره‌کننده دوطرف، دو هفته پس از آغاز مذاکرات، نتوانستند بر سر سازوکار مذاکرات به توافق برسند.
همزمان با این سفر، عمران خان نخست‌وزیر پاکستان نیز با انتشار مقاله‌ای در روزنامه واشنگتن پست، بر دشواری و زمان‌گیری مذاکرات صلح بیناافغانی تأکید کرد.
۲
اشرف غنی، روز دوشنبه ۱۴ میزان راهی کویت و دوحه شد. سفر آقای غنی به دوحه در زمانی بسیار حساس صورت گرفت. این سفر اگرچه به بهانه درگذشت امیر کویت انجام شد، اما حضور او در قطر حامل اهداف و پیام‌های مهمی برای هیئت دولت، گروه طالبان، امریکا و رژیم‌های منطقه‌ای حامی امارت طالبانی است.
او به دوحه رفت تا مواضع اصولی هیئت دولت در قبال خواسته‌های طالبان و فشارهای فزاینده حامیان آن از جمله نمایندگان سیاسی و نظامی امریکا را تحکیم و تقویت کند و مانع اثرپذیری، تسلیم یا انفعال این هیئت در برابر این شرایط دشوار و پرفشار شود.
۳
به دنبال سفر غنی به دوحه، عبدالله رییس شورای عالی مصالحه ملی نیز صبح سه شنبه ۱۵ میزان در رأس یک هیئت عالی‌رتبه دولتی برای یک سفر چهار روزه به هند رفت.
هدف این سفر گفت‌وگو با مقامات هندی و ایجاد اجماع منطقه‌ای برای صلح افغانستان بیان شده است.
عبدالله در حالی به هند رفت که به تازگی از سفر به پاکستان برگشته است. این سفر از آن جهت مهم است که تقابل منافع هند و پاکستان بخشی از عوامل بحران جنگ و ناامنی در افغانستان است.
۴
وزارت امور داخله روز شنبه ۱۲ میزان اعلام کرد که طالبان در دو هفته گذشته و پس از آغاز مذاکرات بیناافغانی بیش از ۶۵۰ حمله تهاجمی انجام داده است.
۵
اما اوج این حملات در ننگرهار اتفاق افتاد که در اثر آن بیش از ۱۵ غیر نظامی کشته و بیش از ۳۰ نفر زخمی شدند. اگرچه طالبان مسئولیت این حمله را بر عهده نگرفت، اما مقامات حکومتی به دلیل شباهت آن با حملات طالبان انگشت اتهام را به سمت این گروه نشانه گرفتند.

یک موتر مملو از مواد انفجاری ظهر روز شنبه ۱۲ میزان، روستاییان منطقه غنی خیل در ولسوالی شینوار ولایت ننگرهار در شرق کشور را آماج قرار داد. این حادثه زمانی رخ داد که یک موتر پر از مواد منفجره در نزدیکی ساختمان دولتی ولسوالی شینوار منفجر شد. در پی آن دو تروریست مهاجم قصد ورود به ساختمان ولسوالی شینوار را داشتند که قبل از رسیدن به هدف، توسط نیروهای امنیتی از پای در آمدند.
اکثر قربانیان این حادثه غیر نظامیانی بودند که برای حل مشکلات روزمره ‌شان به ولسوالی شینوار آمده بودند و ابعاد خسارات به‌جا مانده از انفجار بسیار وسیع بود و بخشی از ساختمان ولسوالی شینوار کاملاً ویران شد.
۶
در رویدادی دیگر در نتیجه یک حمله انتحاری بر کاروان موترهای رحمت‌الله یارمل والی ولایت لغمان «۸ نفر کشته و ۳۰ نفر دیگر زخمی» شدند، اما به خود آقای یارمل در این حمله آسیبی نرسید.
این در حالی است که براساس آمار کمیسیون حقوق بشر افغانستان طی شش ماه نخست سال جاری میلادی ۵۳۳ غیر نظامی در سراسر کشور در نتیجه‌ ترورهای «سیستماتیک و هدفمند» کشته شده‌اند.
۷
با امضای توافقنامه صلح میان امریکا و طالبان، خشونت‌های این گروه نیز افزایش سرسام‌آور یافت، اما از روز یکشنبه ۲۱ میزان بود که با آغاز درگیری گسترده میان نیروهای دولتی و جنگجویان طالبان در مرکز و دست‌کم سه ولسوالی هلمند، این خشونت‌ها به اوج خود رسید.
