افغانستان در سال ۱۴۰۱(بخش چهارم و پایانی)
افغانستان در سال ۱۴۰۱، عنوان سلسله‌مطالبی است که به بازخوانی مهم‌ترین تحولات افغانستان در عرصه‌های سیاست و امنیت می‌پردازد. این رویدادها به ترتیب وقوع از نظر زمانی و با شماره‌گذاری در تعداد بر اساس ماه‌های سال، بازخوانی می‌شوند.
قسمت چهارم و پایانی این نوشتار را باهم می‌خوانیم.
عقرب
۱
سازمان ملل متحد روز شنبه ۲۱عقرب با صدور قطعنامه‌ای در مورد افغانستان نسبت به گسترش جرایم سازمان‌یافته و تروریستی در کشور به شدت ابراز نگرانی کرد.
این قطعنامه در نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویارک به اتفاق آرا به تصویب رسید.
زابا کروسی رییس مجمع عمومی سازمان ملل در این جلسه زندگی مردم در افغانستان تحت تسلط امارت اسلامی را شبیه دوران «آخرالزمان» توصیف کرد.
او گفت: «جرایم سازمان‌یافته و سازمان‌های تروریستی بار دیگر در حال رشد‌ند. افغانستان با چالش‌های پیچیده و درهم‌تنیده‌ای روبه‌روست، حکومت طا-لبان نشان داده که یا قادر نیست یا نمی‌خواهد این چالش‌ها را حل کند».
پس از بحث‌های نمایندگان کشورها، این قطعنامه با ۱۱۶ رای موافق مجمع عمومی و ۱۰ رای ممتنع از جمله بلاروس، بروندی، چین، کوریای شمالی، اتیوپی، گینه، نیکاراگوئه، پاکستان، روسیه و زیمبابوه به تصویب رسید.
در این قطعنامه از امارت خواسته شد که تمام معاهدات، میثاق‌ها یا کنوانسیون‌های دوجانبه یا چندجانبه که افغانستان قبلا عضو آنان شده را رعایت کرده و به آن کاملا احترام بگذارد.
قوس
۱
حامد کرزی، رییس جمهور پیشین افغانستان، پس از چهارده ماه ممنوع‌السفر بودن از سوی امارت، ۱۲ قوس اجازه یافت از کشور خارج و راهی امارات متحده عربی و پس از آن آلمان و ترکیه شود. همزمان، ملا یعقوب سرپرست وزارت دفاع نیز به امارات سفر کرد.
از سویی دیگر توماس ویست نماینده ویژه امریکا برای افغانستان پس از گفت‌وگو با داکتر عبدا… رییس شورای عالی صلح دولت پیشین افغانستان، در زمینه آغاز مذاکرات صلح بین الافغانی، به امارات متحده عربی رفته و با ملا یعقوب، سرپرست وزارت دفاع دیدار کرد.
از این دیدارها، جزئیاتی منتشر نشد.
۲
عبیدالرحمان نظامانی سفیر پاکستان در کابل، روز جمعه ۱۱ قوس، هدف تیراندازی یک فرد مسلح قرار گرفت. اگرچه او خود از این حمله جان سالم به در برد، اما محافظش به شدت زخمی شد. مسئولیت آن حمله را داعش بر عهده گرفت.
این حمله چند روز پس از سفر هیئت دیپلماتیک پاکستان به کابل به ریاست حنا ربانی کهر معاون وزارت خارجه پاکستان صورت گرفت.
گروه تروریستی داعش روز یکشنبه ۱۳ قوس، با نشر اعلامیه‌ای گفت که حمله به سفارت پاکستان، توسط دو عضو این گروه انجام شده است.
بر بنیاد این اعلامیه، عبیدالرحمان نظامانی کاردار سفارت پاکستان، هدف بوده که هنگام حمله در صحن سفارتخانه حضور داشته است.
