افغانستان در سال ۱۴۰۱ (بخش دوم)

افغانستان در سال ۱۴۰۱، عنوان سلسله‌مطالبی است که به بازخوانی مهم‌ترین تحولات افغانستان در عرصه‌های سیاست و امنیت می‌پردازد. این رویدادها به ترتیب وقوع از نظر زمانی و با شماره‌گذاری در تعداد بر اساس ماه‌های سال، بازخوانی می‌شوند.

قسمت دوم این نوشتار را باهم می‌خوانیم.

جوزا

۱

روز یکشنبه اول جوزا در حالی که رهبران ارشد حکومتی در مراسم ششمین سالروز ترور ملا اخترمحمد منصور رهبر پیشین تحریک طا-لبان آن زمان، جمع شده بودند، این گردهمایی مورد حمله قرار گرفت.

دقایقی بعد از انفجار، مسئولیت آن را جبهه آزادگان افغانستان بر عهده گرفت، اما یک روز پس از آن، داعش با انتشار اعلامیه‌ای گفت: حمله به این مراسم، کار افراد وابسته به این گروه بوده است.

از تلفات این حمله، گزارشی منتشر نشد.

۲

سازمان ملل متحد، روز شنبه ۷ جوزا در تازه‌ترین گزارش خود از وضعیت افغانستان گفت که رهبر القاعده با ملاهبت‌الله آخوندزاده امیرالمومنین امارت اسلامی تجدید بیعت کرده است.

امارت اسلامی اما این گزارش را رد و هرگونه ارتباط با القاعده را تکذیب کرد.

در این گزارش تحلیلی سازمان ملل که توسط تیم نظارت بر تحریم‌های ملل متحد در ۲۵ صفحه آماده و منتشر شده، آمده که امارت اسلامی همچنان به روش‌های گذشته خود عمل می‌کند و پناهگاه‌های امن برای گروه‌های تروریستی مانند القاعده فراهم کرده است.

اما وزارت خارجه، گزارش گروه نظارت بر تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل مبنی بر حضور و فعالیت گروه‌های تروریستی از جمله داعش و القاعده در افغانستان را بی‌مورد خوانده و رد کرد.

به باور تحلیلگران یکی از اهداف انتشار گزارش اخیر شورای امنیت سازمان ملل درباره ارتباط طا-لبان و القاعده و حضور گروه‌های تروریستی بین‌المللی در افغانستان، جلوگیری از تعامل سازنده جهان با حکومت و دامن زدن به تنش و تقابل میان آنان است.

بنابراین، آنچه حکومت در حال حاضر به آن نیاز دارد این است که اقدامات ملموس، عملی و قابل راستی‌آزمایی را برای مبارزه با تروریزم، برچیدن زمینه‌های رشد و توسعه تروریزم فراملیتی در افغانستان و ایمن‌سازی خاک کشور در برابر هرگونه تلاش گروه‌های به اصطلاح «جهادی» به شمول القاعده، روی دست بگیرد. در غیر آن، این احتمال وجود دارد که در درازمدت، این گزارش‌ها برای هدف قرار دادن امارت اسلامی از سوی قدرت‌های مدعی مبارزه با تروریزم و دشمنی با القاعده، مورد استناد و استفاده قرار گیرد.

۳

پنجشنبه ۱۲ جوزا، یک تیم از دیپلمات‌های هندی برای نخستین‌بار پس از سقوط نظام پیشین، برای گفتگو با امارت اسلامی و نظارت بر توزیع کمک‌های بشردوستانه این کشور در افغانستان، به کابل سفر کرد.

این هیئت هندی پس از برگشت از کابل به دهلی‌ نو، به مقام‌های وزارت خارجه هند گزارش داد که امنیت در افغانستان بهتر شده، اما بخش صحت و آموزش در حال فروپاشی قرار دارند.

سفر این تیم دیپلماتیک هندی به کابل، پس از آن صورت گرفت که پیش‌تر، امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه در گفت‌وگو با رسانه هندی‌ «نیوز ۱۸» ابراز امیدواری کرده بود که روابط دیپلماتیک افغانستان و هند از سر گرفته شود و ملا محمدیعقوب سرپرست وزارت دفاع، از آمادگی برای برقراری روابط نظامی و امنیتی با هند خبر داده بود.

بسیاری از کارشناسان از روشن شدن چراغ سبز رابطه کابل ـ دهلی نو استقبال کردند و آن را نشانه استقلال‌طلبی حکومت کابل دانستند. در این فرض آنچه بیش از هر موضوع دیگری برجسته می‌نماید، توجه جدی امارت اسلامی به منافع ملی افغانستان از مجرای توسعه مجاری تعامل با قدرت‌های مهم منطقه‌ای و بین‌المللی است.

۴

روزنامه امریکایی وال استریت ژورنال روز دوشنبه ۲۳ جوزا در مورد فساد مقامات پیشین افغانستان، گزارش تکان‌دهنده‌ای منتشر کرد که بخش‌هایی از آن در پی می‌آید.