به گفته فرمانده پولیس هلمند طالبان از ولایت‌های قندهار، فراه و ارزگان گردهم آمدند تا این ولایت را سقوط دهند. این جنگ تاکنون به آوارگی بیش از ۵ هزار خانواده هلمندی منجر شده است.
۸
روز یکشنبه ۲۷ میزان، انفجار مهیبی ولایت غور را لرزاند. در این انفجار که در نزدیکی فرماندهی پولیس این ولایت رخ داد، ۱۳ نفر کشته و ۹۵ نفر زخمی شدند.
در ولایت تخار نیز حمله شبانه طالبان به ولسوالی‌های خواجه غار و بهارک این ولایت در تاریخ ۲۹ میزان، ۳۴ کشته و نه زخمی از نیروهای امنیتی برجای گذاشت.
۹
عبدالله رییس شورای عالی مصالحه در تور سفرهای منطقه‌ای خود روز یکشنبه ۲۷ میزان راهی ایران شد تا با مقامات تهران در خصوص روند صلح افغانستان گفت‌وگو کند.
این سفر در شرایط حساسی صورت گرفت؛ شرایطی که امریکا در حال اثاث‌کشی نظامی از افغانستان بود و زلمی خلیلزاد، نماینده ویژه وزارت خارجه امریکا برای صلح افغانستان، ایران را متهم کرده بود که این کشور خواستار مشغول ماندن امریکا در جنگی پرهزینه در افغانستان و مخالف پیروزی روند صلح در کشور است.
اما کارشناسان به این باورند که صلح افغانستان تنها یک مانع دارد و آن امریکا است؛ زیرا این امریکا است که با حذف برخی همسایه‌های قدرتمند افغانستان از معادله صلح، عامل بازدارنده از شکل‌گیری اجماع منطقه‌ای برای صلح افغانستان است.
عقرب
۱
تروریست‌های وحشی و خو‌ن‌آشام بار دیگر روز شنبه سوم عقرب، با حمله به مرکز آموزشی کوثر دانش در غرب کابل، فاجعه آفریدند. آمار تلفات این فاجعه ۲۴ شهید و ۵۷ زخمی اعلام شد و مسئولیت آن را داعش بر عهده گرفت، اگرچه حکومت انگشت اتهام را به سمت طالبان نشانه گرفت ولی امرالله صالح معاون اول ریاست جمهوری گروه‌های حقانی و داعش را متهم به راه‌اندازی جنگ علنی علیه مردم غرب کابل کرد.
۲
چهارم عقرب، در یک عملیات نیروهای ویژه ریاست امنیت ملی در غزنی ابو محسن المصری فرد شماره دوم شبکه القاعده کشته شد.
مسعود اندرابی وزیر امور داخله در توییتی گفت: کشته شدن این فرد مهم شبکه القاعده، بیانگر رابطه نزدیک طالبان با گروه‌های تروریستی در افغانستان و اقدامات تروریستی مشترک آنان در برابر حکومت و مردم افغانستان است.
این در حالی است که یکی از مطالبات امریکا از طالبان در توافقنامه صلح دوحه، قطع ارتباط این گروه با شبکه‌های تروریستی، از جمله القاعده بود.
۳
روز دوشنبه دوازدهم عقرب، حوالی ساعت یازده و سی دقیقه قبل از ظهر سه مهاجم به مهم‌ترین مرکز اکادمیک کشور، دانشگاه کابل حمله کردند و پس از ۶ ساعت درگیری مسلحانه با نیروهای امنیتی از پا درآمدند.
در این حمله، ۳۵ نفر جان باختند و ۵۰ نفر دیگر زخمی شدند. تمام قربانیان این حمله غیر نظامی و دانشجو بودند.
دولت روز سه شنبه را به دلیل این حمله خونین و مرگبار روز ماتم ملی اعلام کرد و شاخه خراسان داعش با انتشار خبرنامه‌ای و یک تصویر از دو فردی که ادعا کرده مهاجمان هستند، مسئولیت این حمله را بر دوش گرفت.
۴
بر بنیاد فرمان دونالد ترامپ رییس جمهور امریکا، وزارت دفاع این کشور روز چهارشنبه ۲۸ عقرب دستور خروج نزدیک به نیمی از سربازان امریکایی از افغانستان و ۵۰۰ نظامی را از عراق صادر کرد.