دولت پاکستان این حمله را محکوم کرد و از کابل خواست که فوراً تحقیقات کاملی را در مورد این حمله انجام دهد و عاملان آن را بازداشت کند.
به دنبال آن، روز دوشنبه ۱۴ قوس، ذبیح ا… مجاهد از بازداشت فردی خبر داد که به گفته او عضو داعش و تبعه خارجی است و در حمله به سفارت پاکستان در کابل دست داشته است.
با این حال، محمد صادق نماینده ویژه پاکستان در امور افغانستان گفت کشورش صحت ادعای داعش درباره حمله بر سفارت پاکستان در کابل را بررسی می‌کند.
موضع نماینده ویژه پاکستان در امور افغانستان درباره دست داشتن داعش در حمله بر سفارت آن کشور در کابل، نشان داد که اسلام‌آباد در زمینه صحت انتساب بیانیه صادرشده به داعش، تردید دارد.
۳
در انفجار یک مدرسه دینی در شهر ایبک مرکز ولایت سمنگان در شمال کشور که روز چهارشنبه ۹ قوس روی داد، دست‌کم ۱۵ دانش‌آموز کشته و بیش از ۲۰ نفر دیگر زخمی شدند.
وزارت داخله اما کشته‌شدگان حمله به مدرسه «الجهادی» در شهر ایبک را دست‌کم ۱۰ نفر اعلام کرد.
با این حال، به گفته دو منبع رسمی از سمنگان، پس از آن انفجار دست‌کم ۱۷ جسد و ۲۶ زخمی به شفاخانه این ولایت منتقل شدند.
قربانیان این رویداد غالباً دانش‌آموزان مدرسه دینی بودند و اکثر آنان بین ۹ تا ۱۵ سال سن داشتند.
۴
بعد از ظهر روز دوشنبه، ۲۱ قوس، منطقه «شهر نو» در کابل، برای چند ساعت صحنه انفجار و تیراندازی بود. مردان مسلح مهمانخانه‌ای را که غالبا شهروندان و تاجران چینی در آن اقامت دارند، هدف حمله سنگین قرار دادند و در اثر آن دست‌کم سه نفر کشته و ۱۸ نفر زخمی شدند.
این در حالی است که روز یکشنبه ۲۰ قوس، سفیر چین در کابل در دیدار با شیرمحمد عباس استانکزی معاون سیاسی وزارت خارجه خواهان تامین امنیت نمایندگی سیاسی این کشور در کابل شده بود.
مسئولیت این حمله را نیز گروه تروریستی داعش بر عهده گرفت.
۵
روز یکشنبه ۲۰ قوس، برای چندمین بار نیروهای امارت با مرزبانان پاکستانی در گذرگاه اسپین بولدک قندهار درگیر شدند. به گفته ارتش پاکستان این حملات «بی‌دلیل» که در آن از سلاح‌های سنگین از جمله توپ و راکت استفاده شد، دست‌کم ۶ کشته و ۱۷ زخمی از غیر نظامیان برجا گذاشت. اما برخی منابع از کشته شدن ۱۰ نفر و زخمی شدن ۵۰ نفر دیگر خبر دادند.
پس از وقوع این درگیری خونین، وزیر دفاع پاکستان مدعی شد که کابل از اسلام‌آباد عذرخواهی کرده است.
پس از فروپاشی دولت پیشین، نیروهای مرزی افغانستان، بارها با مرزبانان کشورهای همسایه وارد درگیری مسلحانه شده‌اند.
۶
وزارت تحصیلات عالی روز سه شنبه ۲۹ قوس، در مکتوبی اعلام کرد که زنان و دختران «تا اطلاع ثانوی» نمی‌توانند در دانشگاه‌های دولتی و خصوصی ادامه تحصیل دهند.
پس از منع دختران از تحصیل در دانشگاه‌ها، وزارت اقتصاد دستور داد تا از کارکردن زنان در سازمان‌های غیر دولتی محلی و بین‌المللی جلوگیری شود.