این روزنامه نوشت که مقام‌های ارشد پیشین و خانواده‌های‌شان «میلیون‌ها دالر» را برای خرید خانه‌های گران‌قیمت در امریکا و برخی دیگر از کشورهای خارجی هزینه‌ کرده‌اند.

بر اساس گزارش وال استریت ژورنال، اکلیل حکیمی وزیر مالیه پیشین افغانستان و متحد قدیمی اشرف غنی فراری، مالک حداقل ۱۰ خانه در کالیفرنیای امریکا است که در مجموع ارزش این ۱۰ ملک متعلق به اکلیل حکیمی بیش از ۱۰ میلیون دالر است.

بر بنیاد گزارش وال استریت ژورنال، بیست سال گذشته فرصت بی‌نظیری برای غارت دارایی‌های مردم افغانستان توسط حاکمان فاسد بوده و فساد بی‌رویه آنان یکی از مهم‌ترین عوامل فقر کمرشکن کنونی در کشور است.

وال‌استریت ژورنال گفته این گزارش را بر اساس مدارک و شواهد همگانی‌شده، مصاحبه‌ها و اسناد دیگری تهیه کرده که نشان می‌دهند برخی افراد که در دوره ریاست جمهوری اشرف غنی، مناصب ارشد حکومتی داشتند اکنون در عمارت‌هایی در امتداد سواحل کالیفرنیا زندگی می‌کنند.

۵

روز شنبه ۲۸ جوزا حمله به عبادتگاه اقلیت سیک‌ها در کابل دستکم ۲ کشته و ۷ زخمی به جا گذاشت.

این عبادتگاه، در اوایل صبح و زمانی که بیش از ۳۰ شهروند هندوباور داخل آن بودند، توسط گروه داعش خراسان مورد حمله قرار گرفت.

در پی این حمله تروریستی، شهروندان هندوباور افغانستان، راه ترک کشور را در پیش گرفتند.

سرطان

۱

زلزله‌ای شدید در پکتیکا روز چهارشنبه اول سرطان بیش از یک هزار کشته و زخمی برجا گذاشت. این حادثه هولناک طبیعی، مردم را در این ولایت‌ها با دشواری‌هایی بسیاری مواجه کرد.

پس از سقوط دولت اشرف غنی فراری، چند سازمان‌ دولتی که در زمینه کمک‌رسانی به آسیب‌دیدگان حوادث طبیعی فعال بودند، در اثر نبود بودجه و کادر فنی، از کار افتادند و ساختار جدید نتوانست این نهادها را در زمینه کمک‌رسانی فعال سازد.

۲

روز پنجشنبه ۹ سرطان، گردهمایی بزرگ علمای دینی با شرکت بیش از ۳۵۰۰ نفر در تالار لویه جرگه کابل برگزار شد.

ذبیح‌ا… مجاهد در توییترش نوشت که «تعداد کثیر از علماء کرام از مقام رهبری امارت اسلامی با اصرار زیاد خواهان دائر نمودن یک گردهمایی بودند».

این نشست سه‌روزه، بعد ‌از ‌ظهر شنبه ۱۱ سرطان با صدور قطعنامه‌ای ۱۱ ماده‌ای به پایان رسید.

در این نشست با ملا هبت ا… آخوندزاده امیرالمومنین امارت اسلامی، بیعت شد و در مورد حق آموزش و کار زنان و دختران و ایجاد دولت فراگیر سخنی به میان نیامد، اما در قطعنامه پایانی آن بدون اشاره به بازگشایی مکاتب دخترانه، از حکومت خواسته شد که به آموزش «عصری» توجه کند.

با آن که برای برگزاری این نشست، تدابیر امنیتی شدید تدارک دیده شده بود، اما درگیری حدوداً دوساعته میان مهاجمان و نیروهای امنیتی با استفاده از سلاح‌های سبک و سنگین، توانایی امنیتی امارت برای مهم‌ترین گردهمایی خود را با چالش جدی مواجه کرد.

ذبیح‌ا… مجاهد دقایقی پس از این حادثه، در توییتی نوشت که افراد امنیتی به سمت یک محل که مشکوک بود، شلیک کردند و اوضاع تحت کنترل است. مجاهد جزئیاتی از این حادثه ارائه نکرد. مسئولیت این حمله را جبهه ملی آزادگان برعهده گرفت.

دومین روز برگزاری نشست علما نیز یک موشک ساعت ۵ عصر به محل توقف موترهای مقامات، موشک دوم به نزدیکی ورودی دانشگاه پلی‌تخنیک و موشک سوم نیز به آپارتمانی مسکونی در نزدیکی محل برگزاری این نشست برخورد کرد.

از نظر کارشناسان، آنچه این حملات را مهم می‌ساخت، نه تلفات برجای مانده، بلکه ناتوانی نهادهای امنیتی در تأمین امنیت مهم‌ترین گردهمایی امارت اسلامی برای کسب مشروعیت ملی و بین‌المللی بود. این در حالی است که مقامات ارشد حکومتی، در همین گردهمایی بزرگ مدعی برقراری امنیت سرتاسری در کشور شدند.