کریستوفر میلر سرپرست وزارت دفاع امریکا در دولت ترامپ، در نشستی در مقر پنتاگون گفت که شمار نیروهای امریکایی تا پانزدهم جنوری – ۲۶ جدی- در افغانستان و عراق به ۲۵۰۰ تن خواهد رسید.
قوس
۱

کابل اولین روز ماه قوس را با موشک‌باران گسترده آغاز کرد. ۲۳ موشک از دو موتر در منطقه تهیه مسکن و منطقه بین چارراه گل سرخ و چارراه مارکیت، به حوزه‌های پنج‌گانه دوم، دهم، یازدهم، پانزدهم و شانزدهم شلیک شد و این در نوع خود در نزدیک به ۲۰ سال گذشته، بی‌سابقه است. قربانیان این حملات راکتی، ۱۰ کشته و ۵۱ زخمی اعلام شدند.
این راکت‌باری، منطقه سبز امنیتی و از جمله سفارت ایران را نیز در تیررس هراس‌افکنان قرار داد.
وقوع چنین حمله‌ای در فاصله زمانی اندک از دیدار عمران خان نخست‌وزیر پاکستان از کابل موجب گمانه‌زنی‌هایی مبنی بر ارتباط داشتن آن با سفر آقای خان به کابل گردید.
۲
نشست جنوا درباره افغانستان، روز دوشنبه سوم قوس، با حضور نمایندگانی از ۷۰ کشور جهان و ۳۰ نماینده سازمان‌های بین‌المللی در شهر جنوای سویس با سخنرانی محمد حنیف اتمر وزیر امور خارجه کشور رسماً آغاز شد و روز سه شنبه چهارم قوس با تعهد کمک مشروط ۱۳ میلیارد دالری به افغانستان طی چهار سال آینده، پایان یافت.
کشورهای کمک‌کننده از کمتر از یک میلیون تا صدها میلیون دالر تعهد کردند. این یعنی اینکه کمک‌ها به میزان قابل توجهی کاهش یافته است؛ کمک‌هایی که پیش از این سالانه به چهار میلیارد دالر می‌رسید، حالا برای چهار سال، حدود ۱۳ میلیارد دالر وعده داده شده است.
۳
دو انفجار در عصر روز سه شنبه چهارم قوس در مرکز بامیان، جان دست‌کم ۱۸ نفر را گرفت و ۵۸ تن دیگر را زخمی کرد.
وقوع انفجارهایی از این نوع در بامیان که در ۱۹ سال گذشته بی‌سابقه است، نشان‌دهنده پیچیدگی و گستردگی ابعاد ناامنی در کشور است؛ به گونه‌ای که اکنون دیگر حتی امن‌ترین ولایت‌های افغانستان نیز از تیررس عوامل تروریستی بیرون نیست.
۴
روز یکشنبه ۹ قوس، در یک حمله انتحاری در مرکز شهر غزنی، دست کم ۳۰ نفر کشته و ۵۰ نفر زخمی شدند.
یک مهاجم انتحاری حوالی ساعت ۰۷:۴۰ دقیقه صبح، سوار بر یک موتر بمب‌گذاری شده، پایگاه کندک نظم عامه در ساحه «قلعه جوز» در حوزه سوم امنیتی در شهر غزنی را هدف قرار داد و روز خونینی را برای شهروندان غزنی، رقم زد.
۵
روز سه شنبه ۲۵ قوس، محبوب‌الله محبوبی معاون والی کابل و دستیارش در انفجار ماین مغناطیسی در کابل کشته شدند. همچنین در رویدادی مشابه در ولایت غور در غرب کشور، عبدالرحمن عطشان عضو شورای ولایتی این ولایت، جان باخت و یک عضو دیگر شورای ولایتی غور زخمی شد.
ترور دو مقام عالی‌رتبه در کابل و غور در یک روز، بیانگر اوج گرفتن سریال ترورهای هدفمند است که از ماه‌ها پیش آغاز شده و به ویژه در کابل، تقریباً همه روزه رخ می‌دهد.
۶
در پی انفجاری که صبح روز یکشنبه، ۳۰ قوس در منطقه حوزه پنجم امنیتی کابل رخ داد ۲۰ نفر کشته و ۵۰ نفر زخمی شدند. هدف این انفجار موتر حامل خان‌محمد وردک، عضو مجلس نمایندگان بود که خود نیز زخمی شد.