به دنبال آن روز دوشنبه ۳ دلو، وزارت تحصیلات عالی با ارسال نامه‌ای جدید به دانشگاه‌های خصوصی افغانستان، دستور داد که از ثبت نام دختران برای کانکور ورودی سال ۱۴۰۲ خودداری کنند.
به این ترتیب، دروازه دانشگاه‌ها برای مدت نامعلومی به روی دختران دانشجو بسته شد.
جدی
۱
آغاز سال جدید میلادی با انفجاری مرگبار در کابل. اگرچه بر خلاف رویه سال‌های پیش، سال ۱۴۰۱ خورشیدی در افغانستان بدون هرگونه انفجار و خشونت آغاز شد، اما آغاز سال جدید ۲۰۲۳ میلادی، با انفجاری مهیب در کابل همراه بود.
روز یکشنبه ۱۱ جدی، یک حمله انتحاری در ورودی میدان هوایی نظامی کابل رخ داد که در اثر آن چندین نفر کشته و زخمی شدند.
منابع حکومتی تعداد تلفات این انفجار را ۱۴ کشته و ۱۸ زخمی اعلام کردند و مسئولیت آن را داعش خراسان بر عهده گرفت.
گروه داعش مسئولیت انفجار روز یکشنبه کابل را برعهده گرفت و مدعی شد که «در این انفجار ۲۰ تن از نیروهای حکومت کشته و ۳۰ تن دیگر زخمی شدند.»
در کانال تلگرامی مربوط به شاخه خراسان داعش آمده بود که یک مهاجم انتحاری با نفوذ به تدابیر امنیتی به ورودی بخش نظامی میدان هوایی دسترسی پیدا کرده و کمربند انفجاری خود را در میان گروهی از افراد حکومت که برای بررسی کارت شناسایی خود در صف ایستاده بودند، منفجر کرد.
میدان هوایی نظامی کابل به میدان هوایی بین‌المللی پایتخت و وزارت داخله نزدیک است و از این جهت، محل وقوع انفجار، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
۲
روز شنبه ۱۰ جدی، رنا ثناء‌الله وزیر داخله پاکستان، گفت: «حقوق بین‌المللی به پاکستان اجازه می‌دهد که در تعقیب طا-لبان پاکستانی وارد خاک افغانستان شود و علیه آنها عملیات کند».
او تأکید کرد اگر حکومت سرپرست، پناه‌گاهای طا-لبان پاکستانی در افغانستان را از بین نبرد، اسلام‌آباد خود اقدام خواهد کرد.
در مقابل اما وزارت دفاع کشور هشدار داد: «افغانستان بی‌صاحب نیست و امارت اسلامی برای دفاع از تمامیت ارضی کشور آماده دفاع است».
همزمان با افزایش تنش‌ها میان کابل ـ اسلام‌آباد، تحریک طا-لبان پاکستان نیز روز جمعه نهم جدی از ساختار جدیدش رونمایی کرد.
این ساختار دارای چندین وزارت‌خانه، ارگان‌های قضایی، واحدهای نظامی و اطلاعاتی است و منطقه مورد نظر تحریک طا-لبان پاکستان برای فعالیت بر اساس این ساختار، ایالت خیبرپختونخواه پاکستان است.
از نظر کارشناسان، تعیین چنین ساختاری از سوی طا-لبان پاکستان، به معنای جدی شدن چالش‌آفرینی این گروه در برابر رژیم اسلام‌آباد است.
۳
روز چهارشنبه ۲۱ جدی، وزارت خارجه هدف حمله مرگبار شاخه خراسان گروه داعش قرار گرفت. چنین حمله‌ای با توجه به حساسیت استراتژیک محل وقوع آن، نشان داد که دشمنان صلح و ثبات افغانستان از قدرت بالایی برای نفوذ در مناطق دیپلماتیک برخوردارند.