اسد

۱

ترور ایمن الظواهری رهبر القاعده در کابل توسط هواپیمای بی‌سرنشین امریکایی‌ها، یکی از مهم‌ترین رویدادهای سال ۱۴۰۱ بود. جو بایدن رییس ‌جمهور امریکا بامداد سه‌شنبه ۱۱ اسد، در تشریح عملیات ضد تروریزم امریکا علیه القاعده در افغانستان تایید کرد ایمن الظواهری رهبر این گروه در کابل کشته شده است.

پیشتر نیویور‌ک‌تایمز و آسوشیتدپرس از عملیات نیروهای امریکایی علیه ایمن الظواهری خبر داده بودند. به گزارش این خبرگزاری‌های امریکایی، در این حمله به خانه‌ای که رهبر القاعده در محله مرفه‌نشین کابل در آن حضور داشت، از هواپیمای بدون سرنشین استفاده شد.

مقام‌ها گفتند که ظواهری روی بالکن محل اختفای خود در کابل بود که پهپاد امریکایی دو موشک به طرف او شلیک کرد.

آنها گفتند که سایر اعضای خانواده هم حضور داشتند اما آنها آسیبی ندیدند و فقط ظواهری کشته شد.

گزارش‌سی‌ان‌ان‌ حاکی از آن است که پهپاد امریکایی در ساعت ۶:۱۸ دقیقه بامداد یکشنبه ۹ اسد به وقت کابل، دو راکت به خانه محل اقامت رهبر القاعده شلیک کرده است. براساس این گزارش، هیچ نیروی امریکایی در زمان حمله روی زمین و در محل نبوده است.

امارت هم تایید کرد که این حمله توسط هواپیماهای بدون سرنشین امریکایی انجام شده و آن را محکوم کرد. یک سخنگوی وزارت داخله هم گفت که یک راکت حوالی ساعت شش صبح به خانه‌ای خالی در ناحیه شیرپور کابل برخورد کرده، اما جراحات یا تلفاتی نداشته است.

ذبیح الله مجاهد در بیانیه‌ای نوشت که حمله روز یکشنبه علیه یک «خانه مسکونی در ناحیه شیرپور کابل انجام شد».

او گفت: «ماهیت این حادثه در ابتدا روشن نبود. سازمان‌های امنیتی و اطلاعاتی امارت اسلامی درباره حادثه تحقیق کردند و دریافتند که حمله توسط هواپیماهای بدون سرنشین امریکایی انجام شده است».

مجاهد گفت که امارت اسلامی این حمله را «به هر دلیلی که انجام شده باشد» محکوم می‌کند و آن را «نقض آشکار اصول بین‌المللی و موافقتنامه دوحه» توصیف کرد.

او نوشت: «این اقدامات تکرار تجارب ناکام ۲۰ سال گذشته و برخلاف منافع ایالات متحده امریکا، افغانستان و منطقه است. تکرار چنین اقداماتی به فرصت‌های موجود لطمه خواهد زد».

اما آنتونی بلینکن وزیر خارجه امریکا گفت که امارت با پناه دادن به رهبر القاعده توافق دوحه را به «طور فاحشی» نقض کرده است.

۲

عصر روز جمعه ۱۴ اسد، در غرب کابل انفجاری عزاداران حسینی را هدف قرار داد و ده‌ها نفر عمدتا عزادار را به خاک و خون کشاند.

فرماندهی پولیس کابل گفت که این انفجار ناشی از مواد انفجاری کارگذاری‌شده در یک کراچی دستی بوده است.

براساس آمار این فرماندهی، در آن انفجار هشت نفر کُشته و بیش از ۱۸ نفر زخمی شدند، اما منابع مردمی، آمار قربانیان را به مراتب بیشتر از این اعلام کردند. یک مقام امنیتی امارت هم به خبرگزاری رویترز گفت که در این انفجار بیش از ۵۰ نفر کشته و زخمی شدند.

مثل اکثر قریب به اتفاق حملات تروریستی، مسئولیت این انفجار را نیز گروه تروریستی داعش بر عهده گرفت.

۳

روز پنجشنبه ۲۷ اسد، نشست بزرگی در قندهار با اشتراک حدود ۳۰۰۰ نفر از «علما»، مقام‌های امارت و بزرگان قومی برگزار شد.

اما دومین نشست بزرگ امارت نیز همانند اولین آن در کابل با ابهام و بدون شفافیت و دسترسی رسانه‌ها برگزار شد. با این حال، مقام‌ها گفتند که شرکت‌کنندگان در نشست قندهار در مورد «مسائل مهم ملی» گفت‌وگو کردند.

بیعت با هبت ا… آخوندزاده، رهبر امارت و محکومیت قتل ایمن الظواهری رهبر القاعده توسط حمله پهپادی امریکا در کابل، از رویدادهای مهم این نشست بود.