در همین حال، محمدیوسف رشید رییس اجرایی بنیاد انتخابات آزاد و عادلانه افغانستان (فیفا) نیز صبح روز چهارشنبه ۲۶ قوس در نزدیکی خانه خود هدف تیراندازی افراد مسلح ناشناس قرار گرفت و جان باخت.
دلو
۱
دهم دلو، ولسوالی بهسود ولایت میدان وردک، صحنه کشتار فجیع مردم غیر نظامی توسط نیروهای دولتی بود. در این فاجعه دست‌کم ۱۷ نفر کشته، ۳۷ نفر زخمی و تعداد زیادی گروگان گرفته شدند.
آنچه موجب به رگبار بستن مردم در بهسود شد، خواست آنان از فرمانده پولیس ولایت میدان وردک برای ترک منطقه و بازگشت به مرکز ولایت بود، اما پاسخی که دریافت کردند، خون و خشونت و مرگ و گلوله بود.
در ابتدا وزارت داخله، قربانیان این فاجعه را افراد مسلح غیر مسوول اعلام کرد، اما بعد از گزارش هیئت حقیقت‌یاب از آن رویداد شرم‌آور برای حکومت، روز سه شنبه ۲۰ دلو اعتراف کرد که بر اساس یافته‌های هیئتی که برای بررسی تظاهرات ولسوالی بهسود ولایت میدان وردک گماشته شده بود، تمام افراد کشته و زخمی شده در این رویداد، غیر نظامیان بوده‌اند.
حوت
۱
دو هیئت مذاکره‌کننده صلح دولت جمهوری اسلامی افغانستان و گروه طالبان، بعد از یک ماه بن‌بست، مذاکرات خود را روز دوشنبه، ۴ حوت، در دوحه از سر گرفتند.
محمدنعیم، سخنگوی طالبان، عصر دوشنبه در توییتی نوشت: «امشب نشستی میان رؤسای هر دو تیم مذاکراتی و بعضی اعضای تیم‌های مذاکره‌کننده در فضای خوب برگزار شد. در این نشست بر دوام مذاکرات تأکید شد و به گروه‌هایی که برای تنظیم دستور کار تعیین شده بودند، مسئولیت سپرده شد تا در این رابطه به نشست‌های خود ادامه دهند.
تیم مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی افغانستان نیز دقیقاً همین توییت را منتشر کرد که نشان‌دهنده هماهنگی با گروه طالبان است.
۲
زلمی خلیلزاد در دور تازه سفر منطقه‌ای خود، روز دوشنبه ۱۱ حوت و همزمان با یک سالگی امضای توافق صلح دوحه، به کابل رسید و با غنی و عبدالله و دیگر چهره‌های سیاسی کشور دیدار کرد.

این نخستین دور از سفرهای خلیلزاد در دولت تازه امریکا به ریاست جو بایدن بود. او در این سفر طرح حکومت انتقالی صلح را به رهبران دولت و سیاسیون مطرح کشور پیشنهاد کرد؛ طرحی که با مخالفت جدی دولت مواجه شد و آقای غنی در سخنرانی‌اش در آیین افتتاح سال سوم دور هفدهم شورای ملی در روز شنبه ۱۶ حوت، تأکید کرد که تنها راه غیر قابل معامله برای انتقال قدرت، انتخابات است؛ چیزی که از نظر او قابل مذاکره است و می‌توان بر سر انتخابات زودهنگام، گفت‌وگو کرد.
۳
اما آنچه بیش از همه موجب آشفتگی اوضاع شد، نامه‌نگاری آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه امریکا به اشرف غنی بود که در هفدهم ماه حوت رسانه‌ای شد. وزیر خارجه امریکا، در این نامه خطاب به اشرف غنی هشدار داد که برای نهایی کردن توافقنامه صلح در هفته‌های آینده، «همکاری سازنده» داشته باشد.
وزیر امور خارجه امریکا، در نامه‌اش به اشرف غنی، ضمن هشدار در مورد وضعیت افغانستان، بر ضرورت فوری «راه حل سیاسی» برای آینده کشور و به نتیجه رسیدن روند صلح تاکید کرده است.
این نامه‌نگاری، نشانه ورود افغانستان به مرحله تازه‌ پوست‌اندازی سیاسی بود.