بر پایه برخی گزارش‌ها، در این حمله تروریستی، بیش از ۲۰ نفر کشته و بیش از چهل نفر زخمی شدند.
انفجار مرگبار و قدرتمند روز چهارشنبه در ورودی ساختمان وزارت خارجه نشان داد که نه تنها گروه تروریستی داعش، نابود و ناتوان نشده، بلکه در بازه زمانی یک و نیم ساله گذشته، قدرت نظامی خود را تا آنجا ارتقا داده که می‌تواند قلب امنیتی و استراتژیک افغانستان را مورد حملات هدفمند و سازماندهی‌شده قرار دهد.
در تحلیل استراتژیک مبتنی بر نمای باز و بزرگتر، این گمانه قابل طرح است که شاخه خراسان داعش با امریکا و پاکستان، تعامل نزدیک و منافع مشترک بسیار دارد و امریکا در فرایند چانه‌زنی‌های سیاسی خود با امارت اسلامی، از گزینه تهدیدهای بالفعل داعش استفاده می‌کند.
این در حالی است که همزمان با افزایش حملات مرگبار داعش خراسان در افغانستان، در نامه‌ای که مولوی محمدآصف ذاکر در اواخر ماه جدی فرمانده لوای دوم لشکر ۲۰۳ منصوری در ولایت پکتیا در شرق، به واحدهای نظامی فرستاد، در مورد احتمال ورود هفت هزار جنگجوی داعش از پاکستان به افغانستان هشدار داد.
دلو
۱
روز یکشنبه ۱۶ دلو، دیپلمات‌های عربستانی کابل را ترک کردند و سفارت این کشور در کابل بسته شد. ذبیح‌ا… مجاهد نیز با تأیید این خبر گفت «بسته شدن سفارتخانه عربستان سعودی درست نیست، بل دیپلمات‌های آن برای آموزش، یک هفته به عربستان [سعودی] فراخوانده شده‌اند و سپس برمی‌گردند و شایعات دیگر در این راستا درست نیست».
اما به رغم ادعای آقای مجاهد، دیپلمات‌های سعودی تاکنون به کابل برنگشته‌اند.
حوت
۱
محمد دواود مُزَمِّل، والی بلخ روز پنج‌شنبه ۱۸ حوت در پی انفجاری که حوالی ساعت ۹ صبح در دفتر کارش رخ داد، با دو شهروند غیرنظامی دیگر کشته شد.
رسانه‌های محلی از زخمی شدن بیش از ۳۰ نفر دیگر بر اثر این انفجار خبر دادند.
داوود مزمل اولین مقام بلندپایه طا-لبان است که پس از بازگشت این جریان به قدرت کشته شد.
مسئولیت این حمله را گروه خراسان داعش بر عهده گرفت.
یک روز پس از ترور مزمل، محمدیوسف وفا والی قندهار با حفظ سمت، به سرپرستی ولایت بلخ تعیین شد.
به رغم آن که داعش مسئولیت آن حمله را بر عهده گرفت، اما بسیاری از آگاهان، داوود مزمل را قربانی اختلافات داخلی جناح قندهار با شبکه حقانی می‌دانند.
۲٫
روز شنبه ۲۰ حوت، انفجاری مهیب در دفتر مرکز فعالیت‌های فرهنگی ـ اجتماعی تبیان در مزارشریف رخ داد که به کشته شدن دو خبرنگار و زخمی شدن بیش از سی نفر دیگر منجر شد.
۳٫
به تاریخ یک شنبه ۲۸ حوت شورای مقاومت ملی برای نجات، از طرح عبور از بحران افغانستان رونمایی کرد. در این طرح بر ضرورت آغاز روند گفت‌وگوهای میان افغانی، حکومت انتقالی، تدوین قانون اساسی جدید و ایجاد دفتر در یکی از کشورهای منطقه به منظور آغاز مذاکرات میان‌افغانی تاکید شده است